Khi các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương nhóm họp tại Washington vào tháng 4 trong cuộc họp đầu tiên trong năm của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới, lo ngại về thuế quan “Ngày Giải phóng” mà ông Trump vừa công bố còn hiện rõ. Sáu tháng sau, tại kỳ họp tháng 10 vừa kết thúc, nỗi lo ấy đã được thay thế bằng cảm giác mệt mỏi và cảnh giác rằng môi trường chính sách sẽ không bao giờ thực sự ổn định.
“Là một nhà hoạch định chính sách, tôi thực sự kiệt sức kể từ Ngày Giải phóng, phải cố hiểu, rồi ban hành chính sách và truyền đạt tới công chúng,” Phó Thống đốc Ngân hàng Trung ương Thái Lan Piti Disyatat nói. “Sự bất định này thật sự rất khó khăn.”
“Nền kinh tế toàn cầu có vẻ vững vàng hơn chúng ta nghĩ vài tháng trước. Nhưng không thể chủ quan trước hàng loạt rủi ro khác nhau,” một quan chức trong phái đoàn Nhật Bản tham dự cuộc họp tại Washington nói. “Các cuộc thảo luận đều xoay quanh sự bất định.”
Một tuần đối đáp căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc càng làm rõ điều đó, khi ông Trump đáp trả lệnh kiểm soát xuất khẩu đất hiếm mới của Bắc Kinh bằng việc tái áp thuế 100% đối với hàng xuất khẩu Trung Quốc sang Mỹ.
Việc căng thẳng leo thang giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới khiến hàng trăm nhà hoạch định chính sách tham dự các cuộc họp tập trung hơn vào xu thế đang xuất hiện: thúc đẩy các thỏa thuận thương mại mới nằm ngoài quỹ đạo Mỹ – Trung.
Tổng giám đốc IMF Kristalina Georgieva nói rằng bà hiếm khi chứng kiến mức độ trao đổi mang tính xây dựng như tại kỳ họp này của các quan chức tài chính và ngân hàng trung ương.
“Có lẽ vì mức độ bất định quá cao nên chẳng còn chỗ cho những màn trình diễn,” bà nói tại một hội nghị ngân hàng hôm thứ Bảy. “Có thể cũng vì nhiều quốc gia giờ đây nhận ra rằng điều họ từng coi là đương nhiên – hợp tác quốc tế giúp chúng ta cùng tiến bộ – giờ không thể xem là điều đương nhiên nữa.”
Tăng cường liên kết khu vực và song phương
Bà Georgieva và Tổng giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) Ngozi Okonjo-Iweala cho biết điều đáng mừng là căng thẳng Mỹ – Trung, dù gay gắt, vẫn chưa bùng phát thành một cuộc chiến thương mại toàn diện, và ngược lại, nhiều quốc gia đang tìm cách củng cố quan hệ song phương và khu vực.
Bộ trưởng Tài chính New Zealand Nicola Willis nói với Reuters rằng bà kỳ vọng xu hướng này sẽ tiếp tục trong bối cảnh địa chính trị và kinh tế toàn cầu ngày càng bất ổn.
Bà nhận thấy đáng chú ý là Liên minh châu Âu hiện đang xem xét việc kết nối với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), một hiệp định thương mại tự do gồm 11 quốc gia thành viên.
“Tất cả những mối quan hệ thương mại này đều rất mạnh, và các đối tác của chúng tôi đều bày tỏ mong muốn tiếp tục xây dựng, mở rộng chúng, chứ không đi theo hướng ngược lại,” bà nói.
Bộ trưởng Kế hoạch, Phát triển Kinh tế và Hợp tác Quốc tế Ai Cập Rania Al-Mashat nói tại sự kiện hôm thứ Bảy rằng việc tăng cường hợp tác khu vực là “hệ quả tất yếu” của các biến động toàn cầu, nhưng cũng sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong tương lai.
Cải cách là điều cần thiết
Tình hình hiện nay cũng làm nổi bật những áp lực trong nền kinh tế toàn cầu, bao gồm sự mất cân bằng bên ngoài kéo dài, nợ công gần mức kỷ lục, lo ngại ngày càng tăng về khu vực phi ngân hàng và tác động gây gián đoạn của công nghệ trí tuệ nhân tạo.
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh Andrew Bailey cho rằng cần có những cuộc thảo luận thẳng thắn, xét đến thất bại trong quá khứ của cộng đồng quốc tế khi không phát hiện – và ngăn chặn – cuộc khủng hoảng thế chấp dưới chuẩn dẫn đến khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007–2009.
Ông nhấn mạnh tính minh bạch là điều sống còn trong thế giới nhiều tầng lớp tài chính chồng chéo giữa ngân hàng, bảo hiểm và khu vực tư nhân.
“Chúng ta có nghĩa vụ phải mở nắp và nhìn xem chuyện gì đang diễn ra,” ông nói tại một sự kiện của Nhóm Ba Mươi (G30) hôm thứ Bảy. “Gần đây chúng ta chứng kiến vài biến động – liệu đó chỉ là hiện tượng đơn lẻ hay là dấu hiệu cảnh báo sớm?”
Bà Georgieva bày tỏ lo ngại về “định giá tài sản bị kéo căng”, sau khi IMF cảnh báo rằng thị trường đang quá xem thường rủi ro – từ chiến tranh thương mại, căng thẳng địa chính trị đến thâm hụt ngân sách chính phủ – làm tăng khả năng xảy ra một “điều chỉnh hỗn loạn.”
Bà cho biết IMF sẽ rà soát lại cách thức giám sát nền kinh tế các nước và đánh giá mức nợ, trong khi bà Okonjo-Iweala nhấn mạnh tính cấp thiết của cải cách WTO.
“Chúng ta cần đa dạng hóa thương mại,” bà nói, lưu ý rằng thương mại toàn cầu đã giúp nhiều quốc gia phát triển dù vẫn có sự chênh lệch. “Chúng ta phải sửa chữa những phần không hiệu quả. Chúng ta phải hình dung lại toàn cầu hóa – không thể tiếp tục như trước đây.”
Rủi ro khí hậu gia tăng
Các quan chức đồng thuận rằng biến đổi khí hậu có lẽ là rủi ro lớn nhất, bất chấp bình luận gần đây của ông Trump tại Liên Hợp Quốc, gọi đó là “trò bịp bợm.”
Vấn đề này nổi lên trong cuộc họp của Ủy ban chỉ đạo IMF hôm thứ Sáu, khi Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nam Phi Lesetja Kganyago nói rằng rủi ro khí hậu là một vấn đề vĩ mô nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu rộng đến bảo hiểm, nền tảng kinh tế và ổn định tài chính.
“Trong các cuộc đàm phán thương mại, bạn có thể rút lui… và tìm đối tác khác,” ông nói tại hội nghị G30. “Nhưng với khí hậu, khi bạn rút lui, cả hành tinh sẽ nóng lên – và tất cả chúng ta đều sẽ chịu hậu quả.”
Quốc kỳ Mỹ tung bay gần một con tàu khi các container được dỡ xuống tại Cảng Los Angeles, San Pedro, California, Mỹ. Ảnh: Reuters
