Vào tháng 11 năm 2024, chính phủ Úc đã thông qua một luật lần đầu tiên trên thế giới, cấm trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng các nền tảng mạng xã hội. Liệu biện pháp cấm này có hiệu quả hay không, và đâu là các giải pháp thay thế khả dĩ?
Ảnh hưởng của mạng xã hội đối với giới trẻ không phải lúc nào cũng rõ ràng (not black and white). Đúng là một số bằng chứng chỉ ra mối liên hệ giữa việc trẻ em sử dụng mạng xã hội và mức độ khó khăn về sức khỏe tâm thần ngày càng cao. Nhưng cũng có những nhóm trẻ em được hưởng lợi từ việc sử dụng các nền tảng này. Ví dụ, những người trẻ mắc chứng tự kỷ, những người đang tìm hiểu về dạng giới tính của mình, hoặc những người khác có thể cảm thấy việc giao tiếp trực tuyến dễ dàng hơn giao tiếp trực tiếp, vì với trực tuyến, họ có thể tìm thấy một cộng đồng phù hợp với mình, ngay cả khi những người này không sống gần đó.
Các lệnh cấm là công cụ thô sơ, thường khiến một hoạt động bị đẩy vào bí mật thay vì bị hạn chế — giống như những gì đã xảy ra vào những năm 1920, khi Hoa Kỳ cấm tiêu thụ rượu. Nếu việc sử dụng mạng xã hội bị cấm, nhiều trẻ em sẽ cảm thấy không thể chia sẻ với cha mẹ hoặc người giám hộ về cuộc sống trực tuyến của mình. Ngoài ra, luật này cũng tước đi quyền của cha mẹ trong việc quyết định điều gì là tốt nhất cho con cái của họ.
Thay vào đó, các chính phủ nên đầu tư vào việc giáo dục phụ huynh và người giám hộ cách tham gia cùng trẻ em trong việc sử dụng mạng xã hội.
Hiện tại, việc giáo dục này chưa được thực hiện, một phần vì thiếu bằng chứng rõ ràng. Nhiều nghiên cứu đã phân tích cách mạng xã hội ảnh hưởng đến thanh thiếu niên, bao gồm việc giảm sút sức khỏe tâm thần và ảnh hưởng xấu đến chất lượng giấc ngủ. Nhưng nghiên cứu về cách mà cha mẹ và người giám hộ có thể hỗ trợ trẻ em — trong việc đối phó với bắt nạt trực tuyến, đảm bảo sức khỏe tâm thần, và không bị ảnh hưởng quá mức bởi người khác — vẫn còn rất hạn chế.
Chẳng hạn, vẫn chưa rõ những phương pháp nào là tốt nhất để cha mẹ giáo dục con cái và kiểm soát thời gian sử dụng thiết bị của chúng. Liệu trì hoãn việc cho con sử dụng điện thoại thông minh đến tuổi vị thành niên, cho phép sử dụng mạng xã hội nhưng giới hạn truy cập, hay kết hợp các phương pháp này là cách tốt nhất? Cha mẹ nên tham gia vào cuộc sống trực tuyến của con cái như thế nào để vừa hỗ trợ vừa khuyến khích sự độc lập? Ngoài ra, cũng chưa rõ việc cha mẹ sử dụng mạng xã hội ảnh hưởng đến con cái như thế nào, và ngược lại.
Cần có các nghiên cứu để điều tra các cách tiếp cận khác nhau — như hạn chế hoặc cấm sử dụng mạng xã hội — và so sánh kết quả với các phương pháp hỗ trợ, trong đó cha mẹ và con cái cùng nhau trực tuyến và thảo luận về những gì họ gặp phải. Các nghiên cứu này nên theo dõi trẻ em từ khi còn nhỏ đến khi trưởng thành. Chính phủ cần tài trợ cho những nghiên cứu này và sẵn sàng hành động dựa trên kết quả, dù những giải pháp đưa ra có thể không đơn giản và phù hợp cho tất cả.
Các chính phủ nên hỗ trợ và giáo dục phụ huynh dựa trên những bằng chứng sẵn có. Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến nghị các chiến lược dựa trên gia đình, chẳng hạn như lập kế hoạch sử dụng mạng xã hội trong gia đình, cha mẹ cùng xem màn hình với con cái và làm gương bằng cách không sử dụng công nghệ trong bữa ăn. Những cách tiếp cận dựa trên gia đình này có vẻ hiệu quả hơn việc chỉ hạn chế thời gian trẻ em trực tuyến, dù bằng chứng vẫn còn hạn chế do thiếu nghiên cứu.
Cách nuôi dạy ấm áp, thay vì các quyết định dựa trên quyền lực, cũng khiến trẻ em dễ dàng lắng nghe những thông điệp mà cha mẹ muốn truyền đạt về việc sử dụng mạng xã hội một cách lành mạnh. Ví dụ, một nghiên cứu tại Trung Quốc cho thấy thanh thiếu niên có mối quan hệ tình cảm gắn bó với cha mẹ giỏi hơn bạn bè trong việc kiểm soát cảm xúc và thời gian trực tuyến của mình.
Nói cách khác, hỗ trợ trẻ em khi chúng khám phá thế giới trực tuyến cũng giống như hướng dẫn chúng trong thế giới thực. Điều này có nghĩa là cha mẹ cũng phải hiểu về mạng xã hội.
Các chính phủ nên xem việc giáo dục phụ huynh là một vấn đề sức khỏe cộng đồng, đòi hỏi sự hợp tác giữa các ngành. Nhiều hướng dẫn dành cho trẻ em cũng sẽ hữu ích cho phụ huynh. Những lời khuyên này bao gồm không trả lời tin nhắn từ người lạ, không cung cấp thông tin cá nhân và luôn nói chuyện với người lớn đáng tin cậy nếu cảm thấy buồn bã vì điều gì đó trên mạng xã hội.
Một số người có thể cho rằng trách nhiệm bảo vệ trẻ em nên thuộc về các công ty công nghệ, chứ không phải chính phủ hay phụ huynh. Có lẽ chính phủ Úc hy vọng khuyến khích các công ty đảm nhận trách nhiệm này. Với lệnh cấm bị trì hoãn đến cuối năm 2025, các công ty có thời gian để thiết kế lại trang web của họ nhằm đảm bảo an toàn cho trẻ em, mở rộng các công cụ kiểm soát của phụ huynh và giáo dục phụ huynh về cách sử dụng những công cụ này.
Cấm trẻ em tham gia mạng xã hội khó có thể mang lại hiệu quả cao. Ảnh: Nature
