Một hội đồng chính phủ cho biết hiện nay họ đánh giá khả năng xảy ra một trận động đất cực lớn dọc theo rãnh Nankai là từ 60% đến 94,5% hoặc cao hơn trong vòng 30 năm tới.
Trong báo cáo công bố hôm thứ Sáu, Ủy ban Nghiên cứu Động đất đã mở rộng phạm vi xác suất xảy ra trận động đất mạnh từ 8 đến 9 độ ngoài khơi bờ biển Thái Bình Dương của Nhật Bản, từ mức “khoảng 80%” mà họ từng công bố trước đây thành “60% đến 94,5% hoặc cao hơn”. Sự thay đổi này là do dữ liệu nâng mặt đất trong quá khứ tại cảng Muroto (tỉnh Kochi) không đáng tin cậy và sự tích tụ ứng suất kiến tạo (plate strain accumulation) không ổn định.
“Động đất là hiện tượng tự nhiên khó lường,” ông Naoshi Hirata, giáo sư danh dự tại Đại học Tokyo và là trưởng ban hội đồng, cho biết. “Chúng ta không thể nói rõ khi nào nó sẽ xảy ra. Có thể còn hơn 30 năm nữa, nhưng cũng có thể chỉ trong vòng một năm.”
Trong lịch sử, các trận động đất siêu lớn đã xảy ra dọc rãnh Nankai cách nhau 90 đến 150 năm. Trận gần nhất, mạnh khoảng 8 độ, xảy ra vào năm 1946.
Báo cáo đánh giá rủi ro động đất dài hạn cũng chỉ ra một phạm vi xác suất khác, từ 20% đến 50%.
Mặc dù chưa thể xác định khoa học rằng đánh giá nào chính xác hơn, hội đồng cho rằng “cần nhấn mạnh khả năng cao xảy ra động đất ở rãnh Nankai” để nâng cao nhận thức của người dân địa phương về nguy cơ thảm họa cận kề.
Hồi tháng 3, chính phủ Nhật Bản đưa ra ước tính mới cho rằng nếu xảy ra động đất mạnh 9 độ dọc rãnh này, sẽ có tới 298.000 người thiệt mạng và nền kinh tế đất nước sẽ thiệt hại khoảng 292 nghìn tỷ yên (tức gần 2 nghìn tỷ USD).
Cũng liên quan đến nguy cơ xảy ra siêu động đất, một nhóm nghiên cứu Nhật Bản mới đây cho biết họ đã lần đầu tiên phát hiện hiện tượng đáy biển lún dần theo từng năm gần rãnh Nankai ngoài khơi Thái Bình Dương.
Nhóm đã sử dụng cảm biến áp suất nước của mạng lưới quan trắc động đất và sóng thần dưới biển Donet để phát hiện thay đổi tại hai vị trí ngoài khơi bán đảo Kii ở miền Trung Nhật Bản.
Quan trắc dài hạn tại nhiều địa điểm có thể giúp đánh giá nguy cơ động đất và sóng thần lớn.
Tại rãnh Nankai, mảng đại dương trượt xuống dưới mảng lục địa, khiến đáy biển hạ thấp. Theo thời gian, quá trình này có thể dẫn đến trượt đột ngột tại ranh giới mảng, gây ra động đất và sóng thần lớn.
Để phát cảnh báo sóng thần, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản sử dụng cảm biến áp suất nước Donet để chuyển đổi sự gia tăng áp suất do sóng thần thành số đo độ cao. Trước đây, hiện tượng lún chỉ vài cm mỗi năm khó phân biệt với sai số kỹ thuật.
Nhóm của ông Yuya Machida, nhà nghiên cứu tại Cơ quan Khoa học và Công nghệ Biển – Trái đất Nhật Bản, đã phát triển thiết bị hiệu chuẩn áp suất nước di động có độ chính xác cao.
Họ lắp đặt thiết bị này gần các cảm biến áp suất nước ở hai địa điểm ngoài khơi bán đảo Kii, dùng thước đo laser để xác định thay đổi độ cao nhỏ và so sánh áp suất nước mỗi 6 tháng đến 1 năm.
Kết quả cho thấy đáy biển ngoài khơi đông nam và nam bán đảo Kii lần lượt lún 1,5 cm và 2,5 cm mỗi năm.
Ranh giới giữa các mảng không cố định, có thể xảy ra các trận động đất nhỏ không thường xuyên. Đôi khi, các mảng trượt chậm mà không gây ra hoạt động địa chấn.
“Trong tương lai, chúng tôi hy vọng sẽ mở rộng số điểm lắp đặt thiết bị hiệu chuẩn cảm biến áp suất nước đáy biển để làm rõ mô hình lún dài hạn,” ông Machida nói.
Chú thích ảnh: Thủ tướng Shigeru Ishiba phát biểu tại Văn phòng Thủ tướng trong một cuộc diễn tập phòng chống thảm họa, giả định kịch bản động đất ở rãnh Nankai. Ảnh: JIJI
