Cơ quan vũ trụ có người lái của Trung Quốc đã công bố quy trình đấu thầu cho một vệ tinh Mặt Trăng nhằm hỗ trợ sứ mệnh đổ bộ có người lái đầu tiên của nước này và các sứ mệnh tiếp theo.
Văn phòng Kỹ thuật Không gian Có người lái Trung Quốc (CMSEO) đã đăng thông báo mời thầu dự án “Vệ tinh viễn thám Mặt Trăng” trên trang web của mình vào ngày 14-2, mời các doanh nghiệp và tổ chức trong nước đủ điều kiện tham gia đấu thầu.
Bản mô tả về vệ tinh này hé mở về kế hoạch hiện tại của Trung Quốc đối với sứ mệnh đổ bộ có người lái đầu tiên, dự kiến diễn ra trước năm 2030. Thông tin này xuất hiện trong bối cảnh có những bất ổn xoay quanh chương trình Artemis của Mỹ.
Theo bản mô tả, “vệ tinh viễn thám Mặt Trăng sẽ thu thập dữ liệu địa hình và địa mạo (topographic and geomorphic data) có độ chính xác cao tại các khu vực vĩ độ thấp của Mặt Trăng, lập bản đồ phân bố tài nguyên khoáng sản quan trọng (map key mineral resource distributions) và xác định các khoáng chất đặc trưng.”
Việc đề cập đến các khu vực vĩ độ thấp cho thấy vệ tinh có thể hoạt động ở quỹ đạo nghiêng thấp (hoặc quỹ đạo cực Mặt Trăng với trọng tâm là quan sát vĩ độ thấp), đồng thời gợi ý rằng điểm đổ bộ có người lái đầu tiên của Trung Quốc có thể nằm gần xích đạo Mặt Trăng. Vệ tinh này có khả năng sẽ hỗ trợ việc lựa chọn địa điểm hạ cánh dựa trên dữ liệu địa hình và tài nguyên.
Kế hoạch đổ bộ ở vĩ độ thấp này có nét tương đồng với các sứ mệnh Apollo của Mỹ, nhưng lại khác với chương trình Artemis, vốn tập trung vào cực Nam Mặt Trăng. Các sứ mệnh đổ bộ robot của Trung Quốc trước đây chủ yếu nhắm vào khu vực vĩ độ trung bình, cụ thể là Chang’e-4 và Chang’e-6 hạ cánh ở nửa tối Mặt Trăng. Lần đổ bộ đầu tiên xuống cực Nam của Trung Quốc dự kiến diễn ra vào năm 2026 với Chang’e-7, với độ chính xác dưới 100 mét. Hai sứ mệnh sắp tới sẽ được hỗ trợ bởi vệ tinh Queqiao-2, đang hoạt động trên quỹ đạo nghiêng cao hình elip. Vệ tinh mới có thể được yêu cầu cung cấp các lần quan sát lặp lại thường xuyên tại các khu vực tiềm năng cho việc hạ cánh.
Việc tập trung vào bản đồ phân bố khoáng sản có thể liên quan đến kế hoạch khai thác tài nguyên Mặt Trăng lâu dài. Trung Quốc hiện đang dẫn đầu chương trình Trạm Nghiên cứu Mặt Trăng Quốc tế (ILRS) nhằm thiết lập một căn cứ robot vào những năm 2030.
Có thể cho doanh nghiệp tư nhân tham gia
Cách diễn đạt trong thông báo mời thầu cho thấy các doanh nghiệp tư nhân có thể được xem xét tham gia dự án, mặc dù có một số hạn chế. Điều này củng cố thêm dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đang mở rộng chương trình khám phá Mặt Trăng cho khu vực tư nhân hoặc ít nhất là cho các tổ chức ngoài Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc (CASC), nhà thầu chính của nhà nước. Tuy nhiên, đấu thầu chung và thầu phụ không được chấp nhận.
Động thái này diễn ra sau khi Cơ quan Vũ trụ Quốc gia Trung Quốc (CNSA) lần đầu tiên cho phép khu vực tư nhân tham gia vào sứ mệnh Chang’e-8. Gần đây, CMSEO cũng đã chọn các viện nghiên cứu ngoài hệ thống CASC để phát triển hai giải pháp vận chuyển hàng hóa giá rẻ cho trạm vũ trụ Thiên Cung, có thể được phóng bằng tên lửa thương mại ngay trong năm nay. Trước đây, CASC phụ trách phát triển tàu vũ trụ Chang’e và các dự án vũ trụ quan trọng khác như trạm vũ trụ Thiên Cung.
Tuy nhiên, đáng chú ý là quá trình đấu thầu không mở cửa cho các tổ chức nước ngoài, bất chấp bản chất có vẻ quốc tế của chương trình Trạm Nghiên cứu Mặt Trăng Quốc tế do Trung Quốc dẫn đầu. Cho đến nay, hợp tác quốc tế chủ yếu giới hạn ở cấp độ chuyên chở hàng, với sự tham gia của các đối tác vũ trụ có kinh nghiệm hạn chế. Pakistan sẽ gửi một robot thám hiểm trong sứ mệnh Chang’e-8 như một phần của khối lượng chuyên chở quốc tế được phân bổ, trong khi một trường đại học của Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang tham gia vào một dự án chuyên chở khác.
Hệ thống vệ tinh Mặt Trăng, tiến độ phát triển phần cứng
Trung Quốc trước đây đã tuyên bố kế hoạch xây dựng một hệ thống vệ tinh Mặt Trăng để cung cấp dịch vụ liên lạc, điều hướng, định vị, thời gian và viễn thám nhằm hỗ trợ các sứ mệnh thám hiểm lâu dài.
Nước này cũng đang xúc tiến việc phát triển phần cứng cần thiết để thực hiện sứ mệnh đổ bộ có người lái vào cuối thập kỷ này. Các hệ thống đang được phát triển bao gồm tên lửa Trường Chinh 10 mới để phóng tàu vũ trụ, tàu đổ bộ Mặt Trăng, bộ đồ du hành vũ trụ dùng bên ngoài tàu và xe thám hiểm không có áp suất. Theo các quan chức, việc xây dựng cơ sở phóng mới tại Trung tâm Phóng Vệ tinh Wenchang trên đảo Hải Nam cho Trường Chinh 10 cũng đang được tiến hành đúng kế hoạch.
Mặt tối của Mặt Trăng và ảnh Trái Đất ở phía xa, chụp bởi mô-đun dịch vụ của sứ mệnh Chang’e-5 T1 năm 2014. Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc.
