NASA sẽ giúp châu Âu triển khai robot thám hiểm tìm kiếm sự sống ExoMars Rosalind Franklin, vốn bị trì hoãn lâu nay, bất chấp đề xuất cắt giảm ngân sách NASA của Tổng thống Donald Trump, trong nỗ lực giảm chi tiêu cho khoa học.
Thông báo này được đưa ra tại Hội đồng Bộ trưởng của Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) — cuộc họp cấp cao của 23 quốc gia thành viên — vào ngày 25/11.
“Tôi nhận được thư từ ban lãnh đạo NASA xác nhận các đóng góp của NASA cho Rosalind Franklin,” Giám đốc ESA Josef Aschbacher nói với các phóng viên trong phiên khai mạc cuộc họp. “Đây chắc chắn là một tin tốt.”
Robot Rosalind Franklin nặng 300 kg, được trang bị một máy khoan dài 2 mét, nhằm tìm kiếm dấu hiệu sự sống dưới bề mặt sao Hỏa bị bức xạ tàn phá.
Dự án, được khởi xướng từ đầu những năm 2000, đã gặp nhiều trở ngại trên đường đến bệ phóng. Ban đầu, nhiệm vụ được thực hiện hợp tác với NASA, nhưng cơ quan này rút lui năm 2012 do cắt giảm ngân sách dưới thời chính quyền Obama, khiến ESA phải tìm hỗ trợ từ Nga.
Robot, đặt theo tên nhà hóa học người Anh góp phần quan trọng trong việc khám phá cấu trúc DNA, dự kiến được phóng trên tên lửa Proton của Nga từ Baikonur Cosmodrome (Kazakhstan) vào tháng 9/2022 và hạ cánh xuống sao Hỏa trên một bệ đáp do Nga chế tạo một năm sau đó. Tuy nhiên, kế hoạch này thay đổi đầu năm 2022 khi ESA cắt quan hệ với Roscosmos sau khi Nga xâm lược Ukraine.
NASA sau đó quay lại hỗ trợ. Cuối 2022, các quốc gia thành viên ESA đồng ý đầu tư thêm 360 triệu Euro (417 triệu USD) để xây dựng bệ đáp mới cho robot. NASA đề xuất cung cấp tên lửa, bộ sưởi bằng đồng vị phóng xạ để bảo vệ công nghệ của robot trong điều kiện lạnh giá trên sao Hỏa, và các động cơ hãm để hạ bệ đáp an toàn. ESA sau đó ấn định ngày phóng mới cho robot vào năm 2028.
Tuy nhiên, chiến thắng bầu cử của Donald Trump gần như làm gián đoạn kế hoạch này, khi Rosalind Franklin nằm trong số 20 dự án khoa học hợp tác ESA–NASA mà đề xuất ngân sách năm 2026 của chính quyền Trump loại bỏ. Kể từ đó, có nhiều đồn đoán rằng ESA sẽ phải tự tìm nguồn kinh phí để hoàn thành nhiệm vụ. Theo tổ chức phi lợi nhuận Planetary Society, đóng góp của NASA cho ExoMars ước tính khoảng 375 triệu USD.
Phát biểu tại Hội đồng Bộ trưởng ESA, Aschbacher xác nhận NASA sẽ cung cấp đầy đủ ba yếu tố mà họ đã cam kết trước đó.
“Các xác nhận này được đưa bằng văn bản, nên đây là một bước rất quan trọng,” Aschbacher nói.
Ông cũng cho biết NASA đã bàn giao một thiết bị khoa học cho Rosalind Franklin — Máy phân tích phân tử hữu cơ trên sao Hỏa kèm khối phổ, có khả năng phát hiện những dấu vết hữu cơ nhỏ nhất trong các mẫu khoan lên từ bề mặt sao Hỏa. Theo phát ngôn viên ESA, thiết bị này hiện đang được tích hợp, kiểm tra và kiểm chứng tại châu Âu.
ExoMars chỉ là một trong các nhiệm vụ khoa học trọng điểm của châu Âu bị ảnh hưởng bởi căng thẳng ngân sách của NASA. Các chương trình khác bị ản hưởng gồm Dự án quan sát sóng hấp dẫn LISA, gồm ba tàu vũ trụ tiên tiến, có tổng giá trị khoảng 3 tỷ USD, trong đó NASA dự kiến cung cấp khoảng 1 tỷ USD công nghệ, bao gồm kính thiên văn và laser trên tàu; Tàu thăm dò sao Kim EnVision cũng dựa vào NASA, vốn dự kiến cung cấp radar tổng hợp tiên tiến trị giá khoảng 300 triệu USD, nhưng đóng góp này cũng bị cắt giảm dưới chính quyền Trump.
Các nhiệm vụ dự kiến khác, bao gồm kính thiên văn tia X New Athena và vệ tinh quan sát ngoại hành tinh Ariel, cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu đề xuất ngân sách của Trump được thông qua. Tuy nhiên, Hạ viện và Thượng viện Mỹ đang nỗ lực phục hồi ít nhất một phần kinh phí.
Trước đó, một nguồn tin nội bộ ESA cho biết cơ quan này đang xây dựng kế hoạch giải cứu cho LISA và EnVision và tin rằng châu Âu có thể tự thực hiện nếu cần.
“Chúng tôi đang thảo luận với các quốc gia thành viên về việc liệu họ có sẵn sàng đảm nhận một hoặc nhiều yếu tố của NASA nếu cần hành động giải cứu hay không,” nguồn tin cho biết. “Đến giữa năm sau, chúng tôi hy vọng sẽ có quyết định rõ ràng về hướng đi, dựa trên kinh phí NASA và cam kết, nguồn lực từ các quốc gia thành viên.”
Aschbacher từng công bố kế hoạch táo bạo nhằm đảm bảo ngân sách kỷ lục hơn 22 tỷ Euro (25 tỷ USD) cho ba năm tiếp theo của ESA, tăng 5 tỷ so với ngân sách trước đó năm 2022.
Hình minh họa mô phỏng robot Rosalind Franklin trên sao Hỏa — nếu nó thực sự đến được đó. Ảnh: ESA/ATG medialab
