Một đứt gãy kiến tạo ẩn dưới vùng Yukon của Canada có thể đang tích tụ năng lượng chuẩn bị gây ra một trận động đất lớn với cường độ ít nhất là 7,5 độ, theo một nghiên cứu mới.
Đứt gãy Tintina, kéo dài từ đông bắc British Columbia đến trung tâm Alaska, đã âm thầm tích tụ áp lực trong ít nhất 12.000 năm. Trước đây người ta cho rằng đứt gãy này tương đối ổn định, nhưng phân tích mới cho thấy nó vẫn rất tích cực hoạt động.
Điều đáng lo ngại là các nhà khoa học chưa thể xác định khi nào trận động đất lớn tiếp theo sẽ xảy ra — chỉ biết chắc chắn rằng nó sẽ xảy ra.
“Phát hiện của chúng tôi cho thấy đứt gãy vẫn đang hoạt động và tiếp tục tích tụ áp lực,” tiến sĩ Theron Finley, tác giả chính của nghiên cứu đăng trên tạp chí Geophysical Research Letters, chia sẻ với BBC Science Focus.
Tintina là loại đứt gãy trượt ngang bên phải — nơi hai khối vỏ Trái Đất trượt ngang qua nhau. Nếu bạn đứng ở một bên đứt gãy và bên kia dịch chuyển sang phải trong trận động đất, đó là đứt gãy trượt ngang bên phải.
Theo thời gian, một bên của đứt gãy đã trượt khoảng 430 km, chủ yếu trong kỷ Eocen — một thời kỳ địa chất cách đây khoảng 56 đến 33,9 triệu năm — khi nó được cho là đã di chuyển với tốc độ lên tới 13 mm mỗi năm.
Mặc dù từng ghi nhận một vài trận động đất nhỏ trong khu vực, đứt gãy Tintina từng được coi là “ngủ yên”.
“Có vài trận động đất nhỏ với cường độ từ 3 đến 4 độ được phát hiện dọc hoặc gần đứt gãy Tintina,” Finley nói. “Nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy nó có thể gây ra những đứt gãy lớn hơn.”
Tuy nhiên, điều đó đã thay đổi khi Finley và nhóm của ông sử dụng công nghệ mới để khảo sát lại đứt gãy. Kết hợp mô hình bề mặt từ vệ tinh với dữ liệu LIDAR gắn trên drone, các nhà nghiên cứu đã có thể nhìn xuyên qua lớp rừng rậm và phát hiện dấu hiệu về một quá khứ — và tương lai — động đất đang hoạt động ở Yukon.
Trên khắp cảnh quan xuất hiện những vách đứt gãy — các dải đất dài hẹp được tạo ra khi trận động đất đứt gãy đến tận bề mặt. Chúng có thể kéo dài hàng chục đến hàng trăm km, nhưng thường chỉ cao và rộng vài mét.
“Ở đứt gãy Tintina, các vách này trông giống như một chuỗi gò đồi thẳng hàng rất thú vị,” Finley cho biết.
Qua việc xác định niên đại các đặc điểm bề mặt này, nhóm nghiên cứu thấy rằng đứt gãy đã nhiều lần gãy động đất trong vòng 2,6 triệu năm qua, nhưng chưa gây ra một trận động đất lớn nào trong 12.000 năm gần đây — trong khi vẫn tích tụ áp lực với tốc độ 0,2 đến 0,8 mm mỗi năm.
May mắn là khu vực này thưa dân cư. Nhưng khi đứt gãy xảy ra, Finley cảnh báo sẽ có nguy cơ xảy ra sạt lở đất nghiêm trọng, hư hại cơ sở hạ tầng và ảnh hưởng đến các cộng đồng lân cận.
“Tôi muốn nhấn mạnh rằng chúng ta chưa biết được mức độ sắp xảy ra của trận động đất,” ông nói. “Chúng ta chỉ biết rằng từ quan sát, đã có một khoảng thời gian rất dài kể từ lần cuối cùng. Nhưng không có cách nào để dự đoán nó sẽ xảy ra trong vài ngày hoặc tuần tới hay là vài ngàn năm nữa.”
Giờ đây khi đứt gãy đã được xác nhận là còn hoạt động, Finley cho biết bước tiếp theo là ước lượng tần suất các trận động đất lớn ở đây. Dù điều này không giúp dự đoán chính xác thời điểm xảy ra lần đứt gãy tiếp theo, nó sẽ giúp đưa ra khung thời gian hợp lý hơn về khả năng xảy ra.
“Động đất không nhất thiết xảy ra theo chu kỳ đều đặn, nhưng điều này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tần suất xuất hiện các trận động đất lớn,” Finley nói. Dù sao đi nữa, khi đứt gãy Tintina cuối cùng xảy ra, nó sẽ không phải là một trận nhỏ.
Đứt gãy Tintina kéo dài 1.000 km từ đông bắc British Columbia tới Alaska. Ảnh: National Park Service
