Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Lisa Cook đã kiện chính quyền Trump nhằm lật ngược nỗ lực sa thải bà, mở ra một cuộc chiến pháp lý chưa từng có có thể thay đổi đáng kể tính độc lập lâu đời của Fed.
Vụ kiện yêu cầu một lệnh khẩn cấp để ngăn việc sa thải bà và “xác nhận tư cách” của bà là thành viên của Hội đồng quản trị Fed.
“Nỗ lực của Tổng thống nhằm sa thải một thành viên Hội đồng Fed đã được Thượng viện phê chuẩn là một cuộc tấn công trực diện vào tính độc lập của Hệ thống Dự trữ Liên bang đã tồn tại hơn một thế kỷ,” luật sư của Cook, Abbe David Lowell, viết trong hồ sơ tòa án.
Vụ việc có thể trở thành bước ngoặt đối với Fed 112 năm tuổi, được Quốc hội thiết kế để không chịu ảnh hưởng chính trị hằng ngày. Các nhà kinh tế ủng hộ ngân hàng trung ương độc lập vì họ có thể dễ dàng hơn trong việc thực hiện các biện pháp như tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát, so với các quan chức được bầu.
Vụ án được phân công cho Thẩm phán Jia Cobb, người được cựu Tổng thống Joe Biden bổ nhiệm. Phiên điều trần dự kiến diễn ra vào thứ Sáu.
Nhiều nhà kinh tế lo ngại rằng nếu Fed rơi vào quyền kiểm soát của Nhà Trắng, họ sẽ giữ lãi suất chính thấp hơn mức hợp lý dựa trên các chỉ số kinh tế để đáp ứng yêu cầu của Trump về việc cắt giảm chi phí vay mượn. Điều này có thể khiến lạm phát tăng nhanh hơn và đẩy lãi suất dài hạn, như lãi vay mua nhà và mua xe, tăng lên. Nhà đầu tư có thể yêu cầu lợi suất cao hơn để bù đắp lạm phát trong tương lai, đẩy chi phí vay vốn tăng trên toàn nền kinh tế.
“Nếu Cook thắng, bà ấy vẫn tại vị và chúng ta đạt được phần nào sự ổn định,” Peter Conti-Brown, giáo sư quản lý tài chính tại Đại học Pennsylvania, viết trên Substack. “Nếu bà ấy thua… đó là kết thúc của sự độc lập của Fed như đã được xây dựng và tái cấu trúc trong 112 năm qua.”
Chưa từng có tổng thống nào cố gắng sa thải một thống đốc Fed trước đây, cho đến khi Trump đăng một bức thư trên truyền thông vào tối thứ Hai, thông báo rằng Cook bị sa thải. Trump nói lý do sa thải bà là vì cáo buộc bà gian lận thế chấp vào năm 2021, trước khi được bổ nhiệm vào hội đồng. Hầu hết các nhà quan sát dự đoán vụ việc sẽ kết thúc tại Tòa án Tối cao.
Tòa án Tối cao đã ám chỉ rằng tổng thống không thể sa thải các quan chức Fed chỉ vì bất đồng chính sách, nhưng có thể làm vậy “vì lý do chính đáng,” thường là hành vi sai trái hoặc bỏ bê nhiệm vụ. Cook chưa bị buộc tội hình sự nào.
Vụ kiện lập luận rằng các cáo buộc không liên quan đến hành vi sai trái của Cook khi đang tại nhiệm và chưa được chứng minh. Bà Cook cũng nên có cơ hội trả lời các cáo buộc, theo vụ kiện.
“Cáo buộc chưa được chứng minh rằng Thống đốc Cook ‘có khả năng’ sai sót khi điền đơn thế chấp trước khi được Thượng viện phê chuẩn—không đủ để gọi là ‘lý do chính đáng,’” vụ kiện nêu.
Vụ kiện cũng phủ nhận các cáo buộc chống lại Cook mà không cung cấp chi tiết chứng minh.
“Cả loại ‘vi phạm’ mà Tổng thống trích dẫn lẫn bằng chứng mỏng manh chống lại Thống đốc Cook đều không cấu thành ‘lý do chính đáng’ để sa thải giả sử các cáo buộc của Tổng thống là đúng—nhưng thực tế không phải,” vụ kiện ghi.
Quyết định của tổng thống diễn ra trong bối cảnh ông liên tục chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell và các thành viên khác của ủy ban điều chỉnh lãi suất vì không cắt giảm lãi suất ngắn hạn nhanh hơn. Lãi suất hiện đứng ở mức 4,3%, sau khi các nhà hoạch định chính sách Fed giảm một điểm phần trăm vào cuối năm ngoái. Trump nói ông muốn lãi suất thấp tới 1,3%, mức mà hầu hết quan chức Fed và nhà kinh tế không ủng hộ.
Vụ kiện lập luận rằng cáo buộc gian lận thế chấp chỉ là cái cớ để sa thải Cook vì bà không bỏ phiếu ủng hộ hạ lãi suất: “Cáo buộc về thế chấp chống lại bà chỉ là lý do hình thức, nhằm thực hiện việc sa thải nhanh chóng và giải phóng một ghế để Tổng thống Trump bổ nhiệm và thúc đẩy chương trình nghị sự của mình, làm suy yếu tính độc lập của Fed.”
Powell đã ám chỉ tuần trước rằng ngân hàng trung ương đang nghiêng về việc cắt giảm lãi suất tại cuộc họp tiếp theo vào ngày 16-17/9. Tuy nhiên, Fed có khả năng sẽ cắt giảm lãi suất chính chậm hơn mức Trump muốn, và có thể xuống khoảng 3,25%, vẫn cao hơn mức ông mong muốn.
Nếu Trump có thể thay thế Cook, ông có thể giành được đa số 4-3 trong hội đồng quản trị Fed. Trump đã bổ nhiệm hai thành viên hội đồng trong nhiệm kỳ đầu tiên và đề cử cố vấn kinh tế quan trọng của Nhà Trắng, Stephen Miran, thay thế Adriana Kugler, một thống đốc Fed khác từ chức đột ngột ngày 1/8. Trump nói ông sẽ chỉ bổ nhiệm người ủng hộ lãi suất thấp.
Lisa Cook, bên phải, tuyên thệ nhậm chức trở thành thành viên Hội đồng Dự trữ Liên bang, ngày 23/5/2022, tại Washington. Ảnh: AP
