Tổng thống Donald Trump hôm thứ Sáu đe dọa sẽ áp thêm mức thuế 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, bắt đầu từ ngày 1 tháng 11 hoặc sớm hơn, có thể đẩy mức thuế lên gần ngưỡng từng gây ra lo ngại về suy thoái toàn cầu hồi tháng 4.
Tổng thống bày tỏ sự bực tức trước việc Trung Quốc áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với đất hiếm, và cho biết trên mạng xã hội rằng “không có lý do gì” để gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong chuyến công du Hàn Quốc sắp tới.
Tuy nhiên, sau đó Trump nói với các phóng viên rằng ông chưa hủy cuộc gặp. “Tôi không biết liệu chúng ta có tổ chức được hay không,” ông nói tại Phòng Bầu dục khi đang bàn về một chủ đề khác. “Tôi vẫn sẽ có mặt ở đó, nên tôi cho rằng có thể chúng tôi vẫn gặp.”
Ông cũng cho rằng vẫn còn thời gian để giảm nhẹ lời đe dọa áp thuế mới. “Chúng ta sẽ phải xem điều gì xảy ra. Đó là lý do tôi đặt thời hạn ngày 1 tháng 11,” ông nói.
Các hạn chế mới của Trung Quốc
Hôm thứ Năm, Bắc Kinh đã siết quyền tiếp cận khoáng sản đất hiếm, yêu cầu các công ty nước ngoài phải xin phép đặc biệt mới được xuất khẩu những nguyên tố kim loại này ra nước ngoài. Chính phủ Trung Quốc cũng công bố quy định cấp phép đối với việc xuất khẩu công nghệ khai thác, luyện kim và tái chế đất hiếm, đồng thời nói rằng mọi yêu cầu xuất khẩu phục vụ sản phẩm quân sự sẽ bị từ chối.
Trên mạng xã hội, Trump gọi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc là “sốc” và “đột ngột” (out of the blue), nói rằng Bắc Kinh đang “ngày càng thù địch” và “giữ thế giới làm con tin” qua việc hạn chế quyền tiếp cận các kim loại và nam châm được sử dụng trong điện tử, chip máy tính, laser, động cơ phản lực và các công nghệ khác.
Trump viết: “Bắt đầu từ ngày 1/11/2025 (hoặc sớm hơn, tùy vào hành động tiếp theo của Trung Quốc), Hoa Kỳ sẽ áp thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc, ngoài các mức thuế hiện hành.” Ông cũng tuyên bố Mỹ sẽ đáp trả bằng cách áp kiểm soát xuất khẩu đối với “mọi phần mềm quan trọng” của các công ty Mỹ.
Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington chưa phản hồi yêu cầu bình luận của hãng AP.
Trump và chiến thuật đe dọa
Chỉ số S&P 500 giảm 2,7% do lo ngại căng thẳng leo thang giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới — mức giảm mạnh nhất kể từ tháng 4, khi Trump từng nhắc đến mức thuế cao tương tự. Tuy vậy, thị trường đã đóng cửa trước khi tổng thống công bố chi tiết lời đe dọa.
Cuộc chiến tranh thương mại toàn cầu từng do Trump khơi mào có thể bùng phát trở lại, khi mức thuế mới chồng lên thuế 30% đang áp dụng với hàng Trung Quốc. Theo các tuyên bố trước đây của chính quyền, việc này có thể làm gián đoạn thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, kéo tăng trưởng toàn cầu xuống.
Dù giọng điệu của Trump nghe có vẻ cứng rắn, ông cũng nổi tiếng là người thường rút lại các lời đe dọa. Đầu năm nay, một số nhà đầu tư đã gọi kiểu giao dịch dựa vào xu hướng này là “TACO trade”, viết tắt của “Trump Always Chickens Out” (Trump luôn rút lui).
Viễn cảnh áp thuế cao có thể khiến lạm phát tăng, trong bối cảnh thị trường việc làm Mỹ đang yếu, và việc chính phủ đóng cửa một phần khiến cho tình huống phức tạp thêm, cùng với làn sóng sa thải nhân viên liên bang.
Mỹ và Trung Quốc đã giằng co giành lợi thế trong các cuộc đàm phán thương mại, sau khi các mức thuế nhập khẩu hồi đầu năm khơi mào chiến tranh thương mại. Hai bên từng đồng ý hạ thuế sau các cuộc đàm phán ở Thụy Sĩ và Anh, nhưng căng thẳng vẫn tiếp diễn do Bắc Kinh tiếp tục hạn chế Mỹ tiếp cận đất hiếm — nguyên liệu thiết yếu cho nhiều công nghệ của Mỹ.
Hiện vẫn còn tồn đọng các đơn xin cấp phép xuất khẩu chưa được giải quyết từ vòng kiểm soát trước của Trung Quốc đối với đất hiếm. Phòng Thương mại Liên minh châu Âu tại Trung Quốc cho biết động thái mới của Bắc Kinh “tiếp tục làm phức tạp chuỗi cung ứng toàn cầu về đất hiếm.”
Ngoài ra còn có nhiều điểm nóng khác trong quan hệ thương mại, gồm hạn chế nhập khẩu chip máy tính tiên tiến, việc Trung Quốc mua đậu tương Mỹ, và loạt phí cảng trả đũa lẫn nhau bắt đầu áp dụng từ thứ Ba tới.
Chuyên gia nhận định vẫn còn cơ hội hạ nhiệt
Trump chưa chính thức hủy cuộc gặp với ông Tập, mà chỉ nói rằng có thể cuộc gặp không diễn ra trong chuyến công du châu Á cuối tháng này. Lịch trình dự kiến gồm các điểm dừng tại Malaysia (dự hội nghị thượng đỉnh ASEAN), Nhật Bản, và Hàn Quốc, nơi ông dự định gặp ông Tập trước hội nghị APEC.
Bà Sun Yun, Giám đốc Chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson, cho rằng động thái của Bắc Kinh là phản ứng với việc Mỹ trừng phạt các công ty Trung Quốc trong tuần này và việc chuẩn bị áp phí cảng với các tàu liên quan tới Trung Quốc. Tuy nhiên, bà cho rằng vẫn có “chỗ để hạ nhiệt căng thẳng”.
“Đây là phản ứng không tương xứng,” bà nói. “Bắc Kinh cảm thấy việc giảm leo thang phải đến từ cả hai phía. Vẫn còn dư địa linh hoạt, đặc biệt trong khâu thực thi.”
Bà Gracelin Baskaran, Giám đốc Chương trình An ninh Khoáng sản Chiến lược tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) của Mỹ, nhận định Trung Quốc đang nắm đòn bẩy lớn, khi chiếm 70% sản lượng khai thác đất hiếm toàn cầu và 93% sản lượng nam châm vĩnh cửu — những linh kiện trọng yếu trong công nghệ cao và quốc phòng.
“Các biện pháp hạn chế này cản trở khả năng phát triển nền công nghiệp trong nước của chúng ta, và đồng thời là công cụ đàm phán rất mạnh mẽ,” bà nói.
Ông Craig Singleton, Giám đốc cấp cao Chương trình Trung Quốc tại Tổ chức Phòng vệ Dân chủ (FDD), nhận định bài đăng của Trump có thể “đánh dấu hồi kết của lệnh đình chiến thuế quan” giữa hai nước.
“Khái niệm ‘đảm bảo phá hủy lẫn nhau’ giờ không còn là ẩn dụ nữa,” ông nói. “Cả hai bên đang đồng thời nắm lấy các vũ khí kinh tế của mình, và dường như không bên nào muốn lùi bước.”
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bắt tay nhau tại một cuộc gặp bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G-20 tại Nhật Bản năm 2019. Ảnh: AP
