Tỷ phú Elon Musk và Bộ Hiệu quả chính phủ (DOGE) của ông đang mở rộng việc sử dụng chatbot trí tuệ nhân tạo Grok trong chính phủ liên bang Mỹ để phân tích dữ liệu. Động thái này có thể vi phạm luật xung đột lợi ích và đe dọa làm rò rỉ thông tin nhạy cảm về hàng triệu người dân Mỹ.
Việc sử dụng Grok như vậy đang làm dấy lên lo ngại từ các tổ chức bảo vệ quyền riêng tư và các nhà phê bình khác rằng DOGE đang phớt lờ các quy định lâu đời về bảo vệ dữ liệu, trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump tiến hành cải tổ sâu rộng bộ máy hành chính Mỹ.
Một trong ba nguồn tin hiểu biết sâu về hoạt động của DOGE cho biết nhóm của Musk đang sử dụng phiên bản tùy chỉnh của chatbot Grok nhằm phân tích dữ liệu hiệu quả hơn. “Họ đặt câu hỏi, yêu cầu nó lập báo cáo, phân tích dữ liệu,” người này nói.
Hai nguồn tin khác cho biết nhân viên DOGE còn đề nghị các quan chức Bộ An ninh Nội địa (DHS) sử dụng Grok, dù công cụ này chưa được phê duyệt sử dụng trong bộ.
Reuters không thể xác minh cụ thể loại dữ liệu nào đã được nhập vào Grok hoặc hệ thống tùy chỉnh này được thiết lập ra sao. Grok được phát triển bởi xAI – công ty công nghệ mà Musk thành lập năm 2023 trên nền tảng mạng xã hội X của ông.
Theo năm chuyên gia về công nghệ và đạo đức chính phủ, nếu dữ liệu được sử dụng là thông tin nhạy cảm hoặc bảo mật của chính phủ, việc này có thể vi phạm các luật an ninh và quyền riêng tư.
Các chuyên gia cho rằng điều đó cũng có thể giúp CEO của Tesla và SpaceX tiếp cận được dữ liệu đấu thầu liên bang chưa công khai tại các cơ quan mà ông đang có hợp đồng riêng, hoặc dùng để đào tạo Grok – quá trình mà mô hình AI phân tích lượng lớn dữ liệu. Musk cũng có thể giành lợi thế cạnh tranh không công bằng so với các nhà cung cấp AI khác khi Grok được đưa vào sử dụng trong chính phủ.
Musk, Nhà Trắng và xAI đều không phản hồi yêu cầu bình luận. Người phát ngôn Bộ An ninh Nội địa phủ nhận việc DOGE thúc ép nhân viên DHS dùng Grok: “DOGE không ép bất kỳ nhân viên nào sử dụng công cụ hay sản phẩm cụ thể,” người phát ngôn nói và không trả lời thêm câu hỏi. “DOGE được lập ra để phát hiện và ngăn chặn lãng phí, gian lận và lạm dụng.”
xAI – tân binh trong ngành AI so với các đối thủ như OpenAI và Anthropic – cho biết trên website rằng họ có thể giám sát người dùng Grok vì “mục đích kinh doanh cụ thể.” Website này cũng viết: “Kiến thức của AI cần bao quát và rộng khắp nhất có thể.”
Là một phần trong nỗ lực tuyên bố nhằm xóa bỏ lãng phí trong chính phủ, Musk và DOGE đã tiếp cận các cơ sở dữ liệu liên bang bảo mật cao đang lưu trữ thông tin cá nhân của hàng triệu công dân Mỹ. Các chuyên gia cho biết dữ liệu này thông thường chỉ một số ít quan chức được tiếp cận, do nguy cơ bị bán, rò rỉ, mất mát hoặc làm lộ thông tin riêng tư và gây rủi ro an ninh quốc gia.
Thông thường, việc chia sẻ dữ liệu trong nội bộ chính phủ liên bang đòi hỏi phải được phê duyệt bởi cơ quan có thẩm quyền và có sự tham gia của chuyên gia pháp lý để bảo đảm tuân thủ luật về quyền riêng tư và bảo mật.
Việc DOGE sử dụng Grok để phân tích dữ liệu nhạy cảm sẽ đánh dấu một bước chuyển lớn trong hoạt động của cơ quan này – vốn bao gồm kỹ sư phần mềm và các cá nhân liên kết với Musk. Họ từng giám sát việc sa thải hàng ngàn nhân viên liên bang, tiếp quản các hệ thống dữ liệu quan trọng và tìm cách giải thể các cơ quan để ngăn chặn cái mà họ cho là lãng phí, gian lận và lạm dụng.
“Với quy mô dữ liệu mà DOGE đã tiếp cận, và mối lo ngại lớn về việc đưa dữ liệu đó vào phần mềm như Grok, theo tôi đây là một trong những rủi ro quyền riêng tư nghiêm trọng nhất hiện nay,” ông Albert Fox Cahn, giám đốc dự án Giám sát Công nghệ (STOP), một tổ chức phi lợi nhuận bảo vệ quyền riêng tư, phát biểu.
Ông lo ngại dữ liệu chính phủ có thể rò rỉ về tay xAI – một công ty tư nhân – và không rõ ai đang có quyền truy cập vào phiên bản tùy chỉnh của Grok.
Theo ông Cary Coglianese, chuyên gia về luật liên bang và đạo đức tại Đại học Pennsylvania, quyền truy cập của DOGE vào dữ liệu liên bang có thể mang lại lợi thế cho Grok và xAI so với các nhà cung cấp AI khác trong việc đấu thầu hợp đồng chính phủ. “Công ty có lợi ích tài chính khi thúc đẩy cho sản phẩm của họ được sử dụng bởi nhân viên liên bang,” ông nói.
“DẤU HIỆU LỢI DỤNG VỊ TRÍ”
Ngoài việc sử dụng Grok để phân tích dữ liệu chính phủ, nhân viên DOGE còn nói với các quan chức DHS trong hai tháng qua rằng họ nên sử dụng Grok, dù công cụ này chưa được phê duyệt tại bộ – cơ quan giám sát an ninh biên giới, thực thi luật nhập cư, an ninh mạng và các chức năng an ninh quốc gia khác.
Nếu nhân viên liên bang được phép truy cập chính thức vào Grok, chính phủ sẽ phải trả phí cho tổ chức của Musk, theo các nguồn tin.
“Họ đang thúc ép việc triển khai công cụ này trên toàn bộ DHS,” một người nói.
Reuters không thể xác minh liệu chính phủ liên bang có bị tính phí, và nếu có thì bao nhiêu, cho việc sử dụng Grok. Cũng không rõ liệu nhân viên DHS có thực sự sử dụng Grok theo đề xuất của DOGE hay đã phớt lờ nó.
Dưới thời Tổng thống Biden, DHS từng ban hành chính sách cho phép sử dụng một số nền tảng AI thương mại như ChatGPT của OpenAI, Claude của Anthropic, và công cụ của Grammarly, bên cạnh chatbot nội bộ riêng của DHS.
Mục tiêu là biến DHS thành một trong những cơ quan liên bang tiên phong ứng dụng công nghệ này – đặc biệt trong việc viết báo cáo nghiên cứu và thực hiện các nhiệm vụ phức tạp. Theo chính sách này, nhân viên chỉ được phép dùng AI thương mại với dữ liệu không nhạy cảm; còn dữ liệu nhạy cảm chỉ dùng với công cụ nội bộ của DHS.
Tuy nhiên, vào tháng 5, DHS đột ngột cấm nhân viên truy cập toàn bộ công cụ AI thương mại – bao gồm cả ChatGPT – sau khi phát hiện nhân viên bị nghi dùng sai quy định với dữ liệu nhạy cảm, theo hai nguồn tin. Nhân viên hiện chỉ còn được dùng chatbot nội bộ của DHS. Reuters chưa xác minh liệu lệnh cấm này có ngăn DOGE quảng bá Grok tại DHS hay không, và DHS không trả lời các câu hỏi liên quan.
Musk – người giàu nhất thế giới – nói với nhà đầu tư tháng trước rằng ông sẽ giảm thời gian làm việc với DOGE xuống còn một đến hai ngày mỗi tuần từ tháng 5. Là một nhân viên đặc biệt trong chính phủ, ông chỉ được phục vụ tối đa 130 ngày. Nếu giảm thời gian làm việc, ông có thể kéo dài nhiệm kỳ. Tuy nhiên, ông khẳng định nhóm DOGE của mình vẫn sẽ tiếp tục công việc sau khi ông rút lui khỏi vai trò tại Nhà Trắng.
Nếu Musk trực tiếp tham gia quyết định sử dụng Grok, ông có thể vi phạm luật hình sự về xung đột lợi ích – vốn cấm nhân viên chính phủ, bao gồm cả nhân viên đặc biệt, tham gia xử lý những vấn đề đem lại lợi ích tài chính cho bản thân, theo ông Richard Painter, cố vấn đạo đức của cựu Tổng thống George W. Bush.
“Việc này cho thấy DOGE đang thúc ép các cơ quan sử dụng phần mềm nhằm làm giàu cho Musk và xAI, chứ không phải phục vụ người dân Mỹ,” ông Painter nói.
Nếu nhân viên DOGE tự ý thúc đẩy Grok mà không có chỉ đạo từ Musk, để lấy lòng ông, thì hành vi đó không vi phạm luật hình sự, nhưng vẫn vi phạm đạo đức, ông nói. “Chúng ta không thể truy tố điều đó, nhưng Nhà Trắng có trách nhiệm ngăn chặn. Nó tạo ra hình ảnh của sự lợi dụng vị trí.”
Trong vài tháng qua, nhân viên DOGE đã cố gắng truy cập email của nhân viên DHS và yêu cầu sử dụng AI để phát hiện các email cho thấy nhân viên không “trung thành” với chương trình nghị sự chính trị của ông Trump, theo hai nguồn tin. Reuters chưa xác minh liệu Grok có được sử dụng cho việc giám sát này hay không.
Trong vài tuần gần đây, hơn một chục nhân viên tại một cơ quan thuộc Bộ Quốc phòng được một quản lý thông báo rằng một công cụ thuật toán đang giám sát hoạt động máy tính của họ, theo hai người khác được thông báo về vụ việc.
Việc dùng AI để xác định quan điểm chính trị cá nhân của nhân viên có thể vi phạm luật bảo vệ viên chức liên bang khỏi can thiệp chính trị, theo ông Coglianese.
Tỷ phú Elon Musk và Bộ Hiệu quả chính phủ (DOGE) đang mở rộng việc sử dụng chatbot trí tuệ nhân tạo Grok của ông trong chính phủ liên bang Mỹ. Ảnh: Reuters
