Các tập đoàn hàng đầu thế giới của Trung Quốc trong lĩnh vực năng lượng mặt trời, pin và xe điện đã đẩy mạnh đầu tư ra nước ngoài trong những năm gần đây, với số vốn cam kết hơn 210 tỷ USD chỉ trong hơn 3 năm kể từ năm 2022, theo một nghiên cứu mới.
Báo cáo của Phòng thí nghiệm Chính sách Công nghiệp Không phát thải thuộc Đại học Johns Hopkins cho biết các doanh nghiệp Trung Quốc đang mở rộng chuỗi cung ứng ở nước ngoài để giành thị trường mới, tránh thuế quan và tiếp cận gần hơn với các nguồn nguyên liệu thô.
Các nhà nghiên cứu tại phòng thí nghiệm này và Đại học Brown đã theo dõi hơn 460 dự án sản xuất công nghệ xanh ở nước ngoài do các công ty Trung Quốc công bố kể từ năm 2011, phát hiện rằng hơn 80% trong số đó được công bố sau năm 2022.
Trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump dỡ bỏ các chính sách xanh của người tiền nhiệm và châu Âu gặp khó khăn vì bế tắc pháp lý, Trung Quốc đã trở thành động lực chính thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu.
Các khoản đầu tư công nghệ sạch hàng đầu thế giới của nước này đã góp phần hạ giá thành ở cả trong và ngoài Trung Quốc.
“Hiện nay, Trung Quốc không chỉ xuất khẩu sản phẩm xanh, mà còn đang có sự dịch chuyển cơ cấu đột ngột khi quốc tế hóa năng lực sản xuất và chuỗi giá trị xanh của mình bằng cách xây dựng các nhà máy ở nước ngoài,” ông Xiaokang Xue, một nhà nghiên cứu tại phòng thí nghiệm và đồng tác giả báo cáo, cho biết.
Các tập đoàn lớn như Contemporary Amperex Technology, BYD và Trina Solar đã công bố kế hoạch đầu tư hàng tỷ USD vào các nhà máy ở hơn 50 quốc gia. Dù một số dự án có thể bị hủy bỏ trước khi triển khai, nhưng số vốn cam kết đã vượt quá giá trị điều chỉnh theo lạm phát của Kế hoạch Marshall mà Mỹ từng triển khai để tái thiết châu Âu sau Thế chiến II, theo Mathias Larsen, nhà nghiên cứu tại Đại học Brown và đồng tác giả báo cáo.
Theo các nhà nghiên cứu, Indonesia là điểm đến thu hút nhiều vốn nhất, tập trung vào vật liệu pin giàu niken và các dự án năng lượng mặt trời. Ma-rốc cũng trở thành điểm đến nhờ nguồn tài nguyên phosphate tự nhiên và vị trí gần châu Âu, đặc biệt trong các dự án vật liệu pin và hydro xanh. Các quốc gia Trung Đông thu hút vốn đầu tư vào nhà máy mô-đun năng lượng mặt trời và thiết bị điện phân, được hỗ trợ bởi các thỏa thuận mua bán do chính phủ bảo trợ.
Tại Mỹ, đầu tư tập trung vào chuỗi cung ứng năng lượng mặt trời và các nhà máy pin lithium-ion, được thu hút bởi thị trường nội địa lớn được bảo hộ bởi thuế quan và các ưu đãi trong Đạo luật Giảm lạm phát (IRA). Tuy nhiên, việc sửa đổi quy định tín dụng thuế IRA và sự bất ổn chính sách có thể trì hoãn hoặc làm chệch hướng một số dự án, các nhà nghiên cứu cho biết.
Năm nay, “số lượng dự án có khả năng đi ngang so với mức kỷ lục của năm 2024 khi các công ty tập trung vào việc triển khai danh mục các siêu dự án và phòng ngừa rủi ro địa chính trị,” báo cáo viết.
Dòng vốn đầu tư đã thay đổi cả về điểm đến lẫn lĩnh vực theo thời gian. Đông Nam Á – vốn là điểm đến nổi bật trước đây – đã giảm tỷ trọng, trong khi Trung Đông và Bắc Phi tăng từ gần như bằng 0 lên 20% tổng số vào năm ngoái, theo các nhà nghiên cứu. Trước năm 2021, năng lượng mặt trời chiếm phần lớn vốn đầu tư; nay dòng vốn được phân bổ đều hơn cho cả pin, xe điện và hydro xanh.
Không phải ai cũng hoan nghênh sự mở rộng này. Các nhà lập pháp Mỹ đã nâng rào cản đối với doanh nghiệp có liên quan tới Trung Quốc. Các cộng đồng địa phương từ Indonesia tới Cộng hòa Dân chủ Congo cũng lo ngại về tình trạng suy thoái môi trường, thiếu bảo vệ lao động và điều kiện làm việc không an toàn.
Khi các doanh nghiệp Trung Quốc mở rộng ra nước ngoài, “các quốc gia cần lập kế hoạch, cấp vốn và thực hiện chính sách công nghiệp xanh, đồng thời thương lượng cứng rắn với doanh nghiệp Trung Quốc để đạt mục tiêu phát triển bền vững,” ông Tim Sahay, đồng giám đốc phòng thí nghiệm, nhận định.
Các gương phản xạ quay theo hướng mặt trời tại dự án Điện nhiệt năng lượng mặt trời tháp 100MW Dunhuang Shouhang, tỉnh Cam Túc, Trung Quốc. Ảnh: Reuters
