Văn phòng Ngân sách Nhà Trắng cho biết hôm thứ Sáu rằng việc sa thải hàng loạt nhân viên liên bang đã bắt đầu, trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump tìm cách gia tăng sức ép lên các nghị sĩ Dân chủ khi chính phủ Mỹ bước sang ngày thứ 10 đóng cửa.
Russ Vought, Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB), viết trên mạng xã hội X rằng “các đợt cắt giảm nhân sự đã bắt đầu”, ám chỉ kế hoạch tinh giản nhân sự “RIF” (Reduction in Force) nhằm thu hẹp bộ máy chính phủ liên bang.
Trong một hồ sơ gửi tòa, OMB cho biết hơn 4.000 nhân viên sẽ bị sa thải. Các mức cắt giảm sâu nhất sẽ rơi vào Bộ Tài chính (mất hơn 1.400 người) và Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (HHS) (mất hơn 1.100 người). Bộ Giáo dục và Bộ Nhà ở và Phát triển Đô thị (HUD) mỗi nơi sẽ mất hơn 400 nhân viên, trong khi các bộ khác như Thương mại, Năng lượng, An ninh Nội địa và Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) cũng sẽ cắt giảm hàng trăm người.
Động thái quyết liệt này vượt xa thông lệ thường thấy khi chính phủ đóng cửa, làm trầm trọng thêm căng thẳng chính trị giữa Nhà Trắng và Quốc hội. Hiện gần như không có cuộc đàm phán nào diễn ra để chấm dứt tình trạng bế tắc.
Thông thường, nhân viên liên bang bị tạm nghỉ việc (furlough) sẽ được trở lại làm việc và nhận lương bù sau khi chính phủ mở cửa. Theo giới chức, khoảng 750.000 nhân viên dự kiến sẽ bị tạm nghỉ trong thời gian đóng cửa này.
Nhiều nghị sĩ phản đối hành động của chính quyền
Phát biểu trước báo giới tại Phòng Bầu dục, Tổng thống Trump cho biết nhiều người sẽ bị mất việc, và rằng việc sa thải sẽ tập trung ở “những khu vực thiên về đảng Dân chủ”, dù ông không giải thích rõ ý này.
“Con số sẽ rất lớn, và chúng tôi sẽ công bố trong vài ngày tới,” ông nói. “Nhưng sẽ là rất nhiều người.”
Trump nói thêm: “Chúng tôi sẽ xem xét kỹ và quyết định có muốn giữ lại nhiều người không. Tôi phải nói thật, rất nhiều người trong số đó tình cờ lại là những người thiên về đảng Dân chủ… Rất nhiều người trong số họ sẽ bị sa thải.”
Một số nghị sĩ Cộng hòa hàng đầu đã phản đối mạnh mẽ hành động này.
Thượng nghị sĩ Susan Collins (bang Maine), Chủ tịch Ủy ban Phân bổ Ngân sách Thượng viện, nói: “Tôi phản đối gay gắt nỗ lực của Giám đốc OMB Russ Vought khi cố tình sa thải vĩnh viễn các nhân viên bị tạm nghỉ chỉ vì một vụ đóng cửa hoàn toàn không cần thiết.” Bà đổ lỗi cho Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Chuck Schumer (Dân chủ) về việc chính phủ bị tê liệt.
Thượng nghị sĩ Lisa Murkowski (bang Alaska) gọi thông báo này là “thiếu cân nhắc về thời điểm” và là “thêm một ví dụ nữa về chính quyền này trừng phạt lực lượng lao động liên bang.”
Trong khi đó, ông Schumer phản bác: “Thẳng thắn mà nói, không ai buộc Trump và Vought phải làm điều này. Họ chủ động chọn cách gây tổn thương cho những người đang bảo vệ đất nước, kiểm định thực phẩm, và ứng phó thiên tai. Đây là sự hỗn loạn có chủ đích.”
Nhiều cơ quan liên bang đã bắt đầu nhận thông báo sa thải
Nhà Trắng từng báo trước chiến lược này ngay trước khi chính phủ đóng cửa ngày 1/10, yêu cầu tất cả các cơ quan liên bang nộp kế hoạch cắt giảm nhân sự để OMB xem xét. Kế hoạch này nhằm vào các chương trình hết kinh phí khi chính phủ đóng cửa, không còn được cấp vốn, hoặc “không phù hợp với ưu tiên của Tổng thống.”
Bộ Giáo dục là một trong những cơ quan đầu tiên bị ảnh hưởng. Theo người phát ngôn, gần như toàn bộ nhân viên dưới cấp giám đốc tại Văn phòng Giáo dục Tiểu học và Trung học bị sa thải, trong khi chưa đến 10 người bị cắt ở Văn phòng Truyền thông và Tiếp cận cộng đồng.
Tại Cơ quan An ninh mạng và Cơ sở hạ tầng (CISA), nơi phụ trách bảo vệ hạ tầng mạng quốc gia, thông báo sa thải cũng đã được gửi đi. Đây là cơ quan từng nhiều lần bị Trump công kích vì chống lại thông tin sai lệch về bầu cử 2020 và đại dịch COVID-19. Bộ An ninh Nội địa (DHS) cho biết, các đợt sa thải này là “một phần trong nỗ lực đưa CISA trở lại đúng nhiệm vụ.”
Tại Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh, việc sa thải cũng đã diễn ra, dù người phát ngôn không tiết lộ quy mô cụ thể. EPA cũng có một số lượng không xác định nhân viên bị cắt, đồng thời đổ lỗi cho đảng Dân chủ, cho rằng họ “có thể bỏ phiếu mở lại chính phủ bất cứ lúc nào.”
Công đoàn kiện chính quyền Trump, yêu cầu tòa can thiệp
Liên đoàn Nhân viên Chính phủ Mỹ (AFGE), đại diện cho công chức liên bang, đã đệ đơn kiện chính quyền Trump vì hành động sa thải này. Trong hồ sơ pháp lý, AFGE cho biết Bộ Tài chính dự kiến gửi thông báo sa thải đến 1.300 người.
AFGE gọi việc sa thải là lạm quyền và trừng phạt người lao động, đồng thời gây sức ép lên Quốc hội.
“Thật đáng xấu hổ khi chính quyền Trump lấy lý do đóng cửa chính phủ để sa thải bất hợp pháp hàng nghìn nhân viên, những người đang cung cấp dịch vụ thiết yếu cho cộng đồng trên khắp nước Mỹ,” Chủ tịch AFGE Everett Kelley tuyên bố.
Các nghị sĩ Dân chủ cho rằng động thái này có thể trái luật và từng tin rằng Nhà Trắng sẽ không thật sự thực hiện việc sa thải.
Tuy nhiên, Trump đã ám chỉ từ đầu tuần rằng “sẽ có cắt giảm trong 4–5 ngày tới.”
“Nếu tình hình này kéo dài, số người bị mất việc sẽ rất lớn, và nhiều vị trí trong số đó sẽ không bao giờ quay trở lại,” ông nói hôm thứ Ba.
Sa thải hàng loạt đe dọa tiến trình đàm phán lưỡng đảng
Ngày thứ 10 của đợt đóng cửa, Quốc hội gần như tê liệt: cả Hạ viện và Thượng viện đều không họp, và hai đảng đang trong thế đối đầu kéo dài.
Đảng Cộng hòa tại Thượng viện nhiều lần thúc giục phe Dân chủ bỏ phiếu cho dự luật tạm thời mở cửa chính phủ, nhưng Dân chủ vẫn từ chối, yêu cầu cam kết mở rộng phúc lợi y tế.
Một số nghị sĩ Cộng hòa cho rằng đe dọa sa thải hàng loạt của OMB đang làm hại các cuộc đàm phán.
Thượng nghị sĩ Dân chủ Patty Murray tại Ủy ban Phân bổ Ngân sách Thượng viện, tuyên bố: “Việc chính phủ đóng cửa không trao cho Trump hay Vought quyền lực đặc biệt nào để sa thải nhân viên.”
Theo tổ chức Partnership for Public Service, kể từ khi chính quyền Cộng hòa bắt đầu vào tháng 1, hơn 200.000 công chức đã rời bỏ chính phủ liên bang do sa thải, nghỉ hưu hoặc từ chức.
“Những đợt cắt giảm sai lầm và không cần thiết này sẽ khiến chính phủ liên bang thêm suy yếu, mất đi nhân lực chuyên môn quan trọng và giảm năng lực phục vụ người dân,” Chủ tịch tổ chức Max Stier cảnh báo.
Tòa nhà Quốc hội Mỹ. Ảnh: AP
