Chủ tịch một ủy ban Hạ viện, nơi đã thúc đẩy đạo luật yêu cầu TikTok tách khỏi chủ sở hữu Trung Quốc, đã yêu cầu Nhà Trắng tổ chức một buổi báo cáo khẩn, chỉ một ngày sau khi Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp ủng hộ thỏa thuận dự kiến đưa nền tảng video xã hội phổ biến này về tay sở hữu Mỹ.
Trong tuyên bố phát đi hôm thứ Sáu, Hạ nghị sĩ John Moolenaar, Chủ tịch Ủy ban đặc biệt về Trung Quốc, đánh giá bản thỏa thuận được đề xuất là “một bước đi quan trọng” trong việc chuyển quyền sở hữu TikTok sang Mỹ, nhưng ông nhấn mạnh rằng “việc thoái vốn không phải là yêu cầu duy nhất của luật.”
“Đạo luật cũng đặt ra những rào chắn rõ ràng cấm hợp tác giữa ByteDance và bất kỳ đơn vị nào sở hữu TikTok kế tiếp liên quan đến thuật toán gợi ý — vốn mang tính then chốt, cũng như ngăn cản mối liên hệ vận hành giữa thực thể mới và ByteDance,” Moolenaar nói.
Tuyên bố của nghị sĩ Cộng hòa bang Michigan này đánh dấu nỗ lực đầu tiên của Quốc hội trong việc giám sát các cuộc đàm phán về TikTok, diễn ra gần hai tuần sau cuộc gặp tại Tây Ban Nha giữa quan chức Trung Quốc và Mỹ để bàn về khuôn khổ thỏa thuận thoái vốn. Hôm thứ Năm, Trump đã ký sắc lệnh hành pháp ủng hộ thỏa thuận và cho biết Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đồng ý tiến hành đàm phán.
Nhà Trắng chưa phản hồi yêu cầu của Associated Press liên quan đến báo cáo khẩn này.
Không chỉ là thuật toán
Nhiều chi tiết của thỏa thuận vẫn chưa được tiết lộ, nhưng liên doanh Mỹ mới sẽ được cấp phép sử dụng thuật toán do ByteDance sở hữu. Tập đoàn công nghệ Mỹ Oracle, một đối tác được xác nhận trong liên danh đầu tư của Mỹ sẽ nắm quyền sở hữu TikTok, sẽ kiểm toán phiên bản thuật toán này và giám sát nó nhằm bảo đảm an ninh.
Phó Tổng thống JD Vance hôm thứ Năm cam kết rằng thỏa thuận sẽ không chỉ duy trì hoạt động của TikTok mà còn bảo vệ quyền riêng tư dữ liệu của người Mỹ theo quy định pháp luật.
Dù thuật toán là tài sản giá trị, nhưng giá trị thực sự của TikTok chính là người dùng, có lẽ vì thế mà liên danh sẽ không bắt đầu lại từ con số 0 để xây dựng một ứng dụng mới, theo nhà khoa học máy tính Bart Knijnenburg, phó giáo sư tại Đại học Clemson.
Knijnenburg cho biết mọi thuật toán đều mang tính định kiến ở một mức độ nào đó, và nếu chính quyền thực sự nghiêm túc trong việc “huấn luyện lại” thuật toán TikTok để tránh ảnh hưởng từ Trung Quốc, thì họ nên thúc đẩy sự “cởi mở triệt để” trong cơ chế hoạt động, giúp người dùng có thể thấy rõ thiên kiến đang tác động đến nội dung hiển thị thế nào.
Vượt ra ngoài chính trị, Knijnenburg cho rằng vấn đề lớn nhất của thuật toán TikTok là nó được thiết kế để thúc đẩy sự gắn bó mang tính gây nghiện và lạm dụng.
“Đưa nó sang Mỹ sẽ không thể giải quyết thần kỳ những vấn đề kiểu này,” ông nói. “Bất kỳ công ty nào cũng có thể đặt ra sự ảnh hưởng quá mức lên các ứng dụng này, và từ góc độ kinh doanh, cách tốt nhất để giữ chân người dùng là khiến họ nghiện xem video — điều đó rõ ràng không phải là ý tưởng hay.”
Sự hiện diện của ByteDance trong liên doanh mới
Craig Singleton, chuyên gia cao cấp về Trung Quốc tại tổ chức nghiên cứu Foundation for Defense of Democracies (trụ sở Washington), đặt vấn đề liệu thỏa thuận, dựa trên những thông tin được tiết lộ cho đến nay, có tuân thủ luật pháp hay không.
“Luật đã quy định rõ ràng: thoái vốn nghĩa là cắt đứt, không phải giám sát,” Singleton nói. “Một ghế trong hội đồng quản trị cho ByteDance hoặc bất kỳ vai trò nào trong việc duy trì thuật toán đều vi phạm chỉ đạo của Quốc hội.”
Dù các chi tiết vẫn chưa được chốt lại, nhưng nhóm nhà đầu tư Mỹ dự kiến sẽ nắm khoảng 80% cổ phần chi phối trong liên doanh mới. ByteDance được cho là sẽ giữ dưới 20% — phần dành cho các nhà đầu tư nước ngoài. Hội đồng quản trị điều hành nền tảng mới sẽ do các nhà đầu tư Mỹ kiểm soát. ByteDance sẽ có một người đại diện trong hội đồng, nhưng người này sẽ bị loại khỏi mọi vấn đề liên quan đến an ninh.
Singleton cho rằng việc ByteDance có chỗ đứng trong hội đồng quản trị không chỉ mang tính tượng trưng. “Vai trò được cho là cổ đông lớn nhất trong liên doanh TikTok Mỹ tái cấu trúc, cộng thêm một ghế hội đồng quản trị, đảm bảo Trung Quốc sẽ tiếp tục có ảnh hưởng đối với ứng dụng này,” ông nói.
Zack Cooper, chuyên gia cao cấp tại Viện Doanh nghiệp Mỹ (American Enterprise Institute), cho biết vẫn còn thiếu nhiều chi tiết nhưng luật “đã quy định rất rõ là không được có sự hợp tác liên tục về thuật toán và không được truy cập dữ liệu.”
Tổng thống Joe Biden đã ký ban hành luật do Quốc hội thông qua năm ngoái, quy định TikTok sẽ bị cấm nếu ByteDance không bán tài sản Mỹ cho một công ty Mỹ trước đầu năm nay. Tòa án Tối cao Mỹ vào tháng 1 đã nhất trí ủng hộ đạo luật về TikTok.
Sau khi trở lại Nhà Trắng, Trump đã nhiều lần ký các sắc lệnh cho phép TikTok tiếp tục hoạt động ở Mỹ trong khi chính quyền của ông tìm cách đạt được thỏa thuận chuyển nhượng công ty.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent (giữa) phát biểu sau khi Tổng thống Trump ký sắc lệnh ủng hộ thỏa thuận dự kiến về việc chuyển giao TikTok cho phía Mỹ. Ảnh: AP
