Một nhóm các nhà tâm lý học tại Đại học New South Wales (UNSW Sydney) đã phát hiện bằng chứng thuyết phục nhất cho đến nay rằng hiện tượng “nghe thấy tiếng nói” ở người mắc tâm thần phân liệt có thể do não bộ không phân biệt được lời nói nội tâm của chính họ.
Công trình được công bố trên tạp chí Schizophrenia Bulletin cho thấy phát hiện này có thể giúp tìm ra các dấu hiệu sinh học liên quan đến tâm thần phân liệt — một bước tiến quan trọng, bởi hiện nay chưa có xét nghiệm máu, chụp não hay chỉ dấu sinh học cụ thể nào cho căn bệnh này. Việc phát hiện này có thể giúp y học phát triển những phương pháp điều trị mới và hiệu quả hơn.
Giáo sư Thomas Whitford thuộc Khoa Tâm lý học của UNSW từ lâu đã nghiên cứu cách tiếng nói nội tâm ảnh hưởng đến suy nghĩ ở cả người khỏe mạnh lẫn người mắc các rối loạn thuộc phổ tâm thần phân liệt.
“Tiếng nói nội tâm là tiếng nói trong đầu bạn — thứ lặng lẽ tường thuật những gì bạn đang làm, lên kế hoạch hay chú ý,” ông nói.
“Hầu hết mọi người đều thường xuyên trải nghiệm điều đó, dù không nhận ra. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy khi con người nói — dù chỉ trong đầu — vùng não xử lý âm thanh từ thế giới bên ngoài sẽ giảm hoạt động, vì não đã dự đoán trước âm thanh của giọng mình. Nhưng ở những người nghe thấy tiếng nói, sự dự đoán này dường như bị sai lệch, khiến não phản ứng như thể âm thanh đến từ người khác.”
Phân tích sóng não
Giáo sư Whitford cho biết điều này xác nhận giả thuyết lâu nay của các nhà nghiên cứu sức khỏe tâm thần: ảo thanh trong tâm thần phân liệt có thể là do lời nói nội tâm bị hiểu nhầm thành tiếng nói bên ngoài.
“Ý tưởng này đã tồn tại 50 năm, nhưng rất khó kiểm chứng vì giọng nói nội tâm là điều hoàn toàn riêng tư,” ông nói. “Làm sao đo được nó? Một cách là dùng điện não đồ (EEG), thiết bị ghi lại hoạt động điện của não. Dù ta không thể nghe thấy giọng nói nội tâm, nhưng não vẫn phản ứng với nó — và ở người bình thường, việc nói trong đầu cũng khiến hoạt động ở vùng thính giác giảm, giống như khi họ nói thật.”
“Nhưng ở những người nghe thấy tiếng nói, sự giảm hoạt động đó không xảy ra. Trái lại, não của họ phản ứng mạnh hơn với giọng nói nội tâm, như thể đó là âm thanh đến từ bên ngoài — điều này có thể lý giải vì sao các ‘giọng nói’ đó lại chân thực đến vậy.”
Cách thí nghiệm được tiến hành
Các nhà nghiên cứu chia người tham gia thành ba nhóm. Nhóm thứ nhất gồm 55 người mắc rối loạn thuộc phổ tâm thần phân liệt và đã nghe thấy ảo thanh trong tuần qua. Nhóm thứ hai gồm 44 người cũng mắc bệnh, nhưng chưa từng hoặc không còn nghe thấy ảo thanh gần đây. Nhóm thứ ba gồm 43 người khỏe mạnh, không có tiền sử bệnh tâm thần phân liệt, là nhóm đối chứng.
Mỗi người được gắn thiết bị EEG để đo sóng não trong khi nghe âm thanh qua tai nghe. Họ được yêu cầu tưởng tượng nói trong đầu từ “bah” hoặc “bih” đúng lúc nghe âm thanh “bah” hoặc “bih” được phát ra. Người tham gia không biết âm thanh nghe thấy có trùng với âm tiết họ tưởng tượng hay không.
Ở nhóm khỏe mạnh, khi âm thanh nghe được trùng khớp với âm họ tưởng tượng, EEG ghi nhận hoạt động giảm ở vùng vỏ não thính giác — cho thấy não đã dự đoán âm thanh và làm yếu phản ứng, giống như khi nói thật.
Tuy nhiên, ở nhóm đã nghe thấy ảo thanh gần đây, kết quả ngược lại: thay vì giảm, hoạt động ở vùng này qua EEG tăng lên rõ rệt khi âm thanh trùng với giọng nói nội tâm.
“Não của họ phản ứng mạnh hơn với giọng nói nội tâm trùng khớp âm thanh bên ngoài — hoàn toàn trái ngược với người khỏe mạnh,” Giáo sư Whitford nói. “Sự đảo ngược này cho thấy cơ chế dự đoán của não có thể bị rối loạn, khiến giọng nói của chính họ bị hiểu nhầm thành tiếng nói đến từ người khác.”
Những người thuộc nhóm thứ hai (mắc rối loạn nhưng không còn nghe thấy ảo thanh gần đây) cho kết quả trung gian giữa hai nhóm còn lại.
Ý nghĩa của phát hiện
Các nhà nghiên cứu cho rằng đây là bằng chứng mạnh mẽ nhất đến nay cho thấy não của người mắc tâm thần phân liệt hiểu sai lời nói tưởng tượng thành âm thanh bên ngoài.
“Giả thuyết rằng họ đang nghe thấy chính suy nghĩ của mình vốn đã rất hợp lý, nhưng phương pháp mới này là thử nghiệm trực tiếp và rõ ràng nhất cho đến nay,” Giáo sư Whitford nói.
Ông cho biết bước tiếp theo là xem liệu chỉ dấu này có thể được dùng để dự đoán ai có nguy cơ chuyển sang giai đoạn loạn thần hay không, từ đó cho phép can thiệp sớm.
“Đo lường cách này có tiềm năng rất lớn để trở thành chỉ dấu sinh học cho sự khởi phát của loạn thần,” ông nói.
“Cuối cùng, hiểu được nguyên nhân sinh học của các triệu chứng tâm thần phân liệt là bước đầu tiên cần thiết nếu chúng ta muốn phát triển những phương pháp điều trị mới và hiệu quả hơn.”
Một nghiên cứu mới phát hiện ra “lỗi” thần kinh đặc biệt có thể lý giải vì sao những suy nghĩ tưởng tượng lại bị nhầm thành âm thanh thật ở người mắc tâm thần phân liệt. Phát hiện này không chỉ củng cố giả thuyết tồn tại suốt nhiều thập kỷ mà còn có thể thay đổi cách các nhà khoa học phát hiện và hiểu về các triệu chứng loạn thần. Ảnh: Shutterstock
