Tổng thống Trump hôm thứ Tư (13/8) đã ký một sắc lệnh hành pháp mới nhằm thúc đẩy nhanh hoạt động không gian thương mại của Mỹ bằng cách cắt giảm những gì được cho là các rào cản quy định và mở rộng hạ tầng phóng của quốc gia.
Sắc lệnh mang tên “Tạo điều kiện cạnh tranh trong ngành công nghiệp không gian thương mại” yêu cầu nhiều cơ quan liên bang đơn giản hóa việc cấp phép phóng, đẩy nhanh xây dựng các cảng vũ trụ và hỗ trợ tốt hơn cho các ngành công nghiệp mới nổi trong không gian.
Bộ trưởng Giao thông kiêm quyền Giám đốc NASA Sean Duffy đã tham dự cùng Trump trong buổi ký, gọi đây là bước đi quan trọng để “giải phóng làn sóng đổi mới tiếp theo” và đảm bảo vị thế dẫn đầu lâu dài của Mỹ trong quỹ đạo, nhưng sắc lệnh cũng trao thêm quyền lực cho các vị trí được bổ nhiệm chính trị ngoài phạm vi quyền hạn của NASA.
Sắc lệnh yêu cầu Bộ Giao thông đơn giản hóa cách xử lý phê duyệt các hoạt động phóng và tái nhập khí quyền, tập trung rút ngắn các đánh giá môi trường vốn đã làm chậm tiến độ phát triển tên lửa trước đây, đồng thời loại bỏ những bước cấp phép không cần thiết để nhanh chóng phê duyệt xây dựng cảng vũ trụ mới.
Theo sắc lệnh, một hệ thống phê duyệt tinh gọn sẽ được tạo ra cho các công nghệ không gian mới xuất hiện như tiếp nhiên liệu quỹ đạo và sản xuất trong môi trường vi trọng lực, khuyến khích sự phát triển nhanh chóng của các “hoạt động không gian mới”.
Trong khuôn khổ mới, NASA, Bộ Giao thông, Văn phòng Thương mại Không gian và Bộ Quốc phòng được kỳ vọng sẽ tinh gọn các quy trình đánh giá kết hợp, đồng thời đảm bảo không “chồng chéo” trong việc giám sát phóng và hạ tầng.
Sắc lệnh cũng nhắm đến các rào cản môi trường ở cấp bang, cũng như cách Luật Quản lý Vùng Duyên hải có thể gây cản trở các dự án cảng vũ trụ thương mại, chẳng hạn như Starbase của SpaceX cho tên lửa Starship đang phát triển ở mũi phía nam Texas. Các nhóm bảo vệ môi trường đã nhiều lần cảnh báo về tác động tiềm tàng mà cơ sở của SpaceX có thể gây ra cho hệ sinh thái địa phương.
Jared Margolis, luật sư cấp cao của Trung tâm Đa dạng Sinh học, phản ứng: “Sắc lệnh liều lĩnh này đặt con người và động vật hoang dã vào rủi ro từ các công ty tư nhân phóng những tên lửa khổng lồ, thường xuyên phát nổ và gây tàn phá khu vực xung quanh,” ông nói trong thông cáo ngày 14/8. “Việc nhượng bộ các tập đoàn quyền lực bằng cách cho phép các cơ quan liên bang bỏ qua luật môi trường cơ bản là cực kỳ nguy hiểm và đặt tất cả chúng ta vào tình thế rủi ro. Rõ ràng điều này không vì lợi ích công.”
NASA được nhắc đến xuyên suốt sắc lệnh, nhưng chủ yếu ở vai trò điều phối thay vì dẫn dắt, và không được trao quyền hạn mới.
Sắc lệnh hành pháp này báo hiệu xu hướng phát triển không gian do thương mại dẫn dắt, với các trung tâm quyền lực mới xuất hiện ngoài tầm kiểm soát của NASA. Những người ủng hộ coi đây là cơ hội để tăng tốc đổi mới và mở đường cho khu vực tư nhân phát triển mạnh mẽ hơn.
Các nhà phê bình cảnh báo những bước đi như sắc lệnh này có thể làm suy yếu quyền lực của NASA và chuyển ưu tiên quốc gia sang mục tiêu theo thị trường thay vì khoa học và thám hiểm. Khi các quyết định then chốt giờ chuyển sang Bộ Giao thông và Văn phòng Thương mại Không gian, sắc lệnh đặt ra câu hỏi về cách xác định ưu tiên không gian — và ai sẽ có quyết định cuối cùng khi đổi mới và giám sát xung đột.
Quyền Giám đốc NASA Sean Duffy (trái) bắt tay Tổng thống Donald Trump sau khi sắc lệnh mới được ký. Ảnh: Bloomberg
