Nga đang lên kế hoạch xây dựng một trạm không gian quỹ đạo mới bằng cách tái sử dụng các mô-đun hiện thuộc Phân đoạn Quỹ đạo Nga trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), dự kiến tách khỏi ISS sau khi trạm này ngừng hoạt động vào năm 2030.
Thông tin được ông Oleg Orlov, Giám đốc Viện Các vấn đề Y sinh thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga (RAS), công bố ngày 18/12 tại một cuộc họp báo ở Trung tâm báo chí đa phương tiện quốc tế Russia Today (RT) tại Moskva. Theo ông Orlov, Trạm Quỹ đạo Nga mới (Russian Orbital Station – ROS) sẽ sử dụng các mô-đun Zarya, Zvezda, Poisk, Rassvet, Nauka và Pricha, hiện đang vận hành trên ISS, làm nền tảng ban đầu cho trạm mới.
Ông Orlov cho biết một ủy ban chuyên trách đã nghiên cứu phương án này trong nhiều tháng và đề xuất đã được Hội đồng Khoa học và Kỹ thuật của Cơ quan Vũ trụ Nga Roscosmos thông qua. Theo hãng thông tấn nhà nước TASS, Roscosmos coi đây là kịch bản khả thi chính để duy trì sự hiện diện dài hạn của Nga trên quỹ đạo Trái Đất thấp sau khi ISS kết thúc sứ mệnh.
Kế hoạch này đánh dấu một sự thay đổi đáng kể so với các phương án trước đây của Roscosmos. Trước đó, Nga từng theo đuổi khái niệm OPSEK, được đề xuất năm 2009, nhằm xây dựng một trạm quỹ đạo mới dựa trên các mô-đun Nga. Tuy nhiên, kế hoạch này bị hủy bỏ vào năm 2017 sau khi các đánh giá cho rằng việc tiếp tục tham gia chương trình ISS mang lại lợi ích lớn hơn.
Đến năm 2021, Roscosmos tuyên bố sẽ rút khỏi ISS, với lý do các mô-đun của Nga đã xuống cấp nghiêm trọng, trong đó một số đã gần 30 năm tuổi. Khi đó, Nga công bố kế hoạch xây dựng Trạm Dịch vụ Quỹ đạo Nga (ROSS), không sử dụng lại các mô-đun ISS, với lần phóng mô-đun đầu tiên dự kiến vào năm 2027. Tuy nhiên, kế hoạch này hiện đã được điều chỉnh theo hướng tận dụng lại các cấu phần sẵn có trên ISS.
Theo ông Orlov, sau khi ISS chấm dứt hoạt động vào năm 2030, Nga sẽ tách các mô-đun của mình khỏi trạm và tái cấu hình chúng thành lõi của ROS, trước khi bổ sung thêm các mô-đun mới. Trạm mới được dự kiến đặt trên quỹ đạo có độ nghiêng 51,6 độ, cho phép Nga thực hiện các vụ phóng từ các sân bay vũ trụ trong nước như Plesetsk và Vostochny, qua đó giảm phụ thuộc vào sân bay vũ trụ Baikonur ở Kazakhstan.
Quyết định lựa chọn quỹ đạo này được cho là mang tính địa chính trị, trong bối cảnh Nga đang đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế và sự thu hẹp hợp tác không gian sau khi xung đột tại Ukraine nổ ra năm 2022. Gần đây, Baikonur cũng bị ảnh hưởng bởi hư hại cơ sở hạ tầng, khiến các chuyến bay của Roscosmos tới ISS bị gián đoạn.
Tuy nhiên, kế hoạch tái sử dụng các mô-đun ISS đang vấp phải nhiều hoài nghi trong nội bộ Nga. Trên tờ New Izvestia, nhà báo Maria Sokolova cho rằng việc “tái chế” các mô-đun cũ có thể khiến ROS phải đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng về an toàn và kỹ thuật ngay từ khi bắt đầu vận hành.
Bà dẫn lại phát biểu của chính ông Orlov vào năm 2022, khi ông cảnh báo rằng tình trạng nhiễm vi khuẩn và nấm trên ISS đã vượt ngưỡng an toàn. Trong một cuộc phỏng vấn với RIA Novosti, ông Orlov khi đó cho biết trong khoảng 65% các mẫu môi trường được phân tích từ các chuyến bay gần đây, số lượng vi sinh vật vượt quá tiêu chuẩn cho phép, trong đó có những loài có thể gây dị ứng và bệnh đường hô hấp.
Ngoài các vấn đề sinh học, nhiều mô-đun của phân đoạn Nga trên ISS như Zarya và Zvezda đã vận hành hơn hai thập kỷ, đang chịu tác động của biến động nhiệt độ và bức xạ, dẫn tới mỏi vật liệu và rò rỉ không khí. Những sự cố này đòi hỏi bảo trì liên tục, làm giảm thời gian dành cho nghiên cứu khoa học.
ISS ban đầu được thiết kế cho vòng đời 15 năm, nhưng đã được kéo dài hoạt động nhiều lần. Việc Nga lựa chọn tái sử dụng các mô-đun cũ được giới phân tích cho là phản ánh áp lực tài chính ngày càng lớn đối với chương trình không gian Nga trong bối cảnh chiến tranh và trừng phạt quốc tế, thay vì một lựa chọn thuần túy về mặt kỹ thuật.
Tàu vũ trụ thế hệ mới dự kiến thay thế Soyuz tiếp cận Trạm Quỹ đạo Nga. Ảnh: RoscosmosTV
Bản phác thảo về Trạm Quỹ đạo Nga (ROS). Ảnh: Roscosmos
