Trong khi các taxi bay chở hành khách chiếm nhiều sự chú ý của công chúng, thì dịch vụ giao hàng bằng drone lại là phân khúc thương mại tiên tiến nhất trong nền kinh tế tầm thấp vào năm 2025. Những thiết bị bay không người lái này đang thay đổi hoàn toàn hoạt động logistics trên toàn cầu, mang đến tốc độ chưa từng có, tính linh hoạt và khả năng tiếp cận những khu vực bị hạn chế bởi hạ tầng giao thông truyền thống.
Theo báo cáo tháng 3/2025 của BusinessWire, thị trường giao hàng bằng drone toàn cầu đã tăng trưởng bùng nổ, được định giá khoảng 5 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 33,4 tỷ USD vào năm 2030. Tốc độ tăng trưởng kép hàng năm lên tới 37,2% phản ánh việc áp dụng nhanh chóng công nghệ giao hàng bằng drone trong nhiều lĩnh vực, từ thương mại điện tử, giao đồ ăn cho đến cung cấp vật tư y tế và phân phối linh kiện quan trọng.
Nhiều yếu tố đang thúc đẩy đà tăng trưởng này. Các tiến bộ công nghệ đã cải thiện đáng kể khả năng của drone thương mại, với phạm vi bay mở rộng, khả năng mang hàng tải trọng lớn hơn và hoạt động ổn định trong mọi điều kiện thời tiết. Khung pháp lý tại nhiều quốc gia đã hoàn chỉnh hơn, tạo ra con đường rõ ràng cho các hoạt động thương mại ngoài tầm nhìn trực tiếp (beyond visual line of sight – BVLOS, tức là ngoài khả năng quan sát trực tiếp của người điều khiển drone) – yếu tố then chốt để dịch vụ giao hàng khả thi. Bên cạnh đó, nhu cầu giao hàng nhanh từ người tiêu dùng ngày càng tăng, đặc biệt ở các khu vực đô thị nơi giao thông mặt đất ngày càng tắc nghẽn.
Năm 2025, nhiều nhà cung cấp lớn đã xây dựng được mô hình vận hành mạnh mẽ. Amazon Prime Air đã mở rộng dịch vụ giao hàng bằng drone đến nhiều khu đô thị tại Mỹ, cung cấp giao hàng trong 30 phút cho các sản phẩm đủ điều kiện nặng dưới 5 pound, chiếm khoảng 85% danh mục sản phẩm của hãng. Wing, công ty con của Alphabet, cũng đã mở rộng quy mô hoạt động tại nhiều quốc gia như Úc, Mỹ và Phần Lan, giao hàng từ cà phê, đồ ăn cho đến thuốc và hàng bán lẻ nhỏ gọn.
Trong lĩnh vực y tế, Zipline tiếp tục mở rộng hoạt động cứu sinh, hiện phục vụ hơn 25 quốc gia với dịch vụ giao hàng theo yêu cầu các sản phẩm máu, vắc xin và thuốc thiết yếu. Thế hệ drone tự động mới nhất của hãng có thể giao hàng trong phạm vi 100 dặm từ trung tâm phân phối, duy trì điều kiện bảo quản lạnh đối với vật tư y tế nhạy cảm – điều đặc biệt hữu ích tại những vùng địa hình phức tạp hoặc thiếu đường sá.
Đáng chú ý là sự phát triển của mạng lưới giao hàng bằng drone. Những mạng lưới này bao gồm các trung tâm drone được bố trí chiến lược, trạm thay pin tự động và hệ thống quản lý chuyến bay phối hợp, cho phép hoạt động liên tục trên các khu vực rộng lớn. Cách tiếp cận dạng mạng này giúp mở rộng quy mô và tăng hiệu quả kinh tế đáng kể cho dịch vụ giao hàng bằng drone.
Khung pháp lý cho dịch vụ drone cũng đã có những bước tiến đáng kể, dù vẫn còn sự khác biệt lớn giữa các khu vực pháp lý. Tại Mỹ, chương trình BEYOND của Cục Hàng không Liên bang (FAA) đã giúp xây dựng các quy định dựa trên hiệu suất, tập trung vào kết quả an toàn thay vì quy định cứng nhắc. Cách tiếp cận này cho phép hoạt động linh hoạt hơn mà vẫn đảm bảo tiêu chuẩn an toàn cao. Tương tự, Liên minh châu Âu đã phát triển khung U-space – một hệ thống quản lý giao thông cho drone ở không phận thấp.
Trung Quốc nổi bật là môi trường năng động nhất cho dịch vụ giao hàng bằng drone vào năm 2025 này. Chiến lược phát triển nền kinh tế tầm thấp của nước này đã tạo điều kiện thuận lợi cho triển khai và mở rộng dịch vụ nhanh chóng. Theo báo cáo tháng 2/2025 của Văn phòng Thông tin Quốc vụ viện Trung Quốc, thị trường logistics tầm bay thấp của Trung Quốc đã tăng hơn gấp đôi, từ 27,18 tỷ nhân dân tệ (khoảng 3,79 tỷ USD) năm 2020 lên 58,18 tỷ nhân dân tệ năm 2023 và dự kiến đạt 120–150 tỷ nhân dân tệ vào cuối năm 2025.
Các công ty công nghệ và logistics Trung Quốc đã tận dụng môi trường thuận lợi này để triển khai một trong những mạng lưới giao hàng bằng drone lớn nhất thế giới. Meituan, một trong những nền tảng giao đồ ăn lớn nhất Trung Quốc, đã nhận chứng nhận vào tháng 4/2025 để giao hàng trên toàn quốc bằng drone thế hệ thứ tư. Chứng nhận này cho phép công ty vận hành dịch vụ giao hàng bằng drone thường xuyên trên khắp Trung Quốc, mở rộng đáng kể phạm vi hoạt động.
Thành phố công nghệ Thâm Quyến là ví dụ điển hình cho cách tiếp cận quyết liệt của Trung Quốc. Riêng trong năm 2024, thành phố này đã khai trương 94 tuyến vận chuyển hàng hóa bằng drone mới, nâng tổng số lên hơn 200 tuyến, với hơn 600.000 chuyến bay đã thực hiện. Quy mô mở rộng nhanh chóng này cho thấy tiềm năng của dịch vụ giao hàng bằng drone khi có sự hỗ trợ về khung pháp lý và cơ sở hạ tầng.
Các ứng dụng thực tế tại Trung Quốc cũng minh chứng cho tính linh hoạt và hiệu quả của công nghệ này. Tại tỉnh An Huy, Bưu điện Trung Quốc đã triển khai dịch vụ giao hàng bằng drone đến các cộng đồng biệt lập trên các đảo. Những drone này có thể chở đến 9 kg, thực hiện chuyến đi chỉ mất vài phút – thay vì hàng giờ nếu dùng phà truyền thống. Từ khi ra mắt vào tháng 6/2024, dịch vụ đã thực hiện hơn 1.000 chuyến giao hàng, và có kế hoạch mở rộng sang vùng núi trong năm 2025.
Lĩnh vực y tế cũng chứng kiến sự đóng góp quan trọng từ drone tại Trung Quốc. Công ty Antwork Technology, có trụ sở tại Hàng Châu, đã mở rộng dịch vụ giao máu bằng drone đến 40 thành phố. Trong năm 2024, công ty đã hoàn tất hơn 2.500 ca giao máu khẩn cấp, giúp tiết kiệm thời gian quý giá trong các tình huống y tế nguy cấp. Antwork cũng đã mở rộng sang lĩnh vực giao đồ ăn, cho thấy khả năng đa năng của nền tảng drone mà họ phát triển.
Bất chấp những tiến bộ đạt được, dịch vụ giao hàng bằng drone vẫn đối mặt với nhiều thách thức dai dẳng. Việc chấp nhận của công chúng còn chưa đồng đều, với các mối lo ngại về quyền riêng tư, tiếng ồn và ô nhiễm thị giác cần được xử lý cẩn trọng. Hạn chế kỹ thuật vẫn tồn tại, đặc biệt trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt hoặc môi trường phức tạp. Ngoài ra, bài toán kinh tế của dịch vụ giao hàng bằng drone vẫn đang được định hình, khi các công ty tìm cách tối ưu hóa sự cân bằng giữa tốc độ dịch vụ, phạm vi giao hàng và chi phí vận hành.
Trong tương lai, việc tích hợp giao hàng bằng drone với các thành phần khác của nền kinh tế tầm thấp mở ra nhiều khả năng hấp dẫn. Một số công ty đang nghiên cứu các hệ thống lai, trong đó phương tiện bay cỡ lớn sẽ vận chuyển nhiều drone đến các điểm phân phối tại khu dân cư, từ đó các drone nhỏ sẽ hoàn tất việc giao hàng chặng cuối (last-mile). Cách tiếp cận này có thể kết hợp hiệu quả vận chuyển hàng loạt với độ chính xác và linh hoạt của việc giao hàng bằng drone.
Dịch vụ giao hàng bằng drone đã trở thành phân khúc thương mại phát triển hoàn chỉnh nhất trong nền kinh tế tầm thấp, với mô hình kinh doanh được thiết lập, tạo ra doanh thu và phục vụ khách hàng hàng ngày. Sự mở rộng và tinh chỉnh liên tục của dịch vụ này có khả năng mang lại nhiều bài học giá trị cho sự phát triển rộng lớn hơn của nền kinh tế độ cao thấp, đặc biệt về khung pháp lý, sự chấp nhận của công chúng và thực tiễn vận hành hiệu quả.
Triển vọng tương lai
Khi quan sát bức tranh đang thay đổi nhanh chóng của nền kinh tế tầm thấp vào năm 2025, có một điều trở nên rõ ràng: những điều từng được coi là viễn tưởng nay đã trở thành hiện thực thương mại. Bốn trụ cột chính của lĩnh vực mới nổi này – di chuyển hàng không đô thị (urban air mobility), taxi bay, cảng bay thẳng đứng (vertiport), và dịch vụ giao hàng bằng drone – đang phát triển với tốc độ khác nhau, nhưng cùng hội tụ về một hệ sinh thái hàng không thống nhất, hứa hẹn làm thay đổi căn bản cách con người và hàng hóa di chuyển trong môi trường đô thị.
Tác động kinh tế của nền kinh tế tầm thấp sẽ rất lớn. Chúng ta đang chứng kiến sự ra đời của một lĩnh vực kinh tế hoàn toàn mới. Sự phát triển này không chỉ đơn thuần là mở rộng các ngành hàng không và logistics hiện có, mà còn là việc tạo ra các mô hình kinh doanh mới, loại hình công việc mới và trải nghiệm tiêu dùng mới.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức lớn trước khi nền kinh tế tầm thấp có thể phát huy hết tiềm năng. Những rào cản kỹ thuật vẫn tồn tại, đặc biệt là trong công nghệ pin, khi mật độ năng lượng còn hạn chế, ảnh hưởng đến phạm vi bay và khả năng chuyên chở của máy bay điện. Dù đang phát triển nhanh chóng, khung pháp lý vẫn cần được hoàn thiện thêm để giải quyết đầy đủ việc tích hợp các phương tiện hàng không mới này vào không phận hiện hữu. Sự chấp nhận của công chúng cũng là yếu tố then chốt, với các mối lo về tiếng ồn, ô nhiễm thị giác, quyền riêng tư và an toàn cần được xử lý bằng những chiến lược hợp lý và mang tính cộng đồng.
Bối cảnh cạnh tranh toàn cầu trong nền kinh tế độ cao thấp cũng đang thể hiện những động lực thú vị. Trung Quốc đã áp dụng cách tiếp cận toàn diện từ trên xuống, với sự đầu tư mạnh mẽ của chính phủ, quy hoạch chiến lược và tích hợp với các sáng kiến phát triển kinh tế rộng hơn. Chiến lược phối hợp này đã giúp Trung Quốc dẫn đầu trong một số phân khúc, đặc biệt là dịch vụ giao hàng bằng drone và phát triển hạ tầng cảng bay thẳng đứng. Trong khi đó, Mỹ và châu Âu lại theo hướng để cho thị trường dẫn dắt, với các công ty tư nhân đi đầu trong đổi mới sáng tạo, trong khi cơ quan quản lý xây dựng khung pháp lý phù hợp. Mỗi mô hình có những điểm mạnh và hạn chế riêng, và các yếu tố thành công nhất từ mỗi cách tiếp cận có thể hội tụ thành chuẩn mực toàn cầu trong tương lai.
Nền kinh tế tầm thấp mang đến những cơ hội vượt trội cũng như rủi ro đáng kể cho doanh nghiệp và nhà đầu tư. Bản chất thâm dụng vốn của việc phát triển máy bay và xây dựng hạ tầng, sự không chắc chắn về quy định, cùng sự thay đổi trong thị hiếu tiêu dùng tạo nên một môi trường phức tạp, đòi hỏi định vị chiến lược khôn ngoan. Những công ty xây dựng được quan hệ đối tác vững chắc giữa các ngành, đạt được sự hỗ trợ pháp lý thuận lợi, và phát triển mô hình kinh doanh có thể mở rộng sẽ có nhiều khả năng thành công trong lĩnh vực mới nổi này.
Đối với các nhà hoạch định chính sách, thách thức là tìm ra sự cân bằng giữa đổi mới và an toàn, phát triển kinh tế và lợi ích cộng đồng, cạnh tranh quốc gia và hợp tác quốc tế. Những quốc gia và khu vực điều hướng hiệu quả nhất các căng thẳng này có thể giành được lợi thế đáng kể trong cuộc đua toàn cầu nhằm dẫn đầu nền kinh tế tầm thấp.
Cuộc cách mạng đang diễn ra trên bầu trời không chỉ đơn thuần là về phương tiện và cách giao hàng mới, mà còn là sự tái tưởng tượng toàn diện về khả năng di chuyển, không gian đô thị và hạ tầng của nền văn minh hiện đại. Khi quá trình chuyển đổi này tiếp diễn, các nhà sáng tạo, nhà quản lý, nhà đầu tư và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để đảm bảo nền kinh tế tầm thấp mới nổi này phục vụ lợi ích chung, đồng thời tạo ra giá trị kinh tế bền vững.
Ảnh minh họa về di chuyển hàng không đô thị, bao gồm dịch vụ vận chuyển hàng bằng drone. Ảnh: BusinessAviation.aero
(*) BusinessAviation.aero là một nền tảng chuyên về tin tức và tài liệu (white papers) liên quan đến phát triển máy bay điện/eVTOL và Di chuyển Hàng không Tiên tiến (AAM), kết nối cộng đồng chuyên gia hàng không trên toàn thế giới
