Snack, nước ngọt, xúc xích… có thể gây viêm và tổn hại sức khỏe như thuốc lá

Những người tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến có mức viêm cao hơn đáng kể, liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim và ung thư. Các nhà khoa học cho biết sự phụ thuộc ngày càng lớn vào nhóm thực phẩm này có thể gây tác động đến sức khỏe lâu dài tương tự như thuốc lá.

Thực phẩm siêu chế biến tràn ngập trong chế độ ăn hiện đại

Thực phẩm siêu chế biến là các sản phẩm được sản xuất công nghiệp ở mức độ cao như nước ngọt có ga, đồ ăn nhẹ đóng gói và thịt chế biến sẵn. Chúng chứa nhiều phụ gia và thiếu các chất dinh dưỡng thiết yếu. Ở Mỹ, hàng trăm thành phần mà cơ thể con người chưa từng tiếp xúc trước đây giờ đây trở nên phổ biến trong các loại thực phẩm này — hiện chiếm gần 60% khẩu phần của người trưởng thành và gần 70% khẩu phần của trẻ em.

Các sản phẩm này được thiết kế để bảo quản lâu hơn, có hương vị hấp dẫn và dễ khiến người tiêu dùng ăn quá mức, trong khi giá trị dinh dưỡng lại rất thấp. Trên thực tế, thực phẩm siêu chế biến cung cấp khoảng 60% lượng calo tiêu thụ mỗi ngày tại Mỹ.

Ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy việc tiêu thụ quá nhiều các loại thực phẩm này làm tăng nguy cơ béo phì, ung thư, bệnh tim mạch, rối loạn chuyển hóa, các vấn đề sức khỏe tâm thần, và thậm chí là tử vong sớm.

Viêm – mắt xích nguy hiểm được hé lộ

Một nghiên cứu mới từ Trường Y khoa Charles E. Schmidt thuộc Đại học Florida Atlantic đã phát hiện mối liên hệ rõ ràng giữa việc tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến và tình trạng viêm trong cơ thể. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng những người ăn nhiều thực phẩm siêu chế biến nhất có mức protein phản ứng C độ nhạy cao (hs-CRP) cao hơn đáng kể — đây là chỉ số đáng tin cậy về tình trạng viêm và là yếu tố dự báo mạnh mẽ về bệnh tim mạch.

“Protein phản ứng C được gan sản xuất, và xét nghiệm hs-CRP là phương pháp đơn giản, tiết kiệm và có độ nhạy cao để đo tình trạng viêm, đồng thời là công cụ dự báo đáng tin cậy về nguy cơ mắc bệnh tim mạch trong tương lai,” bác sĩ Charles H. Hennekens, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết.

Trước đây, dữ liệu mang tính đại diện toàn quốc ở Mỹ về mối liên hệ giữa việc tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến và mức hs-CRP còn rất hạn chế.

Dựa trên phân tích dữ liệu của 9.254 người trưởng thành tại Mỹ từ Khảo sát Kiểm tra Dinh dưỡng và Sức khỏe Quốc gia, với kết quả được công bố trên The American Journal of Medicine, những người tham gia nghiên cứu có mức trung bình 35% lượng calo hàng ngày đến từ thực phẩm siêu chế biến. Lượng tiêu thụ dao động từ 0–19% ở nhóm thấp nhất đến 60–79% ở nhóm cao nhất.

Sau khi điều chỉnh theo tuổi, giới tính, thói quen hút thuốc, hoạt động thể chất và các yếu tố sức khỏe khác, nhóm tiêu thụ nhiều nhất (60–79% calo hằng ngày) có khả năng cao hơn 11% bị tăng mức hs-CRP so với nhóm thấp nhất. Ngay cả nhóm tiêu thụ trung bình (40–59%) cũng có khả năng cao hơn 14%, trong khi nhóm 20–39% chỉ tăng nhẹ 7% và không có ý nghĩa thống kê.

Những ai có nguy cơ cao nhất?

Nguy cơ đặc biệt cao ở một số nhóm đối tượng. Người trưởng thành từ 50 đến 59 tuổi có khả năng tăng 26% các dấu hiệu viêm so với nhóm 18–29 tuổi. Người béo phì có nguy cơ cao hơn 80% so với người có cân nặng khỏe mạnh. Người hút thuốc hiện tại có nguy cơ cao hơn 17% so với người chưa bao giờ hút.

“Những phát hiện này, dựa trên mẫu khảo sát lớn và đại diện quốc gia của người trưởng thành Mỹ, cho thấy rõ rằng những người tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến nhất có mức protein phản ứng C độ nhạy cao hơn đáng kể — một dấu ấn then chốt của tình trạng viêm,” bác sĩ Allison H. Ferris, Giáo sư, Chủ nhiệm Khoa Y, Đại học Florida Atlantic, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết.

“Kết quả này mang lại ý nghĩa quan trọng không chỉ cho thực hành lâm sàng và chiến lược y tế công cộng mà còn cho các nghiên cứu tương lai nhằm hiểu rõ và giảm thiểu rủi ro sức khỏe do tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến.”

Bài học từ lịch sử thuốc lá

Liên hệ với lịch sử của thuốc lá, các tác giả cho rằng phải mất nhiều thập kỷ bằng chứng và nỗ lực của giới chức y tế tiến bộ mới dẫn đến các chính sách hạn chế hút thuốc. Họ tin rằng thực phẩm siêu chế biến cũng sẽ đi theo quỹ đạo tương tự — với nhận thức ngày càng tăng dần dẫn tới hành động mạnh mẽ hơn trong y tế công cộng.

“Các tập đoàn đa quốc gia sản xuất thực phẩm siêu chế biến có tầm ảnh hưởng rất lớn, tương tự như các công ty thuốc lá trước đây, vì vậy các chính sách nhằm khuyến khích thực phẩm tự nhiên và giảm tiêu thụ UPF có thể cần thời gian,” Hennekens nói.

“Tuy nhiên, nỗ lực của chính phủ trong việc giảm phụ gia có hại, cải thiện ghi nhãn thực phẩm và thúc đẩy lựa chọn lành mạnh hơn trong các chương trình và trường học là những bước đi đúng hướng. Đồng thời, các chuyên gia y tế cần nhận thức rõ những khó khăn mà nhiều người gặp phải trong việc tiếp cận thực phẩm lành mạnh và giá cả phải chăng — điều này đòi hỏi một phản ứng toàn diện và phối hợp trong y tế công cộng,” Hennekens cho biết thêm.

Thực phẩm siêu chế biến có liên quan đến tình trạng viêm tiềm ẩn có thể dẫn đến bệnh tim, ung thư và tử vong sớm. Ảnh: Stock