Tại công ty kiểm toán Moore Kingston Smith (MKS), việc đưa trí tuệ nhân tạo vào quy trình đã tạo ra thay đổi rõ rệt. Biên lợi nhuận tăng nhanh khi các kế toán dùng AI để xử lý công việc lặp lại, còn nhóm chuyên kiểm tra gian lận có thể hoàn thành báo cáo cho khách hàng chỉ trong hai giờ thay vì hai tuần như trước.
Những kết quả này đang thắp lên hy vọng rằng AI sẽ giúp nước Anh thoát khỏi tình trạng năng suất ì ạch kéo dài suốt 20 năm qua, ngay cả khi tăng trưởng yếu buộc Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves cân nhắc tăng thuế trong báo cáo ngân sách giữa tuần này.
Theo các nhà kinh tế, cấu trúc dịch vụ chiếm ưu thế của Anh có thể biến thành lợi thế nếu nước này áp dụng AI rộng rãi trong các ngành mũi nhọn như kế toán và tài chính. Moody’s cho rằng Anh có cơ hội hưởng lợi từ AI nhiều hơn những nền kinh tế phát triển khác.
Becky Shields, Giám đốc chuyển đổi số của MKS, giải thích rằng AI giúp nhân viên thoát khỏi các khâu thủ công tốn thời gian, để họ tập trung làm việc trực tiếp với khách hàng. Bà nhấn mạnh các mô hình ngôn ngữ lớn đang tiến bộ rất nhanh, và mỗi phiên bản mới đều mạnh hơn đáng kể.
Dịch vụ chiếm tới 80% nền kinh tế Anh, tương đương Hoa Kỳ, và còn lớn hơn nữa nếu loại bỏ các dịch vụ công. Với 1.500 nhân viên, MKS đang dùng nền tảng dựa trên mô hình Gemini 2.5 của Google ngày càng nhiều. Shields mô tả đây là giai đoạn thử nghiệm nhưng hiệu quả đã rõ rệt: nhóm sử dụng AI với cường độ cao có biên lợi nhuận cao hơn tám điểm phần trăm so với nhóm còn lại.
Thay vì yêu cầu khách hàng gửi từng hóa đơn hay sao kê, doanh nghiệp có thể tải toàn bộ dữ liệu lên, còn MKS phân tích tự động. Ban đầu khối lượng công việc tăng, nhưng hệ thống dần được áp dụng rộng rãi, giúp giảm giấy tờ và khiến khách hàng hài lòng hơn. Nhiều người lựa chọn MKS chính vì khả năng ứng dụng AI. Theo Shields, “bạn có thể làm được rất nhiều với chi phí rất nhỏ” khi công nghệ này vận hành đúng cách.
Đối với nước Anh và Thủ tướng Keir Starmer, cải thiện năng suất là nhiệm vụ then chốt. Tốc độ tăng trưởng dự kiến thấp hơn trước đây khiến ngân sách công có nguy cơ thâm hụt, gần như chắc chắn buộc Reeves phải nâng một số loại thuế để trấn an thị trường tài chính.
Nền kinh tế Anh đã chịu đựng giai đoạn năng suất trì trệ kéo dài kể từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu. Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội Quốc gia ước tính rằng tăng trưởng năng suất yếu chính là nguyên nhân khiến tiền lương của người Anh gần như không tăng trong gần hai thập niên.
Chính phủ của Starmer đang cố gắng tháo gỡ nút thắt bằng cách cải tổ hệ thống quy hoạch, hiện đại hóa cơ sở hạ tầng và nâng kỹ năng lao động, đồng thời kỳ vọng AI có thể giúp cải thiện hiệu quả trong khu vực công.
Như nhà kinh tế Paul Krugman từng nói, năng suất “không phải là tất cả, nhưng về lâu dài nó gần như là tất cả”. Bart van Ark, Giám đốc Viện Năng suất tại Đại học Manchester, nhận định hầu hết các vấn đề kinh tế ngắn hạn của Anh đều có liên quan đến năng suất.
Trong bối cảnh ấy, một số quan chức Anh tin rằng AI có thể là “con bài tẩy”. Thứ trưởng Tài chính Torsten Bell, người tham gia xây dựng ngân sách, lập luận trong cuốn sách năm 2024 rằng Anh nên tiếp tục dựa vào sức mạnh dịch vụ.
Năm 2024, Anh đạt thặng dư thương mại dịch vụ 248 tỷ USD — chỉ đứng sau Hoa Kỳ — nhờ thế mạnh trong tài chính, pháp lý, kiến trúc, giáo dục và các dịch vụ kinh doanh. Xuất khẩu dịch vụ của Anh chiếm hơn 7% tổng thương mại dịch vụ toàn cầu.
Tuy vậy, tiềm năng AI trong ngành sản xuất lại khiêm tốn hơn. Các nhà máy vẫn đối mặt chi phí năng lượng và lao động cao, hạ tầng công yếu và rủi ro từ thay đổi quy định thương mại. Amtico, nhà sản xuất vật liệu lát sàn ở vùng Midlands, đã dùng AI để lập kế hoạch sản xuất nhưng khoản đầu tư lớn tiếp theo của họ lại dành cho robot để giảm bớt những hoạt động tốn nhiều nhân công. Giám đốc Jonathan Duck cho biết ông muốn loại bỏ những khâu thủ công nặng nề nhất. Một số doanh nghiệp còn chưa quên việc chính phủ tăng thuế lao động trong ngân sách năm ngoái và lo ngại điều đó có thể cản trở nỗ lực tăng trưởng.
Dù vậy, tác động dài hạn của AI với tăng trưởng vẫn còn khó xác định. Thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh Andrew Bailey cảnh báo rằng như công nghệ điện trước kia, phải mất nhiều thập niên để những đổi mới lớn thể hiện rõ trong số liệu năng suất. Ông nhấn mạnh giai đoạn hiện nay mới chỉ là thử nghiệm, nên đầu tư và sự kiên trì là rất quan trọng.
Van Ark dự đoán AI có thể đóng góp thêm 0,1–0,2 điểm phần trăm vào tăng trưởng mỗi năm, một mức tăng hữu ích nhưng không đủ để chính phủ thoát khỏi những lựa chọn ngân sách khó khăn. Theo Paul Dales của Capital Economics, tác động mạnh hơn có thể xuất hiện vào giữa thập niên 2030 khi Anh áp dụng AI nhanh hơn các nước châu Âu khác nhờ môi trường pháp lý ít ràng buộc. Andrew Wishart của ngân hàng Berenberg cho rằng những cải thiện năng suất ở các doanh nghiệp giá trị cao có thể là dấu hiệu của một sự chuyển đổi rộng hơn, miễn là thuế không tăng quá mạnh.
Song các rủi ro không thể xem nhẹ. Lợi ích từ AI có thể tập trung vào các doanh nghiệp lớn có vốn đầu tư mạnh, khiến thị trường kém cạnh tranh và làm trầm trọng thêm sự chênh lệch giữa các vùng của Anh. Trong các ngành bị giám sát chặt như kế toán, một số doanh nghiệp lo ngại rằng luật pháp không theo kịp công nghệ.
Esther Mallowah, Trưởng bộ phận chính sách công nghệ của Viện Kế toán Công chứng Anh và Xứ Wales, nói rằng nhiều công ty chưa biết ranh giới “được làm” và “không được làm” ở đâu.
Tự động hóa cũng ảnh hưởng đến thị trường lao động. Khảo sát gần đây của Viện Nhân sự và Phát triển cho thấy 17% doanh nghiệp tư nhân dự kiến giảm nhân sự trong 12 tháng tới do AI, trong khi chỉ 6% dự tính tuyển thêm.
Tại MKS, số sinh viên mới tốt nghiệp được tuyển năm nay đã giảm, nhưng Shields khẳng định đây chỉ là “cú sốc ngắn hạn” nhằm thúc đẩy nhân viên thích nghi với công nghệ. Bà tin rằng tuyển dụng sẽ trở lại bình thường sau một năm để đảm bảo yếu tố con người vẫn được duy trì.
Nhân viên làm việc trên laptop trong văn phòng Moore Kingston Smith ở London, Anh. Ảnh: Reuters
