Tổng thống Donald Trump hôm thứ Năm, 18/12, đã ký một sắc lệnh hành pháp mang tên “Bảo đảm ưu thế không gian của Mỹ”, đưa ra những chỉ đạo mới cho việc phát triển “biên giới cuối cùng”, trong đó có việc yêu cầu xây dựng một căn cứ thường trực trên Mặt Trăng vào năm 2030 cùng nhiều mục tiêu khác. Theo văn bản này, việc giành ưu thế ngoài Trái Đất là yếu tố sống còn đối với an ninh và sự thịnh vượng của quốc gia.
“Hoa Kỳ phải theo đuổi một chính sách không gian nhằm mở rộng phạm vi khám phá của con người, bảo vệ các lợi ích kinh tế và an ninh thiết yếu của đất nước, giải phóng tiềm năng phát triển thương mại và đặt nền móng cho một kỷ nguyên không gian mới,” sắc lệnh nêu rõ.
Văn bản cũng đưa ra một số mục tiêu cụ thể. Chẳng hạn, Mỹ được kêu gọi đưa các phi hành gia trở lại Mặt Trăng vào năm 2028 và bắt đầu xây dựng một căn cứ thường trực trên Mặt Trăng vào năm 2030, “nhằm bảo đảm sự hiện diện bền vững của Mỹ trong không gian và tạo điều kiện cho các bước tiếp theo trong thám hiểm sao Hỏa”.
Năng lượng hạt nhân trong không gian là một phần quan trọng của tầm nhìn này. Sắc lệnh liệt kê việc triển khai các lò phản ứng hạt nhân trên quỹ đạo Trái Đất và trên Mặt Trăng là ưu tiên, đồng thời nêu rõ rằng ít nhất một cơ sở như vậy cần sẵn sàng để phóng tới bề mặt Mặt Trăng trước năm 2030.
Những mục tiêu này không quá bất ngờ. NASA hiện đã hướng tới việc đưa người lên Mặt Trăng vào năm 2028 thông qua chương trình Artemis, đồng thời đặt mục tiêu thiết lập một hoặc nhiều căn cứ gần cực nam Mặt Trăng trong những năm tiếp theo.
Cơ quan này trong nhiều năm qua cũng đang phát triển một lò phản ứng phân hạch tiềm năng để sử dụng trên Mặt Trăng, với mục tiêu triển khai vào đầu thập niên 2030. Vài tháng trước, lộ trình tham vọng hơn với mốc 2030 cho nguồn năng lượng này đã được hé lộ thông qua một chỉ thị của quyền Giám đốc NASA khi đó là Sean Duffy.
Ông Duffy hiện không còn lãnh đạo NASA. Doanh nhân tỷ phú kiêm phi hành gia tư nhân Jared Isaacman đã chính thức tiếp quản vị trí này kể từ hôm thứ Năm.
Sắc lệnh cũng nhấn mạnh nhu cầu tăng cường năng lực phòng thủ của Mỹ trong không gian.
Chẳng hạn, văn bản kêu gọi phát triển và thử nghiệm “các công nghệ phòng thủ tên lửa thế hệ mới dạng nguyên mẫu trước năm 2028 nhằm từng bước và đáng kể nâng cao năng lực phòng thủ trên không và phòng thủ tên lửa của Mỹ”, phù hợp với Sắc lệnh hành pháp 14186 ban hành ngày 27/1/2025 (về việc xây dựng Vòm Vàng Hoa Kỳ).
Phát triển kinh tế không gian cũng là một ưu tiên. Ông Trump kêu gọi thu hút “ít nhất 50 tỷ USD vốn đầu tư bổ sung vào các thị trường không gian của Mỹ trước năm 2028”, đồng thời muốn đẩy nhanh tần suất các vụ phóng và hạ cánh tên lửa – vốn đã ở mức cao kỷ lục, phần lớn nhờ năng suất vượt trội của SpaceX.
Văn bản cũng tái khẳng định kế hoạch đưa vào vận hành một hoặc nhiều trạm quỹ đạo tư nhân trước thời điểm Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) ngừng hoạt động vào năm 2030.
Sắc lệnh đồng thời khởi động quá trình triển khai. Cụ thể, NASA được yêu cầu trong vòng 90 ngày phải trình một kế hoạch giải thích cách cơ quan này sẽ đạt được “các mục tiêu chính sách trong sắc lệnh này liên quan đến việc dẫn đầu thế giới về thám hiểm không gian và mở rộng phạm vi hoạt động của con người cũng như sự hiện diện của Mỹ trong không gian”.
Cũng trong vòng 90 ngày, Giám đốc mới NASA là ông Isaacman cùng với Bộ trưởng Thương mại phải xác định các “chương trình mua sắm” đang chậm tiến độ 30%, vượt ngân sách 30%, hoạt động kém hiệu quả và/hoặc “không phù hợp với các ưu tiên trong sắc lệnh này”, kèm theo mô tả về các biện pháp khắc phục hoặc điều chỉnh dự kiến.
Sắc lệnh “Bảo đảm ưu thế không gian của Mỹ” cũng hủy bỏ Sắc lệnh hành pháp 14056, do Tổng thống khi đó là Joe Biden ban hành ngày 1/12/2021. Sắc lệnh của ông Biden đã chính thức tái lập Hội đồng Không gian Quốc gia (NSC), cơ quan mà ông Trump từng khôi phục sau gần một phần tư thế kỷ gián đoạn vào năm 2017, trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Sắc lệnh mới có thể đồng nghĩa với việc chấm dứt vai trò của NSC, vốn do Phó Tổng thống làm chủ tịch và có nhiệm vụ định hướng chính sách không gian của Mỹ.
Tổng thống Donald Trump, xuất hiện giữa các thiết bị của NASA khi tham dự vụ phóng phi hành gia đầu tiên của SpaceX vào tháng 5/2020, đã đưa ra những mục tiêu mới quy mô lớn cho chương trình không gian Mỹ. Ảnh: NASA
Hình minh họa về Starlab – một trạm vũ trụ tư nhân dự kiến gồm một mô-đun dịch vụ và khu sinh hoạt cho bốn phi hành gia. Ảnh: Starlab
