Tổng thống Donald Trump bắt đầu áp mức thuế nhập khẩu cao hơn đối với hàng chục quốc gia vào thứ Năm, đúng lúc những tác động kinh tế từ các đe dọa thuế quan kéo dài nhiều tháng của ông bắt đầu gây thiệt hại rõ rệt cho nền kinh tế Mỹ.
Ngay sau nửa đêm, hàng hóa từ hơn 60 quốc gia và Liên minh Châu Âu đã bắt đầu chịu mức thuế suất mới. Sản phẩm từ EU, Nhật Bản và Hàn Quốc bị đánh thuế 15%, trong khi hàng nhập khẩu từ Đài Loan, Việt Nam và Bangladesh bị áp mức 20%. Trump cũng kỳ vọng EU, Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ đầu tư hàng trăm tỷ đô la vào Mỹ.
“Tôi nghĩ tăng trưởng sẽ chưa từng có,” Trump phát biểu hôm thứ Tư. Ông nói rằng Mỹ đang “thu về hàng trăm tỷ đô la từ thuế quan,” nhưng không cung cấp con số cụ thể vì “chúng tôi còn chưa biết con số cuối cùng là bao nhiêu.”
Bất chấp sự không chắc chắn đó, Nhà Trắng vẫn tin rằng việc triển khai các mức thuế mới này sẽ mang lại sự rõ ràng cho con đường phát triển của nền kinh tế lớn nhất thế giới. Giờ đây, khi các công ty đã hiểu rõ hướng đi của Mỹ, chính quyền nước này tin rằng họ có thể thúc đẩy đầu tư mới và khởi động lại quá trình tuyển dụng nhằm tái cân bằng vai trò sản xuất của nước Mỹ.
Tuy nhiên, hiện đã xuất hiện những dấu hiệu của “vết thương do chính mình gây ra” khi các doanh nghiệp và người tiêu dùng bắt đầu chuẩn bị đối phó với tác động của các loại thuế mới.
Nguy cơ nền kinh tế suy giảm
Việc tuyển dụng bắt đầu chững lại, áp lực lạm phát tăng dần và giá trị bất động sản tại các thị trường chủ chốt giảm sau đợt áp thuế đầu tiên vào tháng Tư, theo John Silvia, CEO của Dynamic Economic Strategy.
“Một nền kinh tế kém hiệu quả hơn thì cần ít lao động hơn,” Silvia nói. “Chưa kể, giá cả tăng do thuế quan khiến mức lương thực tế của người lao động giảm. Doanh nghiệp không thể trả mức lương thực tế như trước. Mọi hành động đều có hậu quả.”
Nhiều nhà kinh tế cảnh báo về rủi ro nền kinh tế Mỹ có thể dần bị xói mòn.
“Nó giống như cát mịn lọt vào bánh răng, làm mọi thứ chậm lại,” Brad Jensen, giáo sư tại Đại học Georgetown, nhận định.
Trump quảng bá chính sách thuế như một cách để giảm thâm hụt thương mại dai dẳng của Mỹ. Tuy nhiên, các nhà nhập khẩu đã cố gắng né tránh thuế bằng cách nhập hàng sớm hơn trước khi thuế có hiệu lực. Kết quả là, mức thâm hụt thương mại 582,7 tỷ USD trong nửa đầu năm nay cao hơn 38% so với năm 2024. Tổng chi tiêu cho xây dựng đã giảm 2,9% trong vòng một năm qua.
Không chỉ Mỹ chịu đau
Đức, quốc gia với 10% hàng hóa xuất khẩu của mình là sang Mỹ, đã chứng kiến sản lượng công nghiệp giảm 1,9% trong tháng 6 khi các vòng thuế trước đó của Trump có hiệu lực. “Các mức thuế mới chắc chắn sẽ đè nặng lên tăng trưởng kinh tế,” Carsten Brzeski, giám đốc chiến lược vĩ mô toàn cầu của ngân hàng ING, cảnh báo.
Trump hôm thứ Tư còn tuyên bố bổ sung mức thuế 25% với Ấn Độ do nước này mua dầu từ Nga, nâng tổng thuế nhập khẩu với Ấn Độ lên 50%.
Một hiệp hội xuất khẩu lớn của Ấn Độ cho biết điều đó sẽ ảnh hưởng đến gần 55% lượng hàng xuất khẩu sang Mỹ và khiến các nhà xuất khẩu mất khách hàng lâu năm.
“Việc gánh chi phí tăng đột ngột này là không khả thi. Biên lợi nhuận đã rất mỏng,” S.C. Ralhan, chủ tịch Liên đoàn Tổ chức Xuất khẩu Ấn Độ, cho biết trong một tuyên bố.
Chính phủ Thụy Sĩ dự kiến họp khẩn vào thứ Năm sau khi Tổng thống Karin Keller-Sutter và các quan chức nước này trở về từ chuyến đi gấp rút đến Washington nhằm cố gắng ngăn mức thuế 39% đánh vào hàng hóa Thụy Sĩ – nhưng không thành công.
Thuế nhập khẩu vẫn sẽ áp lên cả dược phẩm, và Trump đã công bố mức thuế 100% với chip máy tính. Điều này có thể khiến nền kinh tế Mỹ lâm vào trạng thái “chờ đợi” không rõ ràng cho đến khi tác động thực sự diễn ra.
Thị trường chứng khoán vẫn vững
Việc Trump sử dụng đạo luật năm 1977 để tuyên bố “tình trạng khẩn cấp kinh tế” nhằm áp thuế đang bị thách thức pháp lý. Ngay cả những người từng làm việc với Trump trong nhiệm kỳ đầu cũng hoài nghi, như Paul Ryan, cựu Chủ tịch Hạ viện thuộc Đảng Cộng hòa tại Wisconsin.
“Không có lý do nào thực sự cho việc này ngoài việc tổng thống muốn áp thuế theo ý thích cá nhân,” Ryan nói với CNBC hôm thứ Tư.
Trump nhận thức được rủi ro rằng tòa án có thể bác bỏ các mức thuế. Trên mạng xã hội Truth Social, ông viết: “ĐIỀU DUY NHẤT CÓ THỂ NGĂN CẢN SỰ VĨ ĐẠI CỦA NƯỚC MỸ LÀ MỘT TÒA ÁN CỰC TẢ MUỐN THẤY QUỐC GIA CHÚNG TA THẤT BẠI!”
Tuy nhiên, thị trường chứng khoán vẫn ổn định giữa “cơn bão thuế quan,” với chỉ số S&P 500 tăng hơn 25% so với mức thấp hồi tháng 4. Đà phục hồi thị trường và việc cắt giảm thuế thu nhập trong dự luật chi tiêu được Trump ký hôm 4 tháng 7 đã củng cố niềm tin của Nhà Trắng rằng tăng trưởng kinh tế sẽ tăng tốc trong những tháng tới.
Trên thị trường tài chính toàn cầu, các chỉ số tăng tại phần lớn khu vực châu Âu và châu Á, trong khi chứng khoán Phố Wall có dấu hiệu giảm nhẹ.
Tuy nhiên, chuyên gia Brzeski của ING cảnh báo: “Dù thị trường tài chính có vẻ đã ‘dửng dưng’ trước các tuyên bố áp thuế, nhưng đừng quên rằng tác động tiêu cực đến nền kinh tế sẽ dần hiện rõ theo thời gian.”
Trump tin rằng một cuộc bùng nổ kinh tế đang chờ đợi, nhưng cử tri Mỹ và phần còn lại của thế giới thì đang chờ trong lo lắng.
“Chỉ có một người có thể tỏ ra thờ ơ trước sự bất ổn mà ông ta tạo ra, và đó là Donald Trump,” Rachel West, chuyên gia cao cấp tại Quỹ Century và từng làm việc về chính sách lao động tại Nhà Trắng dưới thời Biden, phát biểu. “Phần còn lại của nước Mỹ thì đang phải trả giá cho sự bất ổn đó.”
Một cảng xếp dỡ hàng hóa ở phía sau Tượng Nữ thần Tự do ở New York. Ảnh: AP
