Cuộc cách mạng xe điện (EV) có thể đối mặt với một nút thắt trong chuỗi cung ứng, khi nhu cầu về lithium – thành phần thiết yếu trong pin xe điện –vượt quá nguồn cung nội địa ở các thị trường lớn vào cuối thập kỷ này, theo một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Cell Reports Sustainability.
Phân tích tập trung vào ba khu vực: Trung Quốc, Mỹ và châu Âu – vốn chiếm tới 80% doanh số xe điện toàn cầu hiện nay. Các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng nếu không có thay đổi lớn, các khu vực này sẽ không thể tự đáp ứng nhu cầu lithium vào năm 2030, buộc phải phụ thuộc nhiều hơn vào nhập khẩu và làm gia tăng nguy cơ thiếu hụt trên toàn cầu.
“Rất nhiều nghiên cứu trước đây đã xem xét lượng lithium cần thiết cho quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp,” Tiến sĩ André Månberger, đồng tác giả của nghiên cứu, chia sẻ với BBC Science Focus.
“Vấn đề là các nghiên cứu đó thường so sánh nhu cầu lithium trong tương lai với trữ lượng trong lòng đất hoặc tốc độ khai thác hiện tại. Nhưng lại thiếu các phân tích về khả năng mở rộng khai thác.”
Trên toàn cầu, doanh số xe điện đạt hơn 17 triệu chiếc trong năm 2024 – tăng 25% so với năm trước.
Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự báo xe điện có thể chiếm 40% tổng doanh số ô tô vào năm 2030. Tuy nhiên, sự tăng trưởng đó phụ thuộc vào nguồn cung ổn định của lithium carbonate equivalent (LCE) – đơn vị tiêu chuẩn thể hiện lượng lithium có thể sử dụng trong pin.
Nghiên cứu dự báo rằng đến năm 2030, nhu cầu LCE hàng năm sẽ đạt 1,3 triệu tấn tại Trung Quốc, 792.000 tấn tại châu Âu và 692.000 tấn tại Mỹ. Nhưng ngay cả khi tính đến tất cả các dự án khai thác hiện tại và đang được lên kế hoạch, nguồn cung nội địa vẫn không đáp ứng đủ: Trung Quốc có thể sản xuất tối đa 1,1 triệu tấn, Mỹ 610.000 tấn và châu Âu chỉ 325.000 tấn.
Sự thiếu hụt này có thể làm leo thang cạnh tranh toàn cầu về lithium – phần lớn hiện được khai thác từ Úc, Chile và Argentina. Năm 2023, ba quốc gia này cung cấp gần 80% sản lượng lithium toàn cầu.
Do Trung Quốc hiện đang chiếm ưu thế trong thương mại lithium toàn cầu, việc tăng nhập khẩu từ nước này có thể gây sức ép lên các khách hàng khác. Các nhà nghiên cứu tính toán rằng nếu nhập khẩu của Trung Quốc tăng 77%, thì nhập khẩu của Mỹ và châu Âu sẽ phải giảm lần lượt 84% và 78%.
Tuy vậy, vẫn có lý do để lạc quan. Giá lithium tăng cao có thể thúc đẩy đầu tư vào các dự án khai thác mới và khuyến khích các nhà sản xuất phát triển công nghệ pin hiệu quả hơn. Các lựa chọn thay thế cho lithium – chẳng hạn pin sodium-ion – cũng có thể giúp đa dạng hóa thị trường.
Về dài hạn, tái chế có thể đóng vai trò lớn hơn. Khi thế hệ xe điện đầu tiên đến tuổi thải bỏ trong những năm 2030, vật liệu thu hồi từ pin cũ có thể giúp giảm nhu cầu khai thác lithium mới.
“Tôi khá lạc quan,” Månberger nói. “Lịch sử cho thấy chúng ta thường dễ dàng dự đoán các loại nút thắt cổ chai và rủi ro nguồn cung, nhưng khi chúng xảy ra, luôn có những đổi mới mà không ai có thể lường trước được.”
Một chiếc xe điện tại một trạm sạc. Ảnh: Getty
