Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Năm đã yêu cầu Giám đốc điều hành mới của Intel, ông Lip-Bu Tan, ngay lập tức từ chức, gọi ông là người “có xung đột lợi ích nghiêm trọng” vì các mối quan hệ với các công ty Trung Quốc, đồng thời đặt ra nghi vấn về kế hoạch vực dậy gã khổng lồ sản xuất chip đang gặp khó khăn của Mỹ.
Reuters đã đưa tin độc quyền hồi tháng 4 rằng Tan – trực tiếp hoặc thông qua các quỹ đầu tư mạo hiểm do ông sáng lập hoặc điều hành – đã rót ít nhất 200 triệu USD vào hàng trăm công ty sản xuất chip và công nghệ tiên tiến của Trung Quốc, trong đó có một số công ty liên quan đến quân đội Trung Quốc.
Phát ngôn của Trump được đưa ra chỉ một ngày sau khi Reuters tiếp tục đưa tin rằng Thượng nghị sĩ Cộng hòa Tom Cotton đã gửi thư cho Chủ tịch hội đồng quản trị Intel để chất vấn về các mối liên hệ của Tan với các công ty Trung Quốc và một vụ án hình sự gần đây liên quan đến công ty cũ của ông là Cadence Design.
“Không có giải pháp nào khác cho vấn đề này,” Trump viết trên mạng xã hội Truth Social, khiến cổ phiếu Intel giảm khoảng 2% trong phiên giao dịch đầu ngày tại Mỹ.
Chính phủ can thiệp: tiền lệ xấu
Một sự thay đổi lãnh đạo tại Intel có thể gây thêm áp lực cho công ty, vốn là trụ cột trong nỗ lực của Mỹ nhằm tăng cường sản xuất chip trong nước. Năm ngoái, Intel đã nhận được 8 tỷ USD trợ cấp, khoản giải ngân lớn nhất theo Đạo luật CHIPS và Khoa học 2022, để xây dựng các nhà máy mới tại Ohio và các bang khác.
Một số chuyên gia phân tích đặt câu hỏi liệu Trump có nên can thiệp vào quyết định lãnh đạo doanh nghiệp.
“Đây sẽ là một tiền lệ rất tồi tệ. Không nên để tổng thống Mỹ quyết định ai điều hành công ty nào, nhưng rõ ràng ý kiến của ông ấy có trọng lượng,” theo Phil Blancato, CEO của Ladenburg Thalmann Asset Management.
“Tôi cho rằng Tổng thống không nên kêu gọi bất kỳ CEO nào từ chức, đặc biệt là một người vừa mới nhậm chức trong năm nay. Tôi nghĩ tất cả đều xuất phát từ việc Lip-Bu từng tham gia và đầu tư vào ngành bán dẫn Trung Quốc trước đây, điều mà đồng thời cũng khiến ông ấy trở nên vô cùng giá trị với vai trò CEO,” David Wagner, Giám đốc bộ phận cổ phiếu và quản lý danh mục tại Aptus Capital Advisors, cổ đông của Intel, bình luận.
Wagner nói thêm: “Ông ấy hiểu rõ năng lực của Trung Quốc hơn phần lớn người khác trên thế giới, và nên được xem là một tài sản đối với nước Mỹ và Intel.”
Tuy nhiên, Wagner cũng nói rằng tuy “nhiều nhà đầu tư cho rằng ông Trump đang can thiệp quá nhiều,” nhưng phát ngôn này “là một tín hiệu cho thấy ông ấy thật sự nghiêm túc trong việc đưa doanh nghiệp quay trở lại Mỹ.”
Intel và Tan, người vừa nhậm chức CEO hồi tháng 3, hiện chưa phản hồi yêu cầu bình luận của Reuters. Tuy nhiên, người phát ngôn của Intel cho biết hôm thứ Tư rằng “Intel và ông Tan hoàn toàn cam kết với an ninh quốc gia Mỹ và tính chính trực trong vai trò của chúng tôi trong hệ sinh thái quốc phòng của Hoa Kỳ.”
Reuters đưa tin rằng từ tháng 3/2012 đến tháng 12/2024, ông Tan đã đầu tư vào các công ty Trung Quốc, bao gồm cả các nhà thầu và nhà cung ứng cho Quân đội Trung Quốc. Báo cáo dựa trên việc đối chiếu cơ sở dữ liệu doanh nghiệp Trung Quốc với danh sách các công ty có liên hệ với quân đội Trung Quốc do Mỹ và các nhà phân tích công bố.
Cũng theo hồ sơ doanh nghiệp Trung Quốc, Reuters xác định rằng có 20 quỹ đầu tư và doanh nghiệp mà công ty đầu tư mạo hiểm Walden của ông Tan cùng sở hữu với các quỹ chính phủ hoặc doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc.
Một nguồn tin nói rằng ông Tan đã thoái vốn khỏi các thực thể ở Trung Quốc, nhưng không cung cấp thêm chi tiết. Các cơ sở dữ liệu Trung Quốc tại thời điểm đó vẫn liệt kê nhiều khoản đầu tư của ông là còn hiệu lực.
Ông Tan, một doanh nhân người Mỹ gốc Hoa sinh tại Malaysia, cũng từng là CEO của Cadence Design từ năm 2008 đến tháng 12/2021. Trong thời gian này, công ty phần mềm thiết kế chip này đã bán sản phẩm cho một trường đại học quân sự Trung Quốc được cho là tham gia mô phỏng các vụ nổ hạt nhân. Cadence tháng trước đã chấp nhận các cáo buộc và nộp hơn 140 triệu USD tiền phạt để giải quyết vụ việc.
Kinh doanh ảm đạm
“Tất cả đều xuất phát từ việc ông Lip-Bu từng tham gia đầu tư vào ngành bán dẫn Trung Quốc – điều vừa là rủi ro vừa là lý do khiến ông trở thành một CEO giá trị,” theo Anshel Sag, chuyên gia tại Moor Insights & Strategy.
Từng là biểu tượng của ngành chế tạo chip, Intel trong những năm gần đây đã bị đối thủ Đài Loan TSMC vượt mặt về công nghệ sản xuất. Đồng thời, công ty gần như không có chỗ đứng trong thị trường chip AI đang bùng nổ, vốn do Nvidia thống trị.
Cổ phiếu Intel không biến động nhiều trong năm 2025, sau khi giảm hơn 60% năm ngoái. Giá trị thị trường của công ty đã rơi xuống dưới 100 tỷ USD, và tỷ suất lợi nhuận hiện chỉ bằng khoảng một nửa mức đỉnh trước đây.
Để cứu vãn tình hình, ông Tan đặt mục tiêu cắt giảm 22% lực lượng lao động, còn khoảng 75.000 nhân sự vào cuối năm. Intel cũng đã cảnh báo rằng công ty có thể sẽ rút khỏi mảng sản xuất chip nếu không có được khách hàng lớn – một bước đi được cho là cực kỳ táo bạo.
Giám đốc điều hành của Intel, ông Lip-Bu Tan, phát biểu tại Hội nghị Công nghệ Sản xuất Thường niên của công ty ở San Jose, bang California, Hoa Kỳ, ngày 29/4/2025. Ảnh: Reuters
