Khi Thượng viện Mỹ tranh luận và thông qua dự luật thuế và chi tiêu của Tổng thống Donald Trump, các công ty năng lượng tái tạo đang chao đảo trước viễn cảnh xấu nhất cho ngành.
Dự luật này được Thượng viện thông qua vào thứ Ba, 1/7, và đã được chuyển cho Hạ viện biểu quyết thông qua trước khi Tổng thống Trump dự kiến ký thành luật vào ngày 4/7.
Phiên bản mới nhất của dự luật tại Thượng viện bao gồm một loại thuế tiêu thụ mới đối với các dự án điện gió và điện mặt trời có sử dụng linh kiện Trung Quốc, một điều khoản được bổ sung vào phút chót khiến các nhà vận động năng lượng tái tạo sửng sốt. Với việc Trung Quốc chiếm ưu thế trong chuỗi cung ứng năng lượng mặt trời, các nhà phát triển sẽ gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc tìm nguồn cung thiết bị từ các quốc gia khác.
Dự luật tại Thượng viện cũng rút ngắn thời hạn hưởng ưu đãi thuế cho năng lượng sạch so với phiên bản tại Hạ viện, buộc các dự án điện gió và mặt trời phải đi vào hoạt động trước cuối năm 2027 để đủ điều kiện. Trái với kỳ vọng của nhiều người rằng Thượng viện sẽ kéo dài các ưu đãi, động thái này lại đẩy nhanh tiến trình kết thúc hỗ trợ.
Theo ông Ben King, giám đốc nghiên cứu tại nhóm Rhodium Group chuyên về năng lượng và khí hậu, các đề xuất mới là “cú đánh bất ngờ” (came out of left field) và khiến toàn ngành bị sốc. Nếu được thông qua như hiện tại, dự luật “One Big, Beautiful Bill” sẽ đe dọa hàng tỷ USD đầu tư, làm đình trệ phát triển năng lượng trong bối cảnh nhu cầu điện tăng vọt. Nó cũng có thể khiến hóa đơn điện sinh hoạt của người dân tăng mạnh.
“Thật đáng ngạc nhiên khi Thượng viện sẵn sàng thay đổi chính sách khiến chi phí năng lượng tăng mạnh và hy sinh hàng loạt cơ hội việc làm,” ông Jason Grumet, CEO của Hiệp hội Năng lượng sạch Hoa Kỳ (ACP), nhận định. “Điều này cho thấy sự ưu tiên của một cuộc tranh luận chính trị đang lấn át lợi ích thực tế của cử tri.”
Các Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Joni Ernst, Chuck Grassley và Lisa Murkowski hôm thứ Hai đã thúc đẩy một bản sửa đổi nhằm làm chậm quá trình kết thúc ưu đãi thuế và loại bỏ thuế tiêu thụ mới. Theo các nhà phân tích của công ty nghiên cứu Capstone, mức thuế này là “chưa từng có” và “mức độ cực đoan của đề xuất có thể khiến các Thượng nghị sĩ then chốt ủng hộ việc hủy bỏ mức thuế”.
ACP ước tính thuế mới sẽ khiến chi phí của các công ty năng lượng sạch Mỹ tăng thêm từ 4 đến 7 tỷ USD trong 10 năm tới, trong khi Rhodium Group dự báo chi phí xây dựng điện gió và mặt trời sẽ tăng 10–20%.
Điều đó sẽ “làm giảm tốc độ triển khai” và khiến một số dự án năng lượng tái tạo mất tính cạnh tranh với khí đốt tự nhiên, ông King nói. Vì chính sách kiểu này chưa từng được áp dụng, nó sẽ tạo ra sự bất định lớn, làm nản lòng nhà đầu tư trong lĩnh vực năng lượng sạch.
ACP ước tính 300 gigawatt công suất điện gió và mặt trời – tương đương 300 lò phản ứng hạt nhân – có thể không được triển khai trong 15 năm tới nếu dự luật được thông qua. Ông Grumet gọi đây là một “gián đoạn nghiêm trọng” trong nỗ lực bổ sung nguồn điện mới khi nhu cầu tăng cao. Khí đốt không thể lấp đầy khoảng trống do thiếu turbine, trong khi điện hạt nhân mất nhiều năm để hoàn thiện.
Không chỉ ngành công nghiệp tỏ ra thất vọng. Elon Musk đăng trên nền tảng X rằng dự luật là “hành động tự sát chính trị đối với Đảng Cộng hòa” và “hoàn toàn điên rồ và mang tính phá hoại” đối với ngành năng lượng.
Các tổ chức công đoàn cũng phản đối vì nguy cơ mất việc làm. Ông Sean McGarvey, Chủ tịch Liên đoàn Công đoàn xây dựng Bắc Mỹ, gọi đây là “dự luật giết chết việc làm lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.”
“Tổng thống yêu cầu chấm dứt các khoản ưu đãi năng lượng tái tạo càng sớm càng tốt, và dự luật của Thượng viện đã đáp ứng yêu cầu đó,” bà Abigail Jackson, người phát ngôn Nhà Trắng, viết trong email.
Chính quyền Trump đang cố gắng xoay chuyển chính sách liên bang theo hướng ưu ái nhiên liệu hóa thạch. Chính phủ đã rút 3,7 tỷ USD hỗ trợ vay cho các dự án điện sạch và bất ngờ đình chỉ việc xây dựng một trang trại điện gió ngoài khơi trong nhiều tuần – những động thái chưa từng có trước đây.
Trong khi các cuộc tranh luận tiếp diễn, ông Ben King nhận định một điều rõ ràng: phiên bản hiện tại của dự luật là bước thụt lùi lớn trong quá trình chuyển dịch năng lượng.
“Quá trình khử carbon sẽ gần như dừng lại ở mức hiện tại,” ông nói.
Một turbine gió tại bang Colorado. Ảnh: Bloomberg
Trang trại Năng lượng Mặt trời Cộng đồng Cascadilla, thuộc sở hữu của Đại học Cornell, ở Dryden, New York. Ảnh: Bloomberg
