Canada phát triển du lịch thiên văn từ hành lang bầu trời tối

Du lịch thiên văn đang đến với Canada nhờ một kế hoạch đầy tham vọng nhằm xây dựng một chuỗi sáu địa điểm bầu trời tối dọc theo khoảng 160 km đường bờ biển hùng vĩ của Vịnh Fundy.

Khi vầng trăng lưỡi liềm chìm dần sau rừng, Stéphane Picard ngẩng nhìn lên bầu trời phía trên căn lều phía sau để xem trời đã tối đến mức nào. Đáp lại cái nhìn của anh là cụm sao Beehive, một “đám đông” sao sáng – dấu hiệu chắc chắn của một bầu trời tối. Từ nơi này – một ban công hướng tây nằm sâu trong rừng phía nam tỉnh New Brunswick, Canada – chỉ có sự tĩnh lặng, chút sương giá, và một trong những bầu trời đêm tối nhất châu Mỹ.

Điều đưa anh đến đây không chỉ là thiên văn học, mà còn là du lịch thiên văn (astrotourism). “Mỹ vừa công bố một dự án du lịch thiên văn dọc theo Tuyến đường 89, từ Canada đến Mexico,” nhà thiên văn học kiêm nhiếp ảnh gia thiên văn Stéphane Picard của Cliff Valley Astronomy chia sẻ. “Rất ấn tượng, nhưng nó kéo dài cả nghìn dặm. Trong khi chúng tôi sẽ có sáu điểm bầu trời tối chỉ trong vòng 100 dặm — cùng hàng chục trải nghiệm du lịch thiên văn độc đáo.”

Picard là một trong những người tiên phong thúc đẩy hành lang bầu trời tối dọc theo bờ biển ngoạn mục của Vịnh Fundy, nơi nổi tiếng không chỉ với thủy triều cao nhất thế giới mà còn với siro lá phong. Được đặt tên là Hành lang Bầu trời Tối Fundy (Fundy Dark-Sky Corridor), nơi này có thể sớm trở thành cụm khu bảo tồn bầu trời tối được chứng nhận dày đặc nhất thế giới.

Các khu bảo tồn bầu trời tối của New Brunswick

Tỉnh New Brunswick, có 70% diện tích được bao phủ bởi rừng và giáp bang Maine (Mỹ), vốn đã là quê hương của ba Khu bảo tồn Bầu trời Tối được Hiệp hội Thiên văn Hoàng gia Canada (RASC) công nhận, bao gồm Công viên quốc gia Kouchibouguac, Công viên tỉnh Mount Carleton xa hơn về phía bắc, và Công viên quốc gia Fundy ở ven biển – nơi tổ chức lễ hội sao hàng năm của RASC, và cũng là điểm neo chính của dự án hành lang này.

“Du lịch ở đây từ trước đến nay chủ yếu dựa vào các hoạt động như chạy mô tô trượt tuyết hay câu cá, vì chúng có dữ liệu đo lường cụ thể – như giấy phép,” Picard nói. “Nhưng giờ đây, chúng tôi có những con số thực sự cho bầu trời đêm.” Ví dụ, nhật thực toàn phần năm 2024 đã mang lại gần 40 triệu USD doanh thu kinh tế. Sự xuất hiện ngày càng thường xuyên của cực quang phương Bắc (aurora borealis) cũng thúc đẩy xu hướng này.

“Khi bầu trời đêm trong vắt, không gì sánh bằng,” Picard nói.

Trải nghiệm du lịch thiên văn

Các danh hiệu khu bầu trời tối hiện đang được đề xuất nhằm xây nền tảng cho ngành du lịch thiên văn ở New Brunswick. Picard ấn tượng với sự mộc mạc của các công viên trong hành lang này: từ sự dễ tiếp cận của Irving Nature Park và New River Beach cho đến cảm giác hoang sơ của Fundy Trail và Công viên quốc gia Fundy.

Có nhiều nơi lưu trú — chủ yếu là cabin và khu cắm trại — nhưng những địa điểm bầu trời tối nằm giữa mới là “viên ngọc thực sự”. Ở St. Martins (dân số khoảng 4.000), có Tide Watcher’s Cottage, với bãi cỏ rộng lớn và bồn tắm nước nóng nhìn ra thủy triều cao nhất thế giới trên Vịnh Fundy.

Chỉ vài phút lái xe là đến những cây cầu có mái che lịch sử (New Brunswick có 58 cây cầu gọi là “cầu hôn”), và Công viên tỉnh Fundy Trail hùng vĩ. Ở Norton phía bắc — nơi không bị ô nhiễm ánh sáng và gần hang băng Midland — có Forest Lane Domes & Experiences, nơi du khách sẽ tìm thấy nhà vòm sinh thái sang trọng, với boong ngắm sao, bồn tắm gỗ đốt củi và bầu trời cấp độ Bortle 2. (Thang Bortle đo độ tối của bầu trời đêm: cấp 1 là tối nhất, cấp 9 là trời nội đô bị ô nhiễm ánh sáng nhiều nhất.)

Ngay bên ngoài Công viên Quốc gia Fundy, tại thị trấn Alma, có Falcon Ridge Inn, một nhà nghỉ đơn sơ với giường ngủ và bữa điểm tâm với tầm nhìn tuyệt đẹp hướng ra Vịnh Fundy và Công viên tỉnh Cape Chignecto thuộc Nova Scotia. “Chúng tôi từng đón khách đến đây để chụp ảnh bầu trời sao nhưng họ sợ vào Công viên Quốc gia Fundy một mình vào ban đêm,” chủ nhà trọ William Hutchinson chia sẻ. Công viên này là nơi sinh sống của gấu đen, chó sói đồng cỏ và nai sừng tấm.

“Tôi sắp xếp lều trại cho một khách ngay bên ngoài nhà, và cô ấy đã có được vài bức ảnh thiên văn rất đẹp — nơi này không bị ô nhiễm ánh sáng quá nhiều,” Hutchinson nói.

Một trải nghiệm du lịch thiên văn hoàn toàn khác nằm tại Broadleaf Ranch ở Riverside-Albert. Trang trại này có các cabin gỗ ốp ván, một căn nhà gỗ nhỏ trên núi và nhiều lều glamping (cắm trại kiểu sang chảnh) có hình dạng như ngọn hải đăng, lều người da đỏ hoặc cầu gỗ có mái che. Tất cả đều quay mặt về phía nam để ngắm Dải Ngân Hà rực rỡ – đúng nghĩa là thiên đường cho những người mê chụp ảnh thiên văn.

New Brunswick còn mang đến vô vàn trải nghiệm và câu chuyện gắn với bầu trời đêm — từ huyền thoại sao trời của người Mi’kmaw bản địa, đến các cuộc đi bộ ban đêm kể lại hành trình các gia đình người da đen trốn khỏi chế độ nô lệ bằng cách lần theo các vì sao từ bang Maine vào thế kỷ 19.

“Chúng tôi có thể tạo ra 200 trải nghiệm du lịch thiên văn khác nhau tại New Brunswick — và mỗi trải nghiệm đều sẽ độc đáo,” Picard nói.

Những con người của màn đêm

Đối với các cộng đồng nhỏ ven bờ Vịnh Fundy như St. Martins, du lịch thiên văn là một cơ hội hiển nhiên. “Người dân ở đây luôn biết họ có bầu trời tuyệt vời, nhưng không biết phải làm gì với nó,” bà Elaine Shannon, phó chủ tịch Phòng Thương mại St. Martins và vùng phụ cận chia sẻ. “Giờ đây, ngày càng nhiều người bắt đầu hiểu được ý nghĩa của điều đó.”

St. Martins — cửa ngõ vào Công viên tỉnh Fundy Trail — nổi tiếng với vách đá đỏ, hang động, và hoạt động quan sát chim, cùng vị trí biệt lập hấp dẫn. Nơi đây cũng bắt đầu tổ chức các buổi tiệc ngắm sao và sự kiện thiên văn, đồng thời tích cực quảng bá bầu trời đêm của mình.

“Chúng tôi có ba khu cắm trại tại đây để ngắm sao và một ngọn hải đăng gần đó với tầm nhìn tuyệt vời, nhưng khi tôi tìm ảnh ban đêm của khu vực này trên mạng thì gần như không có gì cả. Không ai biết tới nó,” anh Jordan Jamison, chủ sở hữu kiêm giám đốc điều hành Bay of Fundy Adventures, đồng thời là chủ tịch Phòng Thương mại St. Martins chia sẻ.

“Nếu cứ 10 người thì có 1 người chọn một chuyến đi theo chủ đề thiên văn, điều đó đồng nghĩa với việc họ sẽ ở lại qua đêm, ăn uống tại nhà hàng của chúng tôi, tham gia các tour — điều đó có ý nghĩa to lớn với một nơi nhỏ như thế này,” Jamison nói.

Ý kiến đó cũng được chia sẻ bởi Micha Fardy, giám đốc điều hành tổ chức Friends of Fundy tại Alma, tổ chức đang nỗ lực thúc đẩy du lịch quanh Công viên Quốc gia Fundy.

“Du lịch thiên văn là du lịch chậm — nó biến khách đi về trong ngày thành người qua đêm, đặc biệt là vào mùa thấp điểm,” cô nói. “Nhưng điều quan trọng nhất là cộng đồng địa phương hiểu được tầm quan trọng của bầu trời tối — không chỉ vì nó thu hút khách du lịch, mà vì nó rất quan trọng với hệ sinh thái mà chúng ta đang sống.”

Một làn sóng mới cho du lịch thiên văn

Hiếm nơi nào ở Canada thể hiện sức mạnh nguyên sơ của thiên nhiên như Vịnh Fundy, nơi 100 tỷ tấn nước di chuyển mỗi ngày — nhiều hơn tất cả các con sông trên thế giới cộng lại — và có biên độ thủy triều (chênh lệch giữa mực nước thủy triều khi đạt đỉnh và khi rút) lên tới khoảng 16 mét.

Tại Hopewell Rocks, bạn có thể đi bộ trên đáy biển dưới những cột đá “chậu hoa” khổng lồ khi thủy triều rút, và vài giờ sau lại chèo thuyền kayak giữa những đỉnh đá đó khi thủy triều dâng.

Trước khi rời khỏi tỉnh, du khách có thể dừng chân tại Moncton để chứng kiến hiện tượng sóng thủy triều nổi tiếng trên sông Petitcodiac (người dân địa phương gọi là “sông sô-cô-la”). Tại Công viên Bore ở trung tâm thành phố, một tiếng rầm nhẹ báo hiệu thời điểm dòng chảy của sông bị đảo ngược bởi thủy triều, tạo thành một con sóng cao một mét tràn ngược lên sông. Sức mạnh ấy càng được tăng cường nhờ ảnh hưởng hấp dẫn của siêu trăng — một lời nhắc rằng ảnh hưởng của Mặt trăng lên thủy triều mạnh mẽ hơn ở bờ biển New Brunswick hơn bất kỳ nơi nào khác trên Trái Đất.

“Thiên văn học là nhìn về những vật thể bên ngoài chân trời,” Picard nói. “Còn du lịch thiên văn là khám phá những điều trong tầm mắt.”

Với hành lang bầu trời tối, du lịch thiên văn ở New Brunswick hứa hẹn sẽ dâng cao như chính những làn sóng thủy triều nơi đây.

Cắm trại sang chảnh tại Broadleaf Ranch, New Brunswick. Ảnh: Jamie Carter

Bầu trời đầy sao phía trên Mountain Chalet ở Broadleaf Ranch đạt cấp độ 2 trên thang Bortle. Cấp độ 1 là bầu trời tối nhất, 9 là bầu trời đô thị bị ô nhiễm ánh sáng nặng. Ảnh: Cliff Valley Astronomy

Kính thiên văn tại nhà ngắm sao Tide Watcher’s Cottage ở St. Martins, New Brunswick. Ảnh: Jaime Carter