Một bản ghi nhớ mới vừa được ký giữa Trung Quốc và Nga nhằm chủ trì kế hoạch xây dựng một Trạm Nghiên cứu Mặt trăng Quốc tế (ILRS) mới, dự kiến hoàn thành vào năm 2036, trong bối cảnh NASA đang cân nhắc cắt giảm tham vọng Mặt trăng của mình.
Nga cũng đã ký thỏa thuận với Trung Quốc để xây dựng một nhà máy điện hạt nhân trên Mặt trăng. Lò phản ứng hạt nhân của Nga sẽ được sử dụng để cung cấp năng lượng cho ILRS.
Thông báo được đưa ra ngay sau khi NASA công bố đề xuất ngân sách năm 2026, trong đó cắt bỏ kế hoạch xây dựng trạm quỹ đạo quanh Mặt trăng của Hoa Kỳ.
Việc xây dựng lò phản ứng Trung–Nga có khả năng sẽ được thực hiện hoàn toàn tự động “không có sự hiện diện của con người”, theo một cuộc phỏng vấn năm 2024 với ông Yury Borisov, Tổng giám đốc cơ quan vũ trụ Nga Roscosmos, đăng trên thông tấn xả TASS. Dù chi tiết về cách thực hiện vẫn chưa rõ ràng, Borisov cho biết các bước công nghệ cần thiết “gần như đã sẵn sàng”.
Trạm nghiên cứu mới — một căn cứ thường trực có người ở, đặt tại cực nam của Mặt trăng — đến nay đã thu hút 17 quốc gia tham gia, bao gồm Ai Cập, Pakistan, Venezuela, Thái Lan và Nam Phi. Nền móng của trạm sẽ được tạo lập bởi sứ mệnh Chang’e-8 của Trung Quốc vào năm 2028, cũng là lần đầu tiên quốc gia này đưa phi hành gia lên bề mặt Mặt trăng.
Lộ trình xây dựng ILRS lần đầu được công bố vào tháng 6-2021, trong đó Trung Quốc và Nga cho biết sẽ phóng các bộ phận của căn cứ Mặt trăng bằng năm đợt tên lửa siêu tải trọng từ năm 2030 đến 2035.
Sau khi các bộ phận cơ bản được thiết lập, Trung Quốc sẽ thực hiện thêm các vụ phóng để mở rộng căn cứ, kết nối nó với một trạm không gian quỹ đạo quanh Mặt trăng, cùng hai điểm trung chuyển đặt tại xích đạo và phía xa của Mặt trăng, ông Wu Yanhua, kiến trúc sư trưởng của dự án thăm dò vũ trụ sâu của Trung Quốc, phát biểu tại một hội nghị báo chí năm 2024, theo Tân Hoa xã.
Mô hình mở rộng này, đặt nền móng cho các sứ mệnh có người lái đến sao Hỏa, dự kiến hoàn thành vào năm 2050. “Nó sẽ được cung cấp năng lượng Mặt trời, máy phát điện đồng vị phóng xạ và máy phát điện hạt nhân,” ông Wu nói. “Hệ thống này cũng sẽ bao gồm mạng lưới liên lạc Mặt trăng – Trái đất và liên lạc tốc độ cao trên bề mặt Mặt trăng, cũng như các phương tiện di chuyển như tàu nhảy, xe không người lái tầm xa, và xe có người lái có hoặc không có áp suất.”
Biên bản ghi nhớ được đưa ra trong bối cảnh chương trình không gian của Trung Quốc đang gia tăng tham vọng. Quốc gia này đã hiện diện trên Mặt trăng từ sứ mệnh Chang’e-3 năm 2013, khi một tàu thăm dò được đưa lên bề mặt. Các sứ mệnh sau đó tiếp tục hạ cánh nhiều tàu thăm dò khác trên Mặt trăng và sao Hỏa, thu thập mẫu vật từ cả phía gần và phía xa Mặt trăng, và lập bản đồ bề mặt Mặt trăng.
Trong khi đó, tương lai của trạm không gian Mặt trăng Gateway do NASA lên kế hoạch — vốn ban đầu dự kiến phóng sớm nhất vào năm 2027 — đang bị đặt dấu hỏi sau khi chính quyền Trump công bố đề xuất ngân sách năm 2026. Ngân sách này kêu gọi hủy bỏ sứ mệnh Gateway, bất chấp việc các mô-đun trạm đã đạt tiến độ đáng kể.
Hình minh họa giả định về một căn cứ Mặt trăng của Trung Quốc. Trung Quốc vừa công bố một thỏa thuận với Nga để xây dựng căn cứ Mặt trăng và nhà máy điện trên Mặt trăng trước năm 2036. Ảnh: Getty Images
