Trong khi Tổng thống đắc cử Donald Trump yêu cầu Tòa án Tối cao chặn lệnh cấm TikTok tại Hoa Kỳ trong một vụ kiện lớn sẽ được tranh luận vào thứ Sáu, liên quan đến quyền tự do ngôn luận và mối lo ngại về an ninh quốc gia đối với ứng dụng video ngắn thuộc sở hữu của Trung Quốc, nhiều đồng minh Đảng Cộng hòa của ông lại thúc giục điều ngược lại.
Những quan điểm khác biệt này làm tăng tính nghiêm trọng cho vụ việc, trong bối cảnh Tòa án Tối cao với đa số 6-3 bảo thủ chuẩn bị quyết định số phận của nền tảng mạng xã hội phổ biến mà khoảng một nửa người Mỹ sử dụng, trong vụ án thách thức các biện pháp bảo vệ của Tu chính án thứ nhất trong Hiến pháp Hoa Kỳ trước sự can thiệp của chính phủ đối với tự do ngôn luận.
“Đây là vụ án tự do ngôn luận quan trọng nhất trong ít nhất một thế hệ,” Timothy Edgar, cựu quan chức an ninh quốc gia và tình báo Hoa Kỳ, người đã làm việc cho cả chính quyền Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ, nhận định. Edgar là người muốn dỡ bỏ lệnh cấm TikTok.
“Nếu chúng ta cân nhắc rằng có 170 triệu người dùng TikTok hàng tháng ở Hoa Kỳ, thì khối lượng tự do ngôn luận bị đe dọa lớn hơn bất kỳ vụ án nào trong lịch sử Tòa án Tối cao Hoa Kỳ,” Edgar, hiện giảng dạy về an ninh mạng tại Đại học Brown, bổ sung.
Với lo ngại rằng Trung Quốc có thể truy cập dữ liệu hoặc theo dõi người Mỹ qua ứng dụng này, Quốc hội đã thông qua luật với sự ủng hộ của lưỡng đảng vào năm ngoái, và Tổng thống Joe Biden của Đảng Dân chủ đã ký ban hành. Luật này yêu cầu công ty mẹ của TikTok có trụ sở tại Trung Quốc, ByteDance, phải bán nền tảng này hoặc đối mặt với lệnh cấm tại Hoa Kỳ vào ngày 19 tháng 1.
Vụ tranh chấp được đưa lên cơ quan tư pháp hàng đầu Hoa Kỳ vào thời điểm căng thẳng thương mại gia tăng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, và khi chỉ còn 10 ngày trước khi Trump bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai.
Bộ Tư pháp cho rằng TikTok gây ra mối đe dọa cho an ninh quốc gia Hoa Kỳ vì khả năng truy cập khối lượng lớn dữ liệu từ người dùng Mỹ, từ vị trí đến nội dung tin nhắn riêng tư, cũng như khả năng bí mật thao túng nội dung mà người dùng xem trên ứng dụng.
TikTok và ByteDance bác bỏ các cáo buộc về an ninh quốc gia, thay vào đó khẳng định luật này vi phạm (running afoul of) Tu chính án thứ nhất về quyền tự do ngôn luận. Họ nói với Tòa án Tối cao rằng: “Nếu luật này được giữ nguyên, Quốc hội sẽ có toàn quyền cấm bất kỳ người Mỹ nào phát ngôn, chỉ cần xác định có rủi ro rằng phát ngôn đó bị ảnh hưởng bởi một thực thể nước ngoài.”
Trump tuyên bố ông có “cảm tình” (warm spot) với TikTok và cam kết sẽ “cứu” nền tảng mà qua đó chiến dịch của ông từng thu hút “hàng tỷ lượt xem.”
Luật sư của Trump, John Sauer, viết trong hồ sơ gửi lên Tòa án Tối cao rằng Trump phản đối lệnh cấm TikTok vào thời điểm này và tìm cách giải quyết các vấn đề thông qua các biện pháp chính trị khi ông nhậm chức. Sauer là người được Trump chọn để giữ chức Tổng biện lý sự vụ Hoa Kỳ, tức luật sư trưởng của chính phủ tại Tòa án Tối cao.
Các Tổng Chưởng lý Bang lên tiếng
Ngược lại, nhiều nhà lập pháp và quan chức Đảng Cộng hòa đang thúc giục tòa án – với đa số thuộc phe bảo thủ bao gồm ba thẩm phán được Trump bổ nhiệm trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông – ủng hộ chính quyền Biden trong việc bảo vệ luật này.
Các tổng chưởng lý Đảng Cộng hòa từ 22 bang đã đệ trình một bản tóm tắt lên tòa án, phản đối các lập luận của TikTok và yêu cầu các thẩm phán duy trì luật cấm TikTok này.
“Cho phép TikTok hoạt động tại Hoa Kỳ mà không cắt đứt mối liên hệ với Đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ khiến người dân Mỹ đối mặt với rủi ro rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc có thể truy cập và khai thác dữ liệu của họ,” các quan chức bang này, đứng đầu là Tổng Chưởng lý bang Montana, Austin Knudsen, viết trong hồ sơ gửi tòa án.
Cựu lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện, Mitch McConnell, đã so sánh vụ kiện của TikTok với một tội phạm cứng đầu đang tìm cách “hoãn thi hành án.” Chủ tịch Đảng Cộng hòa và thành viên hàng đầu của Đảng Dân chủ trong một ủy ban Hạ viện Mỹ chuyên về các vấn đề liên quan đến Trung Quốc đã kêu gọi các thẩm phán ủng hộ luật này nhằm “bảo vệ người dân Mỹ khỏi các mối đe dọa từ nước ngoài.”
Chính quyền Biden vào ngày 3-1 đã yêu cầu các thẩm phán bác bỏ đề nghị của Trump về việc tạm hoãn lệnh cấm này.
Việc Trump ủng hộ TikTok là một động thái đảo ngược so với năm 2020, khi trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông đã cố gắng chặn ứng dụng này và buộc nó phải bán lại cho các công ty Mỹ. Trump khi đó đã nói rằng lệnh cấm TikTok sẽ mang lại lợi ích cho các nền tảng thuộc sở hữu của Meta như Facebook và Instagram, mà sau này ông đã chỉ trích vì đình chỉ tài khoản của mình sau vụ tấn công vào Điện Capitol ngày 6-1-2021 bởi những người ủng hộ ông.
TikTok, ByteDance và một số người dùng đăng nội dung trên ứng dụng này đã kháng cáo phán quyết ngày 6-12 của Tòa Phúc thẩm Hoa Kỳ tại Đặc khu Columbia về việc ủng hộ luật này.
Nếu Tòa án Tối cao duy trì luật này, Edgar cho biết, “các vấn đề về tự do internet cả ở Hoa Kỳ và trên toàn thế giới sẽ trở nên cực kỳ nghiêm trọng.”
Edgar bổ sung rằng chính phủ Hoa Kỳ “sẽ có căn cứ vững chắc nếu lựa chọn điều chỉnh hoặc cấm bất kỳ nền tảng kỹ thuật số nào có sự tham gia đáng kể từ các nhà đầu tư nước ngoài.” Một nền tảng khác được sử dụng rộng rãi, Telegram, “có thể sẽ là đối tượng tiếp theo,” Edgar nhận định.
Trong một bức thư ngày 13-12, các nhà lập pháp Hoa Kỳ đã yêu cầu Apple và Google, công ty mẹ của Alphabet, điều hành hai kho ứng dụng chính, phải sẵn sàng gỡ bỏ TikTok khỏi các kho ứng dụng này vào ngày 19-1.
Theo các chuyên gia, người dùng Hoa Kỳ có thể vẫn sẽ sử dụng được TikTok sau thời hạn này vì nó đã được tải xuống trên điện thoại của họ. Tuy nhiên, theo thời gian, ứng dụng sẽ trở nên không sử dụng được nếu không có các bản cập nhật phần mềm và bảo mật.
Biển hiệu tại văn phòng của TikTok tại Culver City, California. Ảnh: Reuters
