Chương trình thị thực mới của Trung Quốc nhằm thu hút nhân tài công nghệ nước ngoài sẽ bắt đầu trong tuần này, một động thái được xem là có thể giúp Bắc Kinh cải thiện vị thế trong cạnh tranh địa chính trị với Washington, khi chính sách thị thực mới của Mỹ buộc nhiều ứng viên tiềm năng phải tìm lựa chọn thay thế.
Dù Trung Quốc không thiếu kỹ sư trong nước, chương trình này là nỗ lực để Bắc Kinh thể hiện hình ảnh một quốc gia cởi mở với đầu tư và nhân tài quốc tế, trong bối cảnh căng thẳng thương mại do thuế quan từ Mỹ phủ bóng lên triển vọng kinh tế.
Trung Quốc đã triển khai nhiều biện pháp thúc đẩy đầu tư và du lịch nước ngoài, mở cửa thêm nhiều lĩnh vực cho nhà đầu tư quốc tế và miễn thị thực cho công dân từ hầu hết các nước châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc.
“Ý nghĩa mang tính biểu tượng rất lớn: trong khi Mỹ dựng rào cản thì Trung Quốc lại hạ thấp chúng,” luật sư di trú Matt Mauntel-Medici tại Iowa nhận xét về diện thị thực mới mang tên K visa, sẽ chính thức áp dụng từ thứ Tư.
Thời điểm hoàn hảo
Được công bố hồi tháng 8, K visa nhắm tới nhóm sinh viên tốt nghiệp trẻ trong các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM) ở nước ngoài, cho phép nhập cảnh, cư trú và làm việc mà không cần có sẵn hợp đồng tuyển dụng — một điểm có thể hấp dẫn với lao động nước ngoài đang tìm lựa chọn thay thế cho cơ hội tại Mỹ.
Đầu tháng này, chính quyền Tổng thống Donald Trump cho biết sẽ yêu cầu doanh nghiệp trả 100.000 USD cho thị thực lao động H-1B, vốn được các công ty công nghệ sử dụng rộng rãi để tuyển dụng nhân sự nước ngoài tay nghề cao.
“Mỹ rõ ràng đã tự làm khó mình với H-1B, và thời điểm này thực sự hoàn hảo cho thị thực K của Trung Quốc,” Michael Feller, chiến lược gia trưởng tại Geopolitical Strategy, nhận định.
Ngoài Trung Quốc, một số quốc gia khác như Hàn Quốc, Đức và New Zealand cũng đang nới lỏng quy định thị thực để hút lao động tay nghề cao.
Theo các chuyên gia, điểm hấp dẫn chính của K visa là không yêu cầu nhà tuyển dụng bảo trợ — vốn bị coi là rào cản lớn nhất với những người tìm kiếm H-1B. Thị thực H-1B hiện yêu cầu doanh nghiệp bảo lãnh và áp dụng hình thức xổ số, chỉ có 85.000 suất mỗi năm. Việc áp phí 100.000 USD có thể càng khiến ứng viên lần đầu chùn bước.
“Đây là lựa chọn thay thế hấp dẫn cho các chuyên gia STEM Ấn Độ đang tìm quy trình linh hoạt và gọn nhẹ hơn,” Bikash Kali Das, một sinh viên Ấn Độ tại Đại học Tứ Xuyên, cho biết. Ấn Độ năm ngoái chiếm tới 71% số người được cấp H-1B.
Rào cản ngôn ngữ và câu hỏi bỏ ngỏ
Tuy vậy, K visa vẫn đối mặt nhiều trở ngại. Hướng dẫn của chính phủ Trung Quốc chỉ nêu chung chung các yêu cầu về “độ tuổi, trình độ học vấn và kinh nghiệm làm việc.” Hiện chưa rõ về ưu đãi tài chính, cơ chế hỗ trợ việc làm, cơ hội thường trú hay bảo lãnh gia đình. Khác với Mỹ, Trung Quốc gần như không cấp quốc tịch cho người nước ngoài.
Ngôn ngữ cũng là rào cản: phần lớn doanh nghiệp công nghệ Trung Quốc vận hành bằng tiếng Quan thoại, hạn chế cơ hội cho người không biết tiếng. Căng thẳng chính trị giữa New Delhi và Bắc Kinh cũng có thể ảnh hưởng đến số lượng người Ấn Độ được tiếp nhận.
“Trung Quốc cần đảm bảo công dân Ấn Độ cảm thấy được chào đón và có thể làm công việc ý nghĩa mà không cần thành thạo tiếng Quan thoại,” Feller nói.
Ai sẽ thực sự hưởng lợi từ K visa?
Lâu nay, Trung Quốc tập trung thu hút các nhà khoa học gốc Hoa ở nước ngoài. Gần đây, nước này đưa ra các gói hỗ trợ mua nhà và tiền thưởng ký hợp đồng lên tới 5 triệu nhân dân tệ (702.200 USD), thu hút nhiều nhân tài STEM người Trung Quốc từ Mỹ quay về, nhất là khi Washington tăng cường giám sát quan hệ với Bắc Kinh.
“Việc thu hút nhân tài công nghệ Ấn Độ ở Trung Quốc đang tăng nhưng vẫn ở mức vừa phải so với các chương trình quy mô lớn, bài bản và được tài trợ mạnh nhằm hồi hương nhân tài STEM người Hoa,” Das nhận xét.
Một sinh viên tốt nghiệp STEM người Trung Quốc vừa nhận việc ở thung lũng Silicon cũng tỏ ra hoài nghi: “Các nước châu Á như Trung Quốc không phụ thuộc vào nhập cư, và chính quyền địa phương có nhiều cách để thu hút nhân tài trong nước,” người này nói.
Mỹ hiện có hơn 51 triệu người nhập cư — chiếm 15% dân số — so với chỉ khoảng 1 triệu người nước ngoài ở Trung Quốc, ít hơn 1% dân số.
Dù khó có khả năng thay đổi lớn chính sách nhập cư để đón hàng triệu lao động ngoại quốc, giới phân tích cho rằng K visa vẫn có thể giúp Bắc Kinh củng cố vị thế trong cạnh tranh công nghệ với Washington.
“Nếu Trung Quốc thu hút được dù chỉ một phần nhỏ nhân tài công nghệ toàn cầu, họ cũng sẽ trở nên cạnh tranh hơn trong công nghệ mũi nhọn,” Feller nhấn mạnh.
Quốc kỳ Mỹ và Trung Quốc trong hình minh họa. Ảnh: Reuters
