Tìm hiểu những sự thật quan trọng về Mặt Trăng: từ khoảng cách ấn tượng và kích thước tương đối so với Trái Đất, đến những thay đổi màu sắc đặc trưng và các đặc điểm địa chất như “mare” (biển Mặt Trăng), được hình thành từ hoạt động núi lửa cổ đại.
Bạn muốn gây ấn tượng với bạn bè trong một đêm trăng sáng? Dưới đây là năm sự thật thú vị về Mặt Trăng để chia sẻ khi chiêm ngưỡng vệ tinh tự nhiên của chúng ta.
1) Mặt Trăng cách xa Trái Đất bao nhiêu?
Mặt Trăng xa Trái Đất hơn bạn nghĩ. Khoảng cách trung bình của nó là khoảng 400.000 km. Để dễ hình dung, bạn có thể xếp vừa cả bảy hành tinh lớn còn lại trong Hệ Mặt Trời vào khoảng cách giữa Trái Đất và Mặt Trăng.
Bảy hành tinh lớn còn lại có thể xếp vừa khoảng không gian giữa Trái Đất và Mặt Trăng. Ảnh: NASA
Nhờ các tấm phản xạ được đặt trên Mặt Trăng bởi các phi hành gia từ ba sứ mệnh Apollo, bao gồm Apollo 11, các nhà khoa học có thể đo khoảng cách này với độ chính xác đáng kinh ngạc. Các tấm phản xạ này cũng tiết lộ một sự thật thú vị: Mặt Trăng đang dần trôi xa khỏi Trái Đất với tốc độ 1,5 inch (gần 4 cm) mỗi năm.
Trái Đất và Mặt Trăng theo tỷ lệ. Ảnh: NASA
2) Kích thước của Mặt Trăng là bao nhiêu?
Một cách dễ nhớ: Mặt Trăng có chiều rộng bằng khoảng một phần tư kích thước của Trái Đất. Nói cách khác, Trái Đất rộng gấp bốn lần Mặt Trăng. Chiều rộng này tương đương với bề ngang của Hoa Kỳ hoặc châu Âu.
3) Mặt Trăng có màu gì?
Mặt Trăng thường trông có màu cam hoặc hổ phách khi mọc hoặc lặn, và màu trắng hơn khi ở trên cao. Nhưng điều thú vị là nó trông khác khi nhìn gần. Màu cam xuất hiện do ánh sáng từ Mặt Trăng đi qua khí quyển Trái Đất trước khi đến mắt bạn. Màu trắng sáng (“trắng vỏ trứng” hoặc “trắng xương”) là do bề mặt của nó được ánh sáng Mặt Trời chiếu sáng mạnh. (Mặt Trăng không tự phát sáng – nó phản chiếu ánh sáng từ Mặt Trời.)
Khi nhìn gần, bề mặt Mặt Trăng chủ yếu là các sắc thái xám, giống màu của nhựa đường cũ, đã mòn.
4) Tại sao chúng ta luôn thấy cùng một mặt của Mặt Trăng?
Mặc dù không giống như vậy từ Trái Đất, Mặt Trăng thực sự xoay quanh trục của nó, giống như Trái Đất. Chúng ta luôn nhìn thấy cùng một mặt của Mặt Trăng vì thời gian quay quanh trục của nó bằng với thời gian nó quay quanh Trái Đất. (Nguyên nhân liên quan đến lực hấp dẫn và những lực gây ra thủy triều hàng ngày.)
Lưu ý thêm: Vì Mặt Trăng xoay quanh trục, nên thực sự không có mặt tối vĩnh viễn của nó. Các pha thay đổi của Mặt Trăng cho thấy vùng bề mặt được Mặt Trời chiếu sáng xoay quanh Mặt Trăng hàng tháng, trong suốt một ngày trên Mặt Trăng.
Các “mare” khác nhau trên mặt gần của Mặt Trăng. Ảnh: NASA
5) Các vùng tối trên Mặt Trăng là gì?
Một trong những điều dễ nhận thấy khi quan sát Mặt Trăng là bề mặt của nó có các vùng sáng và tối. (Ai mà chẳng biết “Thằng Cuội ngồi gốc cây đa” phải không? — Everybody’s familiar with the “Man in the Moon,” right?)
Các vùng tối được gọi là “mare”, từ tiếng Latinh có nghĩa là biển. “Mare” trên Mặt Trăng là các lưu vực núi lửa được tạo ra sau những vụ va chạm cổ đại hàng tỷ năm trước. Sau các va chạm, các miệng hố chứa đầy dung nham, sau đó nguội đi và hình thành những đồng bằng tối, mịn. Đá dung nham tối loại này, gọi là basalt, cũng được tìm thấy trên Trái Đất.
Một trong những “mare” nổi tiếng nhất là Biển Tĩnh Lặng (Sea of Tranquility). Đây là nơi được chọn làm địa điểm hạ cánh của Apollo 11, một phần vì nó khá mịn và bằng phẳng.
Lưu vực “mare” được làm tối ở đây là Biển Tĩnh Lặng. Một vòng tròn trắng chỉ khu vực NASA đã chọn cho Apollo 11, sứ mệnh đầu tiên đưa con người lên Mặt Trăng. Điểm đỏ ở trung tâm đánh dấu vị trí hạ cánh. Ảnh: NASA
50 năm sau, NASA vẫn tiếp tục khám phá những bí mật của Mặt Trăng, với mục tiêu đưa các phi hành gia tiếp theo trở lại đây trong tương lai gần thông qua chương trình Artemis của NASA.
Hoàng Khang dịch
(*) Preston Dyches là Chuyên gia Truyền thông Khoa học tại Phòng Thí nghiệm Sức đẩy Phản lực của NASA.
