Hai cựu lãnh đạo NASA đã chỉ trích cách tiếp cận hiện nay của cơ quan vũ trụ Mỹ trong việc sử dụng tàu Starship của SpaceX cho nhiệm vụ Artemis 3 đưa phi hành gia lên Mặt Trăng, và kêu gọi một hướng đi khẩn cấp hơn nhằm đến đích trước Trung Quốc.
Trong buổi trao đổi tại Hội nghị Thám hiểm Không gian von Braun do Hiệp hội Hàng không Vũ trụ Mỹ tổ chức ngày 29/10, hai cựu giám đốc NASA Charlie Bolden và Jim Bridenstine bày tỏ hoài nghi về sự thành công của mô hình triển khai Artemis hiện nay — sử dụng Starship để đưa các phi hành gia lên Mặt Trăng và trở về Trái Đất — trước thời điểm dự kiến Trung Quốc thực hiện chuyến đổ bộ có người lái vào cuối thập kỷ này.
Với cách tiếp cận hiện nay, Bridenstine nói, “xác suất vượt Trung Quốc gần như bằng không, và đang giảm nhanh. Chúng ta phải làm điều gì đó khác.”
Bridenstine, người lãnh đạo NASA dưới thời chính quyền Trump đầu tiên, trước đó đã chỉ trích việc sử dụng Starship cho Artemis 3 tại một phiên điều trần Thượng viện hồi tháng 9 nhưng khi đó chưa đưa ra phương án thay thế. Tại một sự kiện riêng ngày 21/10, một ngày sau khi quyền giám đốc NASA Sean Duffy tuyên bố sẽ “xem lại” hợp đồng Artemis 3 của SpaceX, Bridenstine từ chối bình luận trực tiếp: “Tôi sẽ để ông ấy đưa ra quyết định.”
Tại hội nghị lần này, Bridenstine thẳng thắn hơn: “Tôi nghĩ ông Duffy đang làm điều hoàn toàn đúng,” ông nói.
Ông kêu gọi đẩy nhanh việc phát triển một thiết kế tàu đổ bộ thay thế, thậm chí gợi ý chính phủ viện dẫn Đạo luật Sản xuất Quốc phòng — một luật thời Chiến tranh Lạnh cho phép chính phủ yêu cầu doanh nghiệp ưu tiên tiến độ với các nhiệm vụ được coi là an ninh quốc gia.
“Nếu mục tiêu là vượt Trung Quốc để lên Mặt Trăng, chúng ta cần một chương trình theo kiểu Đạo luật Sản xuất Quốc phòng, có thể nói như thế,” ông nói. “Chúng ta phải dốc toàn lực xây dựng hệ thống đổ bộ nhanh nhất có thể với một nhóm nhỏ được trao thẩm quyền — có thể thông qua sắc lệnh tổng thống — vì đây là ưu tiên an ninh quốc gia nhằm đánh bại Trung Quốc trong cuộc đua lên Mặt Trăng.”
Ông gợi ý tổ chức nỗ lực này theo mô hình “Skunk Works” quy mô nhỏ, ám chỉ bộ phận phát triển công nghệ tiên tiến của Lockheed Martin.
Bridenstine nhấn mạnh ông không chỉ trích Starship. “Starship là phương tiện cực kỳ quan trọng cho tương lai,” ông nói. “Nó sẽ đưa được khối lượng lớn lên quỹ đạo Trái Đất thấp trong thời gian dài, góp phần giảm chi phí và mở rộng khả năng tiếp cận.”
“Nhưng nếu cần tàu đổ bộ Mặt Trăng, thì sẽ mất thời gian,” ông nói thêm.
Bolden, người lãnh đạo NASA dưới thời chính quyền Obama, cũng chia sẻ quan ngại, nhưng ở góc nhìn khác.
“Làm sao chúng ta lại quay về tình huống cần 11 lần phóng để đưa một phi hành đoàn lên Mặt Trăng?” ông nói, nhắc đến số lần phóng cần để tiếp nhiên liệu cho Starship. “Chúng ta sẽ không bao giờ đến nơi.”
Ông tỏ ra hoài nghi NASA có thể đưa con người lên Mặt Trăng trước khi nhiệm kỳ Tổng thống Trump kết thúc hoặc trước khi Trung Quốc thực hiện chuyến đổ bộ đầu tiên, nhưng cho rằng việc Trung Quốc lên Mặt Trăng trước khi Mỹ quay lại đó không phải là vấn đề quá lớn.
“Chúng ta không thể đạt mục tiêu nếu cứ nói phải làm xong trong nhiệm kỳ này,” ông nói. “Hãy thực tế. Mọi người ở đây đều biết việc ép lịch trình để vượt Trung Quốc không giúp ích cho ngành.”
Bolden nói có thể chấp nhận việc Trung Quốc đặt chân lên Mặt Trăng trước Mỹ, miễn là NASA có cách tiếp cận tốt hơn. “Họ sẽ đưa con người lên Mặt Trăng năm 2030,” ông nói về Trung Quốc. “Chúng ta có thể không kịp 2030 — và điều đó không sao, miễn là năm 2031 chúng ta đến đó nhưng với những điều kiện tốt hơn những gì mà họ có.”
Các kế hoạch thay thế
Những bình luận của Bolden và Bridenstine được đưa ra sau các phiên thảo luận khác tại hội nghị về các lựa chọn thay thế để đưa con người lên bề mặt Mặt Trăng.
Jacki Cortese, giám đốc cấp cao phụ trách không gian dân sự tại Blue Origin, ngày 28/10 nói rằng công ty vừa bắt đầu làm việc với NASA về phương án tăng tốc phát triển tàu đổ bộ. Bà từ chối chia sẻ chi tiết, viện dẫn lý do cạnh tranh.
“Chúng tôi có rất nhiều ý tưởng,” bà nói, gợi ý dựa trên thiết kế tàu đổ bộ Blue Moon Mark 1 — phương tiện không người lái dự kiến bay thử trong vài tháng tới. Mark 1 nhỏ hơn đáng kể so với tàu Mark 2 mà Blue Origin phát triển cho Artemis 5 và các nhiệm vụ tiếp theo, nhưng không cần tiếp nhiên liệu trong không gian.
“Với Mark 1 và những công việc chuẩn bị, chúng tôi tin có những ý tưởng hợp lý để thực hiện cách tiếp cận tăng tốc theo từng bước,” bà nói.
Lockheed Martin, hiện không tham gia chương trình Hệ thống Tàu đổ bộ Có người lái của NASA, cũng bày tỏ quan tâm phát triển phương án thay thế. Bob Behnken, phó chủ tịch phụ trách chiến lược công nghệ và thám hiểm của Lockheed Martin Space, ngày 20/10 cho biết công ty đã thực hiện “phân tích sâu về kỹ thuật và chương trình” cho tàu đổ bộ có thể điều chỉnh cho chương trình tăng tốc.
“Ý tưởng là, nếu cần phương án B, đâu là thứ nhanh nhất chúng ta có thể làm,” Tim Cichan, kiến trúc sư trưởng phụ trách không gian dân sự thương mại tại Lockheed Martin, nói tại một phiên thảo luận khác ngày 28/10.
Ông mô tả thiết kế hai tầng: tầng hạ cánh ở lại bề mặt Mặt Trăng, còn tầng bay lên sẽ đưa phi hành gia trở lại tàu mẹ Orion. “Bạn tiết kiệm nhiều nhiên liệu khi để tầng hạ cánh lại,” ông nói, và giải thích thêm rằng nó có thể được tái sử dụng như hạ tầng cho căn cứ Mặt Trăng. Tầng bay lên cũng có thể tái sử dụng.
Cựu giám đốc NASA Jim Bridenstine (giữa) và Charlie Bolden (phải) phát biểu trong buổi đối thoại ngày 29/10 với người điều phối Mike French tại Hội nghị Thám hiểm Không gian von Braun của Hiệp hội Hàng không Vũ trụ Mỹ. Ảnh: SpaceNews
