Biệt danh chính thức của California là Bang Vàng (Golden State), gợi nhớ cơn sốt vàng giữa thế kỷ 19, khi dân số nơi đây tăng vọt chỉ trong bốn năm, từ 14.000 lên 250.000 người. Nhưng nếu bạn từng có dịp đến đó và cảm nhận mặt đất rung chuyển dưới chân, bạn sẽ thấy tên gọi Bang Động Đất có lẽ phù hợp hơn nhiều.
Thật đáng kinh ngạc, bang California của Mỹ trung bình hứng chịu khoảng 10.000 trận động đất mỗi năm – tương đương gần một trận mỗi giờ.
Điều này không có gì bất ngờ, vì California nằm trên đới đứt gãy San Andreas – nơi hai mảng kiến tạo khổng lồ là mảng Bắc Mỹ (phía đông) và mảng Thái Bình Dương (phía tây) gặp nhau.
Những năm gần đây, California thu hút sự chú ý quốc tế không phải vì động đất, mà vì những trận cháy rừng và lũ quét – tất cả đều bởi tình trạng nóng lên toàn cầu và sự xáo trộn của khí hậu vốn ổn định trước đây.
Vì vậy, tin tức rằng thời tiết cực đoan cũng có thể thúc đẩy hoạt động địa chấn chắc chắn không phải điều dễ chịu đối với một trong những điểm nóng địa chấn lớn nhất hành tinh.
Hệ quả địa chất
Khi nghĩ về biến đổi khí hậu, chúng ta thường liên hệ đến sự nóng lên của khí quyển và đại dương. Việc nó có thể tác động đến lòng đất nghe có vẻ là chuyện cười khó tin — nhưng đó là sự thật.
Trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học đã nghiên cứu cách khí hậu có thể dẫn đến các hiện tượng địa chất chết người như động đất, sóng thần và phun trào núi lửa. Và bằng chứng là hoàn toàn rõ ràng.
Một nghiên cứu mới nhất của Cơ quan Địa chấn Thụy Sĩ, công bố mùa hè 2025, đã liên kết các chùm rung chấn nhỏ dưới núi Mont Blanc ở dãy Alps châu Âu với hiện tượng tan băng tuyết nhanh trong đợt nắng nóng năm 2015.
Lượng nước tan chảy này thấm sâu xuống dưới, cuối cùng đi vào một đới đứt gãy lớn chạy qua đường hầm Mont Blanc dài 12 km, bôi trơn đới đứt gãy và khiến nó dịch chuyển, gây ra một loạt các rung chấn nhỏ.
Các rung chấn nhỏ này tiếp tục diễn ra ở mức cao kể từ đó, làm tăng đáng kể nguy cơ xảy ra các trận động đất lớn trong tương lai.
Khi khí hậu tiếp tục nóng lên, kéo theo các đợt nắng nóng dài và dữ dội hơn, lượng nước tan chảy từ băng hà và băng vĩnh cửu sẽ còn tăng, kích hoạt hoạt động địa chấn trên các dãy núi cao trên khắp thế giới, cũng như những vùng băng vĩnh cửu rộng lớn ở Canada và Siberia.
Không chỉ gây lo ngại cho cư dân vùng Mont Blanc, nghiên cứu này còn là lời cảnh báo cho các thành phố nằm trên đứt gãy địa chất từng tạo ra các trận động đất lớn như Tokyo (Nhật Bản), San Francisco và Los Angeles (Mỹ).
Những nơi này không có băng tuyết và tan băng không phải vấn đề, nhưng khí hậu thay đổi vẫn có thể làm tăng đáng kể lượng nước thấm vào các đứt gãy đang đe dọa những thành phố này.
Tokyo, California và nguy cơ “kẻ kích nổ cuối cùng”
Tokyo đang chịu mối đe dọa ngày càng lớn từ các siêu bão, vốn trở nên di chuyển chậm hơn và nhiều mưa hơn do biến đổi khí hậu.
Hệ quả là các cơn bão đổ lượng mưa lớn hơn dọc đường đi, làm tăng nguy cơ nước thấm sâu xuống đất và vào các đứt gãy đang hoạt động.
Nguy cơ Tokyo bị một trận động đất nghiêm trọng trong vòng khoảng 30 năm tới được ước tính lên đến 70%. Vì vậy, bất kỳ yếu tố nào có thể làm tăng thêm xác suất này đều cực kỳ đáng lo ngại.
Mối lo lớn nhất không phải là nước kích hoạt các chuỗi rung chấn nhỏ như ở Alps, mà là việc nước thấm vào một đứt gãy đang “đầy năng lượng và chực chờ” có thể kích hoạt “trận động đất lớn”.
Một nhà địa chấn học đã cảnh báo rằng một đứt gãy đang bị khóa và tích năng lượng chỉ cần lực mạnh bằng một cái bắt tay là có thể sụp đổ. Lực nhỏ bé do nước thấm xuống có thể chính là “cái bắt tay” đó.
California cũng đang chờ “trận động đất lớn” — cả ở phía bắc, vùng vịnh San Francisco, và phía nam, gần Los Angeles.
Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) cho biết vùng Vịnh có hơn 70% khả năng hứng chịu một trận động đất mạnh từ 6,7 độ trở lên — đủ gây thiệt hại diện rộng — trong vòng 18 năm tới.
Miền Nam California còn rủi ro cao hơn — vùng có nguy cơ động đất lớn nhất nước Mỹ — với hơn 300 đứt gãy có thể gây động đất nghiêm trọng.
Trong số này, đứt gãy San Andreas là mối đe dọa lớn nhất, với khả năng xảy ra trận động đất 7,5 độ trong ba thập kỷ tới được ước tính hơn 33%. Khi nó xảy ra, dự báo trận động đất đó sẽ cướp đi khoảng 2.000 sinh mạng và gây thiệt hại tới 200 tỷ USD.
Biến đổi khí hậu không chỉ làm Trái Đất nóng lên; nó còn làm rung chuyển nền móng của hành tinh. Ảnh: Alamy
Đứt gãy San Andreas, một trong những đứt gãy hoạt động mạnh nhất thế giới, chạy dưới bang California – bang đông dân nhất nước Mỹ. Ảnh: Getty Images
Hoạt động địa chấn dưới Mont Blanc được cho là có liên quan đến nước tan chảy thấm xuống từ khối núi phía trên. Ảnh: Alamy
Biến đổi khí hậu khiến các cơn bão đổ bộ vào Tokyo di chuyển chậm hơn và nhiều mưa hơn, làm tăng lượng nước thấm vào các đứt gãy bên dưới. Ảnh: Getty Images
