Nhiễm trùng nguy hiểm rình rập trong bệnh viện

Một nghiên cứu phát hiện rằng bồn rửa và các hố ga trong bệnh viện là nơi trú ngụ của các vi khuẩn nguy hiểm, bao gồm cả các chủng kháng kháng sinh, làm dấy lên mối lo ngại lớn về sức khỏe cộng đồng.
Khi nhập viện, chúng ta mong được điều trị khỏi bệnh — chứ không phải mang thêm một bệnh nhiễm trùng mới. Tuy nhiên, nhiễm trùng liên quan đến chăm sóc y tế đang trở thành một vấn đề toàn cầu, chiếm khoảng 6% ngân sách bệnh viện trên thế giới. Riêng tại Liên minh Châu Âu, nhiễm trùng từ bệnh viện gây ra hơn 3,5 triệu ca mắc mỗi năm, làm mất 2,5 triệu năm tuổi thọ được điều chỉnh theo mức độ tàn tật, tiêu tốn tới 25 tỷ USD và góp phần gây ra 90.000 ca tử vong. Tại Hoa Kỳ, nhiễm trùng từ bệnh viện đứng thứ sáu trong số các nguyên nhân gây tử vong hàng đầu.
Nhiễm trùng từ bệnh viện dễ dàng lây lan hơn ở những bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu (weakened immune systems) và tại các bệnh viện không tuân thủ nghiêm ngặt quy trình vệ sinh (hygiene protocols). Ngoài ra, việc sử dụng rộng rãi kháng sinh trong bệnh viện đã thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn kháng thuốc. Khi các vi khuẩn này mang gen kháng thuốc trên các yếu tố di truyền di động, chúng có thể truyền đặc tính này sang các loài vi khuẩn khác, làm tăng nguy cơ xuất hiện các chủng vi khuẩn nguy hiểm hơn.
Vi khuẩn ẩn náu trong bồn rửa bệnh viện
“Chúng tôi phát hiện rằng ống thoát bồn rửa trong bệnh viện chứa các quần thể vi khuẩn thay đổi theo thời gian, bất chấp các quy trình làm sạch nghiêm ngặt tại các bệnh viện được nghiên cứu,” Tiến sĩ Margarita Gomila, giáo sư tại Đại học Quần đảo Balearic (Tây Ban Nha) và là tác giả chính của nghiên cứu đăng trên Frontiers in Microbiology, cho biết.
“Kết quả này nhấn mạnh rằng việc kiểm soát sự phát triển của vi khuẩn trong ống thoát bồn rửa và ngăn chặn sự quần tụ của các chủng vi khuẩn mới tại những vị trí khó khử trùng này có thể là một vấn đề toàn cầu.”
Quy trình làm sạch nghiêm ngặt, nhưng liệu có đủ?
Gomila và đồng nghiệp đã tập trung nghiên cứu các ống xả bồn rửa tại một bệnh viện đại học hiện đại trên đảo Majorca, được xây dựng vào năm 2001. Tại đây, quy trình làm sạch được thực hiện theo tiêu chuẩn cao: bồn rửa và cống rửa thường xuyên được tẩy trùng bằng thuốc tẩy, hóa chất khử khuẩn và hơi nước áp suất cao hai tuần một lần hoặc mỗi tháng ở các khu vực điều trị ngoại trú. Mỗi năm, đường ống thoát nước được xử lý bằng clo hóa ở nhiệt độ thấp.
Từ tháng 2-2022 đến tháng 2-2023, nhóm nghiên cứu đã lấy mẫu vi khuẩn từ sáu ống xả bồn rửa thuộc năm khoa khác nhau, bao gồm hai khoa chăm sóc đặc biệt (ICU), một khoa huyết học, một khoa điều trị ngắn hạn và một khoa nội tổng quát, cùng một phòng thí nghiệm vi sinh. Họ đã phân lập 1.058 chủng vi khuẩn, nhận dạng bằng phương pháp mã vạch DNA và khối phổ, đồng thời kiểm tra khả năng kháng kháng sinh của 219 chủng bằng nền tảng tự động.
Nhóm nghiên cứu xác định tổng cộng 67 loài vi khuẩn khác nhau. Sự đa dạng của vi khuẩn trong hầu hết các ống xả bồn rửa thay đổi theo thời gian mà không có quy luật rõ ràng. Các khoa nội tổng quát và ICU có mức độ đa dạng vi khuẩn cao nhất, trong khi số lượng vi khuẩn thấp nhất được tìm thấy ở phòng thí nghiệm vi sinh. Đáng chú ý, khoa ICU mới mở vào tháng 7-2022 đã nhanh chóng có mức độ đa dạng vi khuẩn ngang với khoa ICU lâu năm.
Những mầm bệnh nguy hiểm nhất được tìm thấy
Các loài vi khuẩn phổ biến nhất bao gồm sáu loài Stenotrophomonas và Pseudomonas aeruginosa—một mầm bệnh gây viêm phổi liên quan đến máy thở và nhiễm trùng huyết, được Tồ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với con người do khả năng kháng kháng sinh cao. Ngoài ra, ít nhất 16 loài Pseudomonas khác cũng được phát hiện, đặc biệt là ở khoa điều trị ngắn hạn.
Những mầm bệnh nguy hiểm khác liên tục được tìm thấy gồm Klebsiella pneumoniae ở khoa nội tổng quát, Acinetobacter johnsonii và Acinetobacter ursingii ở khoa nội tổng quát và ICU, Enterobacter mori và Enterobacter quasiroggenkampii ở khoa điều trị ngắn hạn, và Staphylococcus aureus ở ICU và khoa huyết học
“Vi khuẩn mà chúng tôi phát hiện có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm bệnh nhân, nhân viên y tế và thậm chí cả môi trường xung quanh bệnh viện. Khi đã xâm nhập vào ống xả bồn rửa, chúng có thể lan rộng ra ngoài, đặc biệt đe dọa đến các bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu,” Gomila cho biết.
Kháng kháng sinh: Một mối lo ngày càng lớn
Trong số các loài được phát hiện, Klebsiella, Enterobacter và Pseudomonas aeruginosa thuộc nhóm vi khuẩn ESKAPE—những vi khuẩn thường xuất hiện trong bệnh viện và có khả năng kháng thuốc cao.
Cụ thể, 21% các chủng Pseudomonas aeruginosa phát hiện trong nghiên cứu này có khả năng kháng ít nhất một nhóm kháng sinh. Nhiều chủng Klebsiella và Enterobacter kháng kháng sinh thế hệ ba cephalosporin, nhưng chưa kháng carbapenem, loại kháng sinh thường được dùng để điều trị nhiễm trùng đa kháng thuốc.
Đáng lo ngại hơn, gen blaVIM—khiến vi khuẩn kháng cả carbapenem—đã được phát hiện lẻ tẻ trong một số chủng Pseudomonas aeruginosa ở ICU, khoa nội tổng quát và khoa điều trị ngắn hạn.
Các tác giả kết luận rằng hệ thống cống xả bệnh viện có thể trở thành nơi trú ngụ của cả các mầm bệnh đã biết lẫn các chủng vi khuẩn mới nổi, một số trong đó có khả năng kháng kháng sinh cao.
“Quy trình vệ sinh đóng vai trò quan trọng và cần được áp dụng thường xuyên, đặc biệt là ở những khu vực cách ly để hạn chế sự lây lan của vi khuẩn nguy hiểm. Tuy nhiên, để giải quyết triệt để vấn đề (get to the bottom of the problem), cần nghiên cứu kỹ nguồn gốc của những vi khuẩn này cũng như con đường lây truyền của chúng,” José Laço, tác giả chính của nghiên cứu, nhấn mạnh.