Các nghị sĩ Cộng hòa tại Quốc hội đã ca ngợi hàng loạt sắc lệnh hành pháp và nỗ lực cắt giảm chi tiêu liên bang của Tổng thống Donald Trump, cho rằng đó là sự thay đổi mà cử tri Mỹ mong muốn khi bỏ phiếu vào mùa thu năm ngoái.
Tuy nhiên, khi những tác động tiêu cực bắt đầu ảnh hưởng đến chính cử tri của họ, lập trường này trở nên lung lay.
Từ việc cắt giảm ngân sách y tế và nông nghiệp đến lo ngại rằng thuế quan mới có thể ảnh hưởng tiêu cực đến ngành công nghiệp địa phương và người tiêu dùng, các nhà lập pháp Cộng hòa đang dần phản đối (push back) một số khía cạnh trong kế hoạch của Trump. Họ thực hiện điều này một cách cẩn trọng, vừa công nhận mong muốn thay đổi của cử tri, vừa tránh đối đầu trực diện với Trump.
Thượng nghị sĩ Katie Britt (bang Alabama) gần đây đã phản đối việc chính quyền cắt giảm tài trợ cho Viện Y tế Quốc gia (NIH). Trường Đại học Alabama là một trong những đơn vị nhận tài trợ lớn từ NIH.
Britt nói với AL.com rằng cần có “một cách tiếp cận thông minh và có mục tiêu để không cản trở các nghiên cứu đột phá và cứu người tại những tổ chức xuất sắc như ở Alabama.”
Thượng nghị sĩ Susan Collins (bang Maine) cho rằng việc giới hạn chi phí gián tiếp nhằm cắt giảm tài trợ cho NIH là một quyết định “thiếu tính toán” và sẽ gây ra “cắt giảm ngân sách tùy tiện (arbitrary cuts) đối với các nghiên cứu quan trọng tại các cơ sở của Maine.”
Thượng nghị sĩ Bill Cassidy (bang Louisiana) cảnh báo rằng những trường đại học không có “quỹ hiến tặng lớn” sẽ chịu thiệt thòi nhiều nhất vì các khoản cắt giảm này.
“Việc tiến hành nghiên cứu sẽ trở nên rất khó khăn với họ. Tôi muốn người dân Louisiana được hưởng lợi từ ngân sách nghiên cứu, thay vì để tất cả chảy về Massachusetts và California,” Cassidy nói. “Tôi đang tích cực trao đổi với các bên liên quan tại quê nhà và nghiên cứu về vấn đề này.”
Mặc dù việc cắt giảm tài trợ NIH đã gây ra làn sóng cảnh báo, đây chỉ là một trong nhiều dấu hiệu cho thấy các nghị sĩ Cộng hòa ngày càng lo ngại trước những biện pháp cứng rắn mà chính quyền Trump thực hiện, vì họ tin rằng chúng có thể gây hậu quả tiêu cực cho tiểu bang của mình.
Tình hình này đặt ra một thách thức sắp tới cho Trump, vì các nhà lập pháp Cộng hòa là tuyến phòng thủ quan trọng nhất của ông khi ban hành các chính sách gây tranh cãi. Nếu Trump đi quá xa và làm mất lòng nhiều nghị sĩ Cộng hòa, họ có thể sử dụng quyền lập pháp để ngăn chặn ông, thậm chí liên minh với đảng Dân chủ nếu cần.
Việc bảo vệ lợi ích cục bộ (parochial interests) là một truyền thống lâu đời tại Quốc hội Mỹ, nhưng đối với các bang đỏ (ủng hộ đảng Cộng hòa), vốn phụ thuộc nhiều vào ngân sách liên bang, điều này càng quan trọng hơn.
Theo một phân tích của Viện Rockefeller về Chính phủ đối với ngân sách tài khóa 2024, trong số 20 bang nhận nhiều tiền từ chính phủ liên bang hơn số thuế họ đóng góp, có 13 bang là thành trì của đảng Cộng hòa, những nơi đã bỏ phiếu cho Trump trong ba kỳ bầu cử tổng thống gần nhất. Trong khi đó, 5 bang hàng đầu (và 9 trong số 10 bang hàng đầu) đóng góp nhiều tiền cho Bộ Tài chính hơn số tiền họ nhận lại đều đã bỏ phiếu cho đảng Dân chủ trong ba cuộc bầu cử vừa qua.
Một ưu tiên lớn khác của các nghị sĩ Cộng hòa tại khu vực nông thôn là bảo vệ nông dân, những người phụ thuộc vào chính phủ liên bang như một khách hàng lớn.
Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), cơ quan mà Trump và cố vấn tỷ phú Elon Musk muốn giải thể, quản lý chương trình Lương thực vì Hòa bình (Food for Peace), trong đó chính phủ mua và phân phối nông sản Mỹ để giúp chống đói trên toàn cầu.
Một liên minh nghị sĩ Cộng hòa từ các bang và khu vực nông thôn, bao gồm Chủ tịch Ủy ban Nông nghiệp Hạ viện Glenn Thompson (bang Pennsylvania), đã trình dự luật tuần này nhằm bảo vệ chương trình Food for Peace bằng cách chuyển giao nó cho Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA).
“Suốt 70 năm qua, nông dân Kansas và Mỹ đã đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nông sản để cứu trợ các cộng đồng suy dinh dưỡng và đói kém trên thế giới. Món quà miễn phí này từ người dân Mỹ không chỉ là thực phẩm – nó còn là ngoại giao và giúp đỡ những cộng đồng dễ tổn thương nhất,” Hạ nghị sĩ Tracey Mann (bang Kansas) tuyên bố.
Văn phòng của Mann cho biết chương trình này đã cung cấp lương thực cho hơn 4 tỷ người tại hơn 150 quốc gia.
Ông đã trình dự luật bảo vệ chương trình Food for Peace cùng Chủ tịch Glenn Thompson và các hạ nghị sĩ Rick Crawford (bang Arkansas), Dan Newhouse (bang Washington), David Rouzer (bang Bắc Carolina), cũng như các thượng nghị sĩ Jerry Moran (bang Kansas) và John Hoeven (bang Bắc Dakota).
Phản đối thuế quan
Các biện pháp áp thuế của Trump cũng đã gây bất mãn (ruffled feathers) cho một số đồng minh mạnh mẽ của ông tại Quốc hội. Trong số đó có Thượng nghị sĩ Chuck Grassley, bang Iowa — Chủ tịch Thượng viện tạm quyền (Senate president pro tempore) và Chủ tịch Ủy ban Tư pháp — người đã phản đối khi Trump đe dọa áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ Canada.
Grassley, với lý do “lạm phát dưới thời Biden,” đã đề cập đến chi phí phân bón cao và yêu cầu một ngoại lệ để bảo vệ nông dân Iowa.
“Tôi khẩn cầu Tổng thống Trump miễn thuế đối với bồ-tạt (dùng sản xuất phân bón) vì các hộ nông dân của chúng tôi lấy phần lớn bồ-tạt từ Canada,” ông viết trên X.
“Tôi ủng hộ thương mại tự do và công bằng,” Grassley nói với NBC News. “Tổng thống được bầu với chủ trương thử nghiệm thuế quan. Nếu chúng là công cụ đàm phán, chúng ta sẽ xem chúng có hiệu quả hay không. Nếu hiệu quả, tôi sẽ hoan nghênh. Nếu không, tôi sẽ nói rằng tôi đã cảnh báo trước (I told you so).”
Hai thượng nghị sĩ Cộng hòa của Kentucky, Mitch McConnell và Rand Paul, cũng phản đối thuế quan của Trump, cảnh báo rằng chúng sẽ làm tăng chi phí cho người dân Mỹ, bao gồm cả người dân Kentucky.
Trong một bài bình luận đăng trên Louisville Courier-Journal hôm thứ Tư, McConnell cảnh báo rằng việc áp thuế có thể gây hậu quả tiêu cực đối với “75.000 trang trại gia đình của bang chúng tôi, những nơi bán nông sản ra toàn cầu, những người lao động cần mẫn tại Kentucky sản xuất 95% rượu bourbon của thế giới, cũng như ngành công nghiệp ô tô của chúng tôi.”
“Tại Kentucky, các chủ cửa hàng địa phương đã nghe tin về việc giá của các nhà cung cấp tăng lên. Một ước tính cho thấy thuế quan của tổng thống có thể khiến một người dân Kentucky trung bình mất tới 1.200 USD mỗi năm,” McConnell viết.
“Và vấn đề không chỉ là giá cả tăng trong nước. Thời chính quyền Trump trước đây, thuế quan trả đũa từ các đối tác thương mại đã châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại lớn hơn, ảnh hưởng đến nhiều ngành công nghiệp Mỹ, từ nông nghiệp đến sản xuất, hàng không vũ trụ, ô tô và rượu. Hiện tại, Canada đã công bố các biện pháp đáp trả nhắm thẳng vào (take direct aim at) sản phẩm sản xuất tại Kentucky, bao gồm bơ đậu phộng và rượu whisky.”
Paul, người thường bất đồng quan điểm với McConnell, lần này lại cùng chung lập trường với ông.
“Chúng ta đã thắng cuộc bầu cử vừa qua bằng cách chỉ trích chính sách của đảng Dân chủ, những chính sách khiến giá cả tăng cao. Những người ủng hộ thuế quan sẽ phải giải thích vì sao giá cả vẫn tiếp tục cao,” Paul viết trên X.
Có thể sẽ có thêm căng thẳng giữa Trump và các nghị sĩ Cộng hòa tại Quốc hội, khi tổng thống đóng băng nguồn tài trợ vốn dĩ được cấp theo hai đạo luật được ban hành dưới thời Tổng thống Joe Biden, liên quan đến tiền đầu tư cơ sở hạ tầng và tín dụng năng lượng sạch, bao gồm cả xe điện. Cả hai đạo luật này đều đã mang lại nguồn tài trợ đáng kể cho các bang ủng hộ đảng Cộng hòa.
Thượng nghị sĩ Patty Murray, bang Washington, Phó chủ tịch Ủy ban Chuẩn chi giám sát ngân sách chính phủ, cho rằng Trump nên thực hiện các biện pháp cắt giảm hoặc đóng băng tài trợ theo một cách khác: bằng cách giành được sự chấp thuận của Quốc hội trước.
“Đẩy nông dân vào cảnh phá sản, làm đình trệ các dự án cơ sở hạ tầng, cắt giảm nghiên cứu ung thư và hủy hoại các công việc năng lượng sạch lương cao không chỉ là những quyết định không được lòng dân, mà còn gây tổn hại nghiêm trọng cho người lao động khắp nơi. Đã đến lúc Trump đảo ngược quyết định đóng băng ngân sách bất hợp pháp (illegal funding freeze) và cắt giảm của mình một cách toàn diện,” Murray nói với NBC News. “Chính sách của Trump đang gây thiệt hại cho các cộng đồng và gia đình ở cả bang đỏ lẫn bang xanh. Nếu Trump và Elon muốn cắt giảm tài trợ cho nghiên cứu ung thư và các dự án cơ sở hạ tầng, họ cần gửi đề xuất lên Quốc hội và cố gắng giành được số phiếu ủng hộ để thực hiện.”
