Một thẩm phán liên bang Hoa Kỳ đã ra lệnh chặn chính phủ thu hồi quyền tuyển sinh du học sinh của Đại học Harvard, chỉ vài giờ sau khi ngôi trường danh tiếng này đệ đơn kiện chính quyền Trump vì lệnh cấm đột ngột một ngày trước đó.

Thẩm phán liên bang Allison Burroughs tại Boston đã ban hành lệnh hạn chế tạm thời vào trưa thứ Sáu, tạm dừng chính sách mà chính phủ vừa bất ngờ áp đặt lên Harvard – trường đại học tọa lạc tại thành phố Cambridge, bang Massachusetts.

Trước đó cùng ngày, Đại học Harvard thông báo họ đang thách thức quyết định của chính quyền Trump cấm trường thuộc nhóm Đại học Tinh hoa (Ivy League) này tuyển sinh sinh viên quốc tế, gọi đó là hành động trả đũa vi hiến vì trường từng từ chối tuân theo yêu cầu chính trị của Nhà Trắng.

Trong đơn kiện gửi lên tòa án liên bang tại Boston, Harvard gọi hành động của chính phủ là “sự vi phạm trắng trợn” Tu chính án thứ nhất của Hiến pháp Hoa Kỳ và cảnh báo rằng điều đó sẽ gây ra “tác động ngay lập tức và tàn khốc đối với Harvard và hơn 7.000 người có thị thực du học”.

“Không có sinh viên quốc tế, Harvard sẽ không còn là Harvard,” ngôi trường 389 năm tuổi khẳng định trong đơn kiện.

Chính quyền Trump hôm thứ Năm đã thu hồi quyền của Đại học Harvard trong việc tuyển sinh sinh viên quốc tế, một hình phạt nghiêm khắc đối với trường đại học danh giá này vì từ chối cúi đầu trước yêu cầu chính sách của chính phủ.

“Harvard không còn được phép tuyển sinh sinh viên nước ngoài và các sinh viên nước ngoài hiện tại phải chuyển trường hoặc sẽ bị tước tình trạng cư trú hợp pháp,” Bộ An ninh Nội địa Mỹ (DHS) tuyên bố.

Động thái gây chấn động này diễn ra trong bối cảnh sinh viên từ khắp nơi trên thế giới đang chuẩn bị nhập học tại Harvard – trường đại học lâu đời nhất nước Mỹ và là một trong những cơ sở học thuật danh giá nhất.

Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem cho biết bà đã ra lệnh cho bộ của mình hủy bỏ chứng nhận Chương trình Sinh viên và Trao đổi Học giả (SEVP) của Harvard, viện dẫn việc trường từ chối giao nộp hồ sơ hành vi của sinh viên nước ngoài theo yêu cầu của DHS hồi tháng trước.

Quyết định này có thể ảnh hưởng đến số sinh viên quốc tế chiếm hơn một phần tư tại Harvard – những người hiện đang rơi vào trạng thái lo lắng và hoang mang. Các giáo sư cảnh báo rằng việc hàng loạt sinh viên nước ngoài rời khỏi trường có thể làm suy giảm năng lực học thuật của cơ sở này, ngay trong lúc họ đang đấu tranh vì quyền tự chủ học thuật trước áp lực từ chính quyền.

Tòa Bạch Ốc hôm thứ Năm tuyên bố rằng “việc được tuyển sinh là một đặc quyền, không phải là quyền lợi” và cáo buộc ban lãnh đạo Harvard đã biến “một cơ sở từng vĩ đại thành trung tâm của các phần tử chống Mỹ, bài Do Thái và ủng hộ khủng bố”.

“Họ đã nhiều lần không hành động để giải quyết các vấn đề lan rộng gây ảnh hưởng tiêu cực đến sinh viên Mỹ, và giờ đây họ phải đối mặt với hậu quả,” người phát ngôn của Tòa Bạch Ốc, bà Abigail Jackson, nói trong tuyên bố gửi đến CNN.

Harvard và các quan chức chính quyền Trump đã đối đầu trong nhiều tháng khi chính phủ yêu cầu trường thay đổi chương trình, chính sách, tuyển dụng và quy trình tuyển sinh để loại bỏ nạn bài Do Thái trong khuôn viên trường và xóa bỏ những gì họ gọi là “các thực hành phân biệt chủng tộc dưới danh nghĩa đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI)”. Chính quyền đặc biệt nhắm vào sinh viên và nhân viên nước ngoài bị nghi ngờ đã tham gia các cuộc biểu tình gây tranh cãi liên quan đến cuộc chiến Israel – Hamas.

Tuy nhiên, ban lãnh đạo Harvard cho rằng nhiều yêu cầu – trong đó có việc “kiểm tra quan điểm” của sinh viên và nhân viên – vượt quá thẩm quyền của chính phủ liên bang và có thể vi phạm quyền hiến định của nhà trường.

Bà Noem cho biết Harvard có thể lấy lại quyền tuyển sinh sinh viên quốc tế nếu nộp hồ sơ hành vi của sinh viên nước ngoài trong 5 năm qua “trong vòng 72 giờ”, theo bức thư bà gửi cho trường hôm thứ Năm và đăng công khai trên mạng xã hội.

Bức thư của bà Noem yêu cầu tất cả hồ sơ về sinh viên quốc tế từng tham gia các hoạt động bị coi là “bất hợp pháp”, “nguy hiểm hoặc bạo lực”, hoặc có tính đe dọa trong 5 năm qua, đặc biệt nhấn mạnh đến các bang ghi âm hoặc video về “bất kỳ hoạt động biểu tình nào” của sinh viên nước ngoài trong khuôn viên trường.

Harvard là một trong hàng chục trường đại học Mỹ đang phải đối mặt với các yêu cầu khắt khe từ chính quyền Trump, nhưng trường đã nổi lên như là nơi bảo vệ mạnh mẽ nhất cho quyền tự chủ học thuật của mình.

Trường nhanh chóng lên án quyết định thu hồi chứng nhận SEVP là “trái pháp luật”, nói trong một tuyên bố rằng họ “cam kết mạnh mẽ việc duy trì khả năng tiếp nhận sinh viên và học giả quốc tế đến từ hơn 140 quốc gia, những người góp phần làm phong phú thêm cho Harvard – và cả quốc gia này – một cách lớn lao.”

“Chúng tôi đang nỗ lực nhanh chóng để hướng dẫn và hỗ trợ cộng đồng của mình. Hành động trả đũa này đe dọa gây tổn hại nghiêm trọng cho cộng đồng Harvard và đất nước chúng ta, và làm suy yếu sứ mệnh học thuật và nghiên cứu của trường,” người phát ngôn Jason Newton của Harvard nói.

Trường có một cộng đồng sinh viên quốc tế rất lớn có thể bị ảnh hưởng. Harvard cho biết họ có 9.970 người trong cộng đồng học thuật quốc tế và dữ liệu cho thấy 6.793 sinh viên quốc tế chiếm 27,2% tổng số sinh viên năm học 2024–2025.

Giống như nhiều trường đại học khác, Harvard đã vấp phải chỉ trích gay gắt vào năm ngoái vì cách xử lý các cuộc biểu tình ủng hộ Palestine sau khi cuộc chiến Israel – Hamas bùng nổ, cũng như các lời phàn nàn từ cựu sinh viên và sinh viên Do Thái về tình trạng bài Do Thái trong khuôn viên trường.

Hai báo cáo được công bố bởi các tổ công tác của Harvard vào tháng trước kết luận rằng cả sinh viên Do Thái lẫn sinh viên Hồi giáo đều cảm thấy lo sợ về an toàn trong năm học 2023–2024 và có cảm giác bị cô lập cũng như bị kiểm duyệt trong môi trường học thuật. Báo cáo đưa ra các khuyến nghị và thay đổi chính sách toàn diện, một số trong đó Harvard đã thực hiện.

Harvard cũng đã thực hiện một số thay đổi để tuân thủ các yêu cầu từ chính quyền Trump, bao gồm việc đổi tên Văn phòng Công bằng, Đa dạng, Hòa nhập và Gắn bó thành Văn phòng Cộng đồng và Đời sống Sinh viên.

Tuy nhiên, trong bức thư gửi Harvard hôm thứ Năm, bà Noem vẫn cáo buộc nhà trường “duy trì một môi trường học tập không an toàn, thù địch với sinh viên Do Thái, cổ súy cảm tình với Hamas và thực hiện các chính sách phân biệt chủng tộc dưới danh nghĩa ‘đa dạng, công bằng và hòa nhập’.” Bà không nhắc đến sinh viên Hồi giáo hay Ả Rập.

Chính quyền đã áp đặt các biện pháp trả đũa nghiêm khắc đối với Harvard, bao gồm việc đóng băng 2,2 tỷ USD tiền tài trợ liên bang – một động thái mà trường đại học này đang đấu tranh tại tòa án. Sở Thuế vụ Hoa Kỳ (IRS) cũng đang lên kế hoạch thu hồi chính sách miễn thuế của Harvard, theo hai nguồn tin am hiểu vụ việc chia sẻ với CNN.

Chính quyền Trump dường như đang muốn dùng Harvard làm ví dụ răn đe, đồng thời đe dọa sẽ áp dụng hình phạt tương tự với các cơ sở giáo dục khác nếu họ không hợp tác.

“Đây là lời cảnh báo cho mọi trường đại học khác: hãy điều chỉnh lại mình ngay lập tức,” Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem phát biểu trên Fox News.

Sinh viên và giảng viên kinh hoàng

Một số sinh viên và giảng viên của Harvard đã bị sốc bởi thông báo, khiến hàng ngàn sinh viên quốc tế rơi vào tình trạng lấp lửng, trong khi họ đau buồn trước mối liên kết với ngôi trường mà nhiều người trong số họ đã phải nỗ lực hết mình mới được nhận vào học.

“Những người từng mơ ước đến Mỹ học tập, hấp thụ các giá trị truyền thống của Mỹ, đóng góp cho khoa học… giờ đây thấy cuộc đời mình đang bị phá hủy,” Larry Summers, Cựu hiệu trưởng Harvard và cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ, chia sẻ với CNN.

Ông Summers cho rằng loạt “cuộc tấn công” mới nhất của chính quyền Trump diễn ra “mà không qua bất kỳ quy trình hợp pháp nào, không chỉ rõ vấn đề cụ thể là gì”, và hậu quả “sẽ chủ yếu rơi vào những người hoàn toàn không có lỗi.”

Những sinh viên quốc tế đang theo học tại Harvard đang phải đối mặt với tương lai bất định. Karl Molden, sinh viên năm thứ ba người Áo, hiện đang đi nước ngoài và cho biết anh rất lo sợ sẽ không được quay trở lại khuôn viên trường. Anh nói các sinh viên quốc tế đang lo lắng nhắn tin cho nhau.

“Nhiều người trong chúng tôi đã dành cả đời để cố gắng được vào một trường như Harvard, và giờ thì phải ngồi chờ xem liệu có phải chuyển trường, hoặc gặp khó khăn trong việc xin thị thực hay không,” Molden nói.

Molden nói rằng sinh viên quốc tế đang bị sử dụng như một “quả bóng trong cuộc chiến lớn hơn giữa dân chủ và độc tài.”

Một số giảng viên tại Harvard lo ngại rằng việc loại bỏ sinh viên quốc tế sẽ làm suy yếu sức mạnh học thuật của cả trường đại học lẫn nền giáo dục Mỹ nói chung.

Giáo sư kinh tế Harvard kiêm cựu quan chức chính quyền Obama, ông Jason Furman, gọi biện pháp này là “kinh khủng trên mọi phương diện.”

“Thật không thể tưởng tượng Harvard sẽ ra sao nếu không có những sinh viên quốc tế tuyệt vời của chúng tôi. Họ mang lại giá trị to lớn cho tất cả mọi người ở đây, cho đổi mới sáng tạo và cho cả nước Mỹ,” ông Furman nói. “Giáo dục đại học là một trong những lĩnh vực xuất khẩu tuyệt vời của nước Mỹ và là nguồn sức mạnh mềm quan trọng. Tôi hy vọng điều này sẽ được ngăn chặn trước khi thiệt hại trở nên nghiêm trọng hơn.”

Một giáo sư khác nói với CNN rằng nếu chính sách này có hiệu lực, ông lo “nhiều phòng thí nghiệm sẽ bị bỏ trống.”

Đại sứ Úc tại Mỹ, ông Kevin Rudd, cho biết động thái này “sẽ gây lo lắng cho nhiều sinh viên Úc tại Harvard” và ông đang cung cấp hỗ trợ lãnh sự khi theo dõi sát tình hình.

Chi hội của Hiệp hội Các giáo sư Đại học Mỹ (AAUP) tại Harvard tuyên bố họ “lên án bằng những ngôn từ mạnh mẽ nhất cuộc tấn công vi hiến của chính quyền Trump nhằm vào sinh viên quốc tế của chúng tôi.”

Tổ chức các giáo sư này cho rằng quyết định trên “mở rộng chiến dịch khủng bố nhắm vào sinh viên và học giả quốc tế tại Mỹ của chính quyền Trump.”

“Các sinh viên quốc tế là thành phần không thể thiếu trong cộng đồng Harvard,” tuyên bố viết.

Chiều tà tại khuôn viên trường Harvard. Ảnh: CNN