Năm 2024 là một năm bùng nổ của công nghệ. Bên cạnh việc cải thiện cuộc sống con người qua các công cụ, thiết bị và tiến bộ công nghệ cao, cũng có không ít phát minh khiến chúng ta lo ngại về tương lai.
Khi năm 2024 sắp khép lại, có rất nhiều điều để nhìn lại. Đây là một năm đầy những tiến bộ trong khoa học, y học và sinh học đã thúc đẩy chúng ta tiến lên.
Nhưng hơn cả, 2024 là năm của công nghệ. Trí tuệ nhân tạo (AI) đã có bước tiến lớn nhất từ trước đến nay, công nghệ thông minh ngày càng hoàn thiện, và máy tính lượng tử vẫn giữ vị trí số một trong danh sách những công nghệ có thể thay đổi cuộc sống mà không ai thực sự hiểu hết được.
Đáng tiếc là bên cạnh những tiến bộ, cũng có không ít – thậm chí nhiều – xu hướng công nghệ kỳ quặc. Tiền mã hóa tiếp tục chơi trò “đây là lừa đảo hay xu hướng tài chính thực sự?”, và vị tỷ phú nổi tiếng Elon Musk dường như thực hiện mọi ý tưởng nảy ra trong đầu mình… đôi lúc là tốt, nhưng thường thì là tệ hơn.
Vậy từ một năm tràn ngập sự kiện, đâu là những xu hướng công nghệ đáng chú ý nhất? Cả tích cực lẫn tiêu cực. Dưới đây là những lựa chọn hàng đầu của chúng tôi.
A/ 4 xu hướng làm nên năm 2024
- Trí tuệ nhân tạo tạo sinh
Các công cụ AI tạo sinh như ChatGPT, Google Bard và Dall-E đã đạt được sự phổ biến rộng rãi trong những năm gần đây – Ảnh: Andriy Onufriyenko
Dù bạn yêu hay ghét nó, trí tuệ nhân tạo tạo sinh (Generative AI) chính là công nghệ của năm 2024. Chúng ta đã quá chán nghe (sick of hearing) về nó, và có lẽ bạn cũng vậy… nhưng hãy nói thêm một chút.
Dẫn đầu bởi OpenAI và loạt sản phẩm đầy tên viết tắt của họ, phong trào AI tạo sinh đã ảnh hưởng đến tất cả mọi người. Tất cả chúng ta đều phải căng thẳng để phân biệt thật – giả.
Nếu như những nỗ lực ban đầu của AI từng khiến chúng ta bật cười – từ việc tạo ra văn bản ngớ ngẩn (gobbledegook text) đến hình ảnh người có 12 ngón tay – thì công nghệ này đã tiến bộ rất nhanh.
Các thuật toán AI đã vượt qua các bài kiểm tra y khoa và luật pháp với kết quả xuất sắc (flying colours), tạo ra podcast hoàn chỉnh từ vài câu lệnh, và chatbot AI đã giúp giảm bớt đại dịch cô đơn. Nhưng như bất kỳ công nghệ mới nào, AI cũng có mặt trái.
Giờ đây, chúng ta đều tham gia một trò chơi bất tận mang tên “phát hiện tin giả” và nhiều ngành công nghiệp đang phải đối mặt với dấu hỏi lớn đáng sợ về tương lai. Không thể phủ nhận tác động to lớn mà Generative AI đã tạo ra trong năm 2024, và năm sau có thể sẽ còn chứng kiến dấu ấn lớn hơn của các nghệ sĩ robot và máy móc vận hành bởi AI.
- Công nghệ hỗ trợ (Assistive tech)
2024 là một năm lớn đối với công nghệ hỗ trợ, dù nó hiếm khi được nhắc đến. Vì vậy, hãy thay đổi điều đó. Nói đơn giản, công nghệ hỗ trợ là bất kỳ sản phẩm nào giúp cuộc sống dễ dàng hơn, đặc biệt cho những người khuyết tật.
Tại CES 2024, chúng ta đã thấy một chiếc găng tay giúp ổn định chứng run tay, một chiếc thắt lưng hỗ trợ người khiếm thị di chuyển qua lại, và một cặp kính có thể đọc biển báo, thực đơn và thông tin.
Ở nơi khác, Đại học Cambridge hợp tác với nhà thiết kế Dani Clode tạo ra một ngón tay cái giả thứ ba (bên trái) để cải thiện sự khéo léo của bàn tay, và Not Impossible Labs phát triển áo rung cảm nhận giúp người khiếm thính trải nghiệm âm nhạc.
2024 cũng là một năm thành công của công nghệ hỗ trợ trong lĩnh vực game và làm đẹp. Chúng ta đã thấy bộ điều khiển tùy chỉnh cho game thủ khuyết tật, các phụ kiện hỗ trợ trang điểm và cả bàn chải cho những người gặp khó khăn khi cầm nắm.
Dù ít được chú ý, đây là một xu hướng công nghệ mang lại nhiều điều tốt đẹp, và hy vọng chúng ta sẽ nghe thêm về các phát triển thú vị này trong năm 2025.
- Giao diện não – máy tính (Brain-computer interfaces)
Ảnh: Alamy
Giao diện não – máy tính nghe như điều chỉ có trong tiểu thuyết khoa học viễn tưởng. Và theo một cách nào đó, nó là thế. Công nghệ này chuyển đổi sóng não thành tín hiệu mà máy tính, các chi giả robot hoặc thiết bị bên ngoài khác có thể hiểu.
Công nghệ này đã xuất hiện từ lâu, nhưng đang ngày càng trở nên phổ biến. Ví dụ nổi tiếng nhất là Neuralink – công ty được Elon Musk hậu thuẫn.
Sau vài khó khăn ban đầu, Neuralink giờ đã cấy chip vào não người. Bệnh nhân đầu tiên của Neuralink đã điều khiển máy tính bằng suy nghĩ và thậm chí chơi cờ chỉ bằng trí óc.
Tại California, công nghệ tương tự đã giúp một người mắc bệnh thần kinh vận động chuyển đổi sóng não thành văn bản viết. Các nhà khoa học thậm chí đã tạo ra một robot di động điều khiển bởi bộ não trong một chiếc lọ!
Ngoài ra, một số công ty đang khám phá các ứng dụng khác của công nghệ này. Neurable đã sản xuất tai nghe có thể quét sóng não để nhận biết mức độ tập trung, trong khi các công ty khác đang nghiên cứu sử dụng giao diện não – máy tính để theo dõi sức khỏe não bộ. Điều này có thể mở ra tương lai phát hiện sớm các bệnh liên quan đến não trước khi chúng phát triển.
- Hoài cổ, tái hiện (Retro, reimagined)
Rất nhiều điều đáng sợ đang xảy ra trên thế giới và tương lai thì khó lường. Chúng ta đối phó bằng cách nào?
Ta có thể nuôi dưỡng tinh thần lạc quan mạnh mẽ hoặc trốn vào vòng tay êm ái của hoài niệm (comforting embrace of nostalgia). Dường như đây là con đường mà nhiều công ty đã chọn năm nay, và thành thật mà nói, chúng tôi yêu thích điều đó.
Kodak đã tạo ra phiên bản hiện đại của máy quay phim Super 8 và chúng ta đã thấy loạt máy cassette được tái hiện. Thậm chí một vài thiết bị chơi game cầm tay kiểu cũ cũng được tái thiết kế cho thế kỷ 21.
Dù việc hướng tới tương lai là quan trọng, nhưng cũng thật ấm lòng khi thấy các thiết bị cổ điển được kết hợp với chức năng hiện đại.
B/ 6 xu hướng công nghệ khiến chúng ta thất vọng
- Trợ lý AI
Khi AI vươn lên mạnh mẽ trong năm nay, các công ty trên toàn thế giới đã tìm cách tận dụng cơ hội này. Một trong những ý tưởng được kỳ vọng nhất là các “trợ lý AI”. Hãy nghĩ đến Siri hay Alexa, nhưng với nhiều “màu mè” hơn.
Những thiết bị này thường là đồ đeo hoặc cầm tay, hứa hẹn sẽ khiến smartphone trở nên lỗi thời. Tuy nhiên, cho đến nay, không sản phẩm nào đáp ứng được kỳ vọng. Đầu tiên là Humane, một thiết bị nhỏ kẹp lên quần áo. Nó được cho là có thể quét vật thể bằng camera tích hợp, chiếu hình ảnh lên tay bạn và giao tiếp với bạn thông qua một trợ lý tích hợp ChatGPT.
Thật không may, nó không hoạt động hiệu quả. Trong các bài thử nghiệm, các nhà đánh giá phát hiện thiết bị này dễ bị nhầm lẫn, chậm chạp và, đáng chú ý nhất, rất đắt đỏ. Tiếp theo là Rabbit R1, một thiết bị cầm tay được quảng cáo có thể phát nhạc, chơi game, và làm mọi thứ mà smartphone có thể. Vấn đề là… nó cũng không hoạt động.
Thường thì thiết bị không phản hồi, hoặc khi có, lại mở sai ứng dụng. Trợ lý giọng nói thì chậm chạp và dễ nhầm lẫn. Sau hai thất bại lớn này, hàng loạt thiết bị tương tự tiếp tục xuất hiện để thanh thế smartpghone, chỉ có điều là chất lượng không đảm bảo.
- Tiền mã hóa
Mỗi khi chúng ta nghĩ rằng tiền mã hóa đã chết (gasped its last breath), nó lại quay trở lại một cách ồn ào và đầy phiền toái.
Năm qua tràn ngập sự pha trộn kỳ lạ giữa các loại tiền tệ phi tập trung hợp pháp, các dự án lừa đảo trắng trợn và, trong vài trường hợp, những dự án tiền mã hóa kỳ quặc. Tất nhiên, Bitcoin vẫn là cái tên thu hút mọi sự chú ý, nhưng cái khiến chúng tôi chú ý là Worldcoin.
Được sáng lập bởi Sam Altman, CEO của OpenAI, Worldcoin là đồng tiền đứng sau dự án gọi là “World”. Công ty đứng sau dự án này sẽ tặng bạn một số tiền mã hóa miễn phí. Tất cả những gì bạn cần làm là… quét mắt bằng một “quả cầu” bí ẩn.
Nghe có vẻ như trò đùa, nhưng hàng loạt quả cầu Worldcoin đã được gửi đi khắp thế giới với mục tiêu thu thập dữ liệu quét mắt của mọi người để “xác minh con người trên internet”. Hiện tại, gần 17 triệu người đã tham gia và quét mắt. Việc đạt danh hiệu dự án tiền mã hóa đáng sợ nhất là một “thành tích” đáng chú ý trong thị trường vốn đã bão hòa.
- Cybertruck
Elon Musk đã có một năm bận rộn. Từ việc làm giảm giá trị cổ phiếu Twitter (và bây giờ là X) đến việc phóng tên lửa, không dễ để nhớ đến một trong những dự án kỳ quặc hơn của ông: Cybertruck.
Được quảng cáo là “không thể phá hủy”, chiếc xe bán tải này được thiết kế cho mọi địa hình. Tuy nhiên, những người mua nó lại gặp không ít khó khăn. Xe bị mắc kẹt trong cát, tuyết và bùn, lớp thép không gỉ bên ngoài nhanh chóng bị rỉ sét. Người dùng báo cáo cửa sổ bị vỡ khi gặp mưa đá, lỗi trong khi rửa xe và bàn đạp ga bị kẹt.
Với 5 đợt triệu hồi chỉ trong năm nay và hàng ngàn xe cần cập nhật, Cybertruck dường như không thể “hạ cánh an toàn” như các tên lửa tái sử dụng của SpaceX.
- Robot hình người
Ameca là một trong những robot giống người nhất. Ảnh:: Engineered Arts
Năm 2024 đã xảy ra rất nhiều điều, nhưng nếu nhìn kỹ, có một xu hướng thực sự đáng lo ngại. Đúng là có vô số xu hướng kỳ lạ (đây là một năm khá bất thường), nhưng điều khiến chúng tôi chú ý nhất chính là robot hình người.
Dù công nghệ này đã được nghiên cứu từ nhiều năm trước, sức mạnh của AI thực sự giúp nó bứt phá trong năm nay. Nhiều công ty đang phát triển các robot có khả năng đi lại, hành động và di chuyển giống con người. Tất nhiên, chúng vẫn được cấu tạo từ kim loại và dây điện, rõ ràng là khác xa chúng ta, nhưng cuộc cách mạng robot dường như đã trở nên thực tế hơn nhiều.
Một số robot thậm chí còn có khả năng “suy nghĩ” theo cách ít hợp lý chứ không giống như con người. Tuy nhiên, chúng vẫn còn một chặng đường dài để hoàn thiện – ngay cả những robot hình người tiên tiến nhất vẫn đi lại như trẻ con chập chững bước.
Nhưng với sức mạnh cơ học và việc không quan tâm đến những thứ xa xỉ như thức ăn hay nghỉ ngơi, làn sóng robot mới này được dự đoán sẽ tạo ra tác động lớn trong môi trường làm việc trong những năm tới.
- Siêu giả deepfake
Trong một năm tràn ngập thông tin sai lệch, deepfake lại tiếp tục “đổ thêm dầu vào lửa”. Công nghệ này tạo ra các video và hình ảnh giả mạo, khiến người ta trông như đang làm những điều họ chưa từng làm.
Chúng đã được sử dụng để tạo ra video các chính trị gia đọc các bài phát biểu bịa đặt và người nổi tiếng quảng bá sản phẩm. Công nghệ này thậm chí có thể làm giả âm thanh, khiến bạn nghĩ rằng một thành viên gia đình đang gọi điện để yêu cầu tiền.
Không giống như hầu hết các công nghệ mới nổi trong những năm gần đây, các công cụ deepfake dường như không mang lại bất kỳ lợi ích thực sự nào. Tuy nhiên, điểm chung của nó với các công nghệ mới là tốc độ cải tiến nhanh chóng.
Ban đầu, những tệp giả mạo này rất dễ nhận biết – bạn có thể dễ dàng phát hiện video, âm thanh và hình ảnh deepfake. Nhưng hiện nay, điều đó ngày càng trở nên khó khăn hơn, và tin xấu là vấn đề này sẽ chỉ tồi tệ hơn theo từng năm. Thật không may, điều duy nhất chúng ta có thể chắc chắn là, dù muốn hay không, deepfake sẽ không biến mất sớm.
- Kính thông minh và thực tế ảo
Kính thực tế ảo và kính thông minh được kỳ vọng sẽ thay đổi thế giới… hoặc ít nhất, đó là điều mà chúng ta đã được nghe suốt một thập kỷ qua. Apple, Samsung, Meta, Google – tất cả những công ty công nghệ lớn nhất thế giới vẫn không ngừng cố gắng biến các công nghệ này trở nên phổ biến.
Tuy nhiên, vẫn chưa có gì thực sự bùng nổ. Sau vài năm không có bước phát triển đáng kể, loạt sản phẩm kính trong năm 2024 đã tràn ngập trên các kệ hàng. Trên lý thuyết, Apple Vision Pro và Meta Quest 3 đều trông như những gói sản phẩm hoàn chỉnh, cuối cùng khiến VR trở nên khả thi.
Nhưng giá thành đắt đỏ của hai thiết bị này đã khiến nhiều người tiêu dùng nản lòng, và doanh số nhanh chóng giảm đối với cả hai sản phẩm.
Vậy còn kính thông minh thì sao? Meta đã tung ra sản phẩm mang tên ‘Orion’, có lẽ là chiếc kính thông minh tốt nhất hiện nay. Nhưng công ty lại không muốn bán chúng, với lý do thiếu sự quan tâm từ thị trường. Hiện tại, Meta chỉ coi dự án này là công cụ nghiên cứu để kết hợp AI và công nghệ đeo thông minh.
Có lẽ năm 2025 sẽ là năm chúng ta thực sự hào hứng với những loại công nghệ này, nhưng chúng tôi không dám chắc.
