Hôm nay, hầu như mọi đứa trẻ sinh ra trên đất Mỹ đều là công dân Hoa Kỳ ngay khi chào đời,” Boardman nói. “Đó là luật pháp và truyền thống của đất nước chúng ta. Luật pháp và truyền thống đó sẽ vẫn là nguyên trạng cho đến khi vụ kiện này được giải quyết. 
Một thẩm phán liên bang thứ hai đã ra lệnh ngăn chặn chính quyền của Donald Trump thực hiện kế hoạch hạn chế quyền công dân theo nơi sinh ở Mỹ, tuyên bố rằng chưa có tòa án nào tại Hoa Kỳ từng ủng hộ cách diễn giải Hiến pháp của tổng thống thuộc đảng Cộng hòa này.
Theo Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Hoa Kỳ, “Tất cả những người sinh ra hoặc được nhập tịch tại Hoa Kỳ, và chịu sự quản lý của luật pháp nơi đây, đều là công dân Hoa Kỳ và của tiểu bang nơi họ cư trú.”
Lệnh cấm sơ bộ (preliminary injunction) trên toàn quốc do Thẩm phán Tòa án Quận liên bang Deborah Boardman ban hành đã mở rộng thêm phán quyết của một tòa án liên bang khác ở Seattle hai tuần trước, vốn đã ngăn chặn sắc lệnh của tổng thống trong 14 ngày.
“Hôm nay, hầu như mọi đứa trẻ sinh ra trên đất Mỹ đều là công dân Hoa Kỳ ngay khi chào đời,” Boardman nói. “Đó là luật pháp và truyền thống của đất nước chúng ta. Luật pháp và truyền thống đó sẽ vẫn là nguyên trạng cho đến khi vụ kiện này được giải quyết. “
Trong hầu hết các trường hợp, một lệnh cấm sơ bộ như của Thẩm phán Boardman sẽ có hiệu lực cho đến khi vụ kiện được xét xử hoặc một tòa án cấp cao hơn đảo ngược phán quyết.
Trump đã tuyên bố sai rằng Mỹ là quốc gia duy nhất cấp quyền công dân theo nơi sinh. Trên thực tế, nhiều nước, trong đó có Mexico, Canada và Brazil, cũng có chính sách này.
Lệnh của Boardman mang lại sự bảo vệ lâu dài hơn cho những người phản đối chính sách của Trump so với lệnh tạm hoãn 14 ngày trước đó do một thẩm phán liên bang ở Seattle ban hành vào ngày 23-1.
Thẩm phán đó, John Coughenour, đã gọi lệnh của Trump là “vi hiến nghiêm trọng” (blatantly unconstitutional)” Coughenour dự kiến sẽ xem xét vào thứ Năm liệu có nên ban hành một lệnh cấm sơ bộ tương tự để ngăn chặn chính sách của Trump trong khi vụ kiện đang được xét xử hay không.
Giải thích Hiến pháp của Trump bị bác bỏ
Lệnh hành pháp của Trump, được ký vào ngày đầu tiên ông quay trở lại Nhà Trắng hôm 20-1, yêu cầu các cơ quan Hoa Kỳ từ chối công nhận quyền công dân của trẻ em sinh ra tại Mỹ nếu cả cha và mẹ của chúng không phải là công dân Hoa Kỳ hoặc thường trú nhân hợp pháp. Đây là một phần trong chính sách nhập cư cứng rắn mà Trump đã theo đuổi kể từ khi trở lại nắm quyền.
Boardman cho biết trong phiên điều trần rằng cách giải thích Hiến pháp của Trump đã bị Tòa án Tối cao bác bỏ một cách “dứt khoát” (resoundingly rejected) trong quá khứ.
“Thực tế là chưa có tòa án nào trong nước từng ủng hộ cách giải thích của tổng thống,” Boardman nói. “Và tòa án này cũng sẽ không phải là nơi đầu tiên làm như vậy.”
Vụ kiện ở Maryland là một trong ít nhất tám vụ kiện được đệ trình trên khắp Hoa Kỳ bởi các tổng chưởng lý bang thuộc đảng Dân chủ, các tổ chức bảo vệ quyền của người nhập cư và các bà mẹ sắp sinh nhằm thách thức lệnh của Trump.
Theo lệnh của Trump, bất kỳ đứa trẻ nào sinh ra tại Hoa Kỳ sau ngày 19-2 mà có cha mẹ không phải là công dân Mỹ hoặc thường trú nhân hợp pháp sẽ bị trục xuất và không được cấp số an sinh xã hội, các phúc lợi của chính phủ cũng như quyền làm việc hợp pháp khi trưởng thành.
Theo ước tính của các tổng chưởng lý bang thuộc đảng Dân chủ từ 22 bang, hơn 150.000 trẻ sơ sinh mỗi năm sẽ bị từ chối quyền công dân nếu lệnh của Trump được thực thi. Các bang này đã kiện để chặn chính sách này trong các vụ kiện ở Seattle và một vụ khác tại tòa án liên bang ở Boston.
Joseph Mead, luật sư đại diện cho nguyên đơn trong vụ kiện ở Maryland, cho biết lệnh của Trump đang gây ra “tổn hại thực tế cho vô số người ngay lúc này” vì quyền công dân là “nền tảng cho rất nhiều quyền lợi khác.”
Những người phản đối lệnh của Trump cho rằng ý nghĩa của điều khoản quyền công dân trong Tu chính án thứ 14 đã được xác lập từ 127 năm trước khi Tòa án Tối cao Hoa Kỳ phán quyết rằng trẻ em sinh ra tại Hoa Kỳ từ cha mẹ không phải là công dân vẫn có quyền được cấp quốc tịch Mỹ.
Tuy nhiên, Bộ Tư pháp của Trump cho rằng các chính quyền tổng thống trước đây đã hiểu sai điều khoản này trong Tu chính án thứ 14, và rằng văn bản cũng như lịch sử của nó cho thấy Hiến pháp không trao quyền công dân theo nơi sinh cho con của những người nhập cư có mặt tại Mỹ một cách bất hợp pháp hoặc tạm thời.
Vụ kiện ở Maryland là một trong bốn vụ kiện được lên lịch điều trần từ thứ Tư đến thứ Hai, liên quan đến các yêu cầu của nguyên đơn nhằm chặn lệnh của Trump trước hạn chót ngày 19-2.
Nguyên đơn trong vụ kiện trước tòa của Boardman bao gồm năm phụ nữ mang thai không có tình trạng pháp lý hợp lệ và hai tổ chức bảo vệ quyền của người nhập cư.
Trinidad Garcia, một phụ nữ mang thai và cũng là một trong những nguyên đơn, đã hoan nghênh phán quyết vào thứ Tư.
“Tất cả những gì tôi mong muốn là tập trung vào việc con tôi được sinh ra khỏe mạnh và an toàn, nhưng thay vào đó, dù con tôi được sinh ra tại Mỹ, tôi vẫn lo lắng rằng cháu sẽ bị từ chối một quyền lợi được Hiến pháp đảm bảo – quyền trở thành công dân Hoa Kỳ,” Garcia nói trong một tuyên bố sau phán quyết. “Quyết định này sẽ mang lại cho những bà mẹ như tôi một chút yên tâm tạm thời khi chúng tôi trải qua thai kỳ và đối mặt với tương lai bất định của con mình.”
Phán quyết dự kiến sẽ bị Nhà Trắng kháng cáo. Vụ kiện có thể sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao Hoa Kỳ.
Hiểu thế nào về Tu chính án thứ 14
Theo Tu chính án thứ 14, tất cả những người sinh ra trên lãnh thổ Mỹ đều được cấp quốc tịch Hoa Kỳ, bất kể quốc tịch hoặc tình trạng nhập cư của cha mẹ, ngoại trừ một số trường hợp ngoại lệ. Các ngoại lệ (không được cấp quốc tịch theo nơi sinh) bao gồm con của nhà ngoại giao nước ngoài, và một số nhóm người bản địa trước năm 1924. Tuy nhiên, hiện nay tất cả người Mỹ bản địa sinh ra tại Mỹ đều được coi là công dân Hoa Kỳ.
Chính quyền của Tổng thống Donald Trump từng đề xuất giới hạn quyền này, nhưng chưa có bất kỳ thay đổi nào về mặt luật pháp hoặc phán quyết của Tòa án Tối cao để bác bỏ cách hiểu truyền thống của Tu chính án thứ 14.
Tổng thống Donald Trump tại Phòng họp Roosevelt ở Nhà Trắng. Ảnh: Reuters
Thẩm phán Tòa án Quận liên bang Deborah Boardman. Ảnh: CNP
