Hai năm sau khi ChatGPT ra mắt, lợi tức đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh vẫn còn mờ nhạt, nhưng có một lĩnh vực nổi bật: phát triển phần mềm bằng AI.
Các startup tạo mã – còn gọi là “code-gen” – đang đạt mức định giá cao ngất trời khi các ban lãnh đạo doanh nghiệp tìm cách tận dụng AI để hỗ trợ và thậm chí thay thế các kỹ sư phần mềm vốn có chi phí cao.
Cursor, một startup tạo mã tại San Francisco có khả năng gợi ý và hoàn thiện dòng lệnh, thậm chí viết nguyên đoạn mã một cách tự động, đã huy động được 900 triệu USD với mức định giá 10 tỷ USD vào tháng 5 từ các nhà đầu tư công nghệ hàng đầu như Thrive Capital, Andreessen Horowitz và Accel.
Windsurf, một startup tại Mountain View đứng sau công cụ lập trình AI nổi tiếng Codeium, đã lọt vào tầm ngắm của OpenAI – đơn vị tạo ra ChatGPT – và hiện đang đàm phán để được mua lại với giá 3 tỷ USD, các nguồn tin nói với Reuters.
Công cụ này nổi bật nhờ khả năng chuyển đổi các lệnh tiếng Anh thông thường thành mã lệnh – đôi khi được gọi là “lập trình theo cảm hứng” (vibe coding), cho phép người không biết ngôn ngữ lập trình vẫn có thể viết phần mềm. Cả OpenAI và Windsurf đều từ chối bình luận về thương vụ này. Lập trình theo cảm hứng là một cách lập trình dựa trên AI, trong đó người dùng mô tả ý tưởng bằng ngôn ngữ tự nhiên thay vì phải viết code chi tiết, và AI sẽ tự động tạo mã.
“AI đã tự động hóa toàn bộ những công việc lặp đi lặp lại, nhàm chán,” Scott Wu – CEO của Cognition, một startup tạo mã – cho biết. “Vai trò của kỹ sư phần mềm đã thay đổi hoàn toàn. Giờ không còn là chuyện nhớ cú pháp rối rắm nữa.”
Những người sáng lập các startup tạo mã và nhà đầu tư của họ tin rằng họ đang trong một cuộc chạy đua chiếm lĩnh thị phần, với khoảng thời gian ngắn để đạt được lượng người dùng đủ lớn và thiết lập công cụ lập trình AI của họ như một chuẩn mực ngành.
Tuy nhiên, do phần lớn các công ty này phụ thuộc vào các mô hình AI nền tảng được phát triển bởi bên khác – như OpenAI, Anthropic hoặc DeepSeek – nên chi phí tính trên mỗi truy vấn cũng tăng, và hiện chưa có công ty nào đạt lợi nhuận.
Họ cũng đang đối mặt với nguy cơ bị vượt mặt bởi các ông lớn như Google, Microsoft và OpenAI – những tập đoàn đã công bố các sản phẩm tạo mã mới vào tháng 5. Anthropic cũng đang phát triển một công cụ tương tự, theo hai nguồn tin của Reuters.
Sự phát triển nhanh chóng của các startup này diễn ra ngay tại sân nhà của Big Tech. GitHub Copilot của Microsoft – ra mắt năm 2021 và được xem là công cụ dẫn đầu trong lĩnh vực tạo mã – đã đạt doanh thu hơn 500 triệu USD vào năm ngoái, theo một nguồn tin am hiểu.
Microsoft từ chối bình luận về doanh thu của GitHub Copilot. Trong cuộc họp báo cáo thu nhập vào tháng 4, công ty cho biết sản phẩm này hiện có hơn 15 triệu người dùng.
Học lập trình nữa không?
Khi AI làm thay đổi ngành, nhiều công việc – đặc biệt là các vị trí lập trình sơ cấp mang tính lặp lại – có thể bị loại bỏ. Signalfire, một công ty đầu tư mạo hiểm theo dõi tuyển dụng công nghệ, cho biết số lượng tuyển dụng mới với kinh nghiệm dưới một năm đã giảm 24% trong năm 2024 – mà theo họ, là do AI đã đảm nhận phần lớn các công việc trước đây dành cho kỹ sư phần mềm mới vào nghề.
CEO Google cũng cho biết vào tháng 4 rằng trên 30% mã của Google hiện nay được tạo bởi AI, còn CEO Amazon Andy Jassy cho biết năm ngoái rằng công ty đã tiết kiệm “tương đương 4.500 năm công sức của lập trình viên” nhờ AI. Google và Amazon từ chối bình luận.
Tháng 5 vừa qua, CEO Microsoft Satya Nadella cho biết khoảng 20–30% mã của họ hiện được AI tạo ra. Cùng tháng đó, công ty thông báo cắt giảm 6.000 nhân viên toàn cầu, trong đó hơn 40% là kỹ sư phần mềm tại bang Washington – nơi đặt trụ sở chính của Microsoft.
“Chúng tôi tập trung vào việc tạo ra AI để giúp lập trình viên tăng năng suất, sáng tạo hơn và tiết kiệm thời gian,” một người phát ngôn của Microsoft nói. “Điều này có nghĩa một số vai trò sẽ thay đổi trong cuộc cách mạng AI, nhưng trí tuệ con người vẫn là trung tâm của chu trình phát triển phần mềm.”
Thua lỗ gia tăng
Một số nền tảng “lập trình theo cảm hứng” đã đạt doanh thu hàng năm ấn tượng.
Cursor – với chỉ 60 nhân viên – đã từ con số 0 đạt mức doanh thu định kỳ 100 triệu USD vào tháng 1-2025, chưa đầy hai năm sau khi ra mắt. Windsurf – thành lập năm 2021 – ra mắt sản phẩm tạo mã vào tháng 11-2024 và hiện đã thu về 50 triệu USD doanh thu hàng năm, theo một nguồn tin.
Tuy nhiên, cả hai công ty khởi nghiệp này đều đang hoạt động với biên lợi nhuận gộp âm – tức chi nhiều hơn thu – theo bốn nguồn đầu tư am hiểu hoạt động của họ.
“Chi phí người ta phải trả cho trợ lý lập trình sẽ ngày càng đắt đỏ,” CEO Quinn Slack của startup lập trình Sourcegraph nói với Reuters.
Để giúp khách hàng dễ chấp nhận chi phí cao hơn, Sourcegraph hiện cung cấp menu lựa chọn, cho phép người dùng chọn mô hình AI muốn dùng – từ mã nguồn mở như DeepSeek cho đến các mô hình suy luận tiên tiến từ Anthropic và OpenAI – nhằm dùng mô hình rẻ hơn cho câu hỏi đơn giản.
Cursor và Windsurf đều do các cựu sinh viên MIT ngoài 20 tuổi điều hành, và đại diện cho làn sóng đổ xô vào startup AI. “Tôi chưa thấy người ta làm việc chăm như vậy kể từ thời kỳ bùng nổ Internet đầu tiên,” Martin Casado – đối tác tại Andreessen Horowitz, nhà đầu tư vào Anysphere (đơn vị đứng sau Cursor) – cho biết.
Điều chưa rõ là liệu hàng chục công ty tạo mã có giữ được khách hàng khi các ông lớn công nghệ vào cuộc hay không.
“Trong nhiều trường hợp, không phải ai có công nghệ tốt nhất sẽ thắng – mà là ai tận dụng được công nghệ tốt nhất, và ai bán hàng giỏi hơn,” Scott Raney – giám đốc tại Redpoint Ventures, công ty đầu tư vào Sourcegraph và Poolside (một startup phát triển mô hình AI riêng) – nhận định.
Mô hình AI riêng
Hầu hết startup lập trình AI hiện nay đang dựa vào mô hình Claude của Anthropic – đơn vị đã vượt mốc doanh thu 3 tỷ USD hàng năm vào tháng 5, một phần nhờ khoản phí từ các công ty tạo mã.
Tuy nhiên, một số công ty đang cố gắng phát triển mô hình riêng. Tháng 5 vừa rồi, Windsurf công bố mô hình AI nội bộ đầu tiên, được tối ưu cho kỹ thuật phần mềm nhằm kiểm soát trải nghiệm người dùng. Cursor cũng đã tuyển dụng nhóm nghiên cứu để huấn luyện mô hình AI lớn của riêng mình, nhằm giảm lệ thuộc vào mô hình nền tảng, theo hai nguồn tin.
Tuy vậy, việc huấn luyện mô hình AI cho lập trình là một thử thách tốn kém – có thể tiêu tốn hàng triệu USD để thuê hoặc mua năng lực tính toán cần thiết.
Replit trước đó đã từ bỏ kế hoạch huấn luyện mô hình riêng. Poolside – đã huy động hơn 600 triệu USD để phát triển mô hình AI chuyên lập trình – hiện đang thử nghiệm với khách hàng cùng Amazon Web Services, nhưng chưa tung ra sản phẩm chính thức.
Một startup khác là Magic Dev – đã gọi vốn gần 500 triệu USD kể từ 2023 – từng hứa hẹn sẽ ra mắt mô hình lập trình cấp cao vào mùa hè 2024 nhưng vẫn chưa tung ra sản phẩm.
Các mô hình nhân vật với máy tính và điện thoại thông minh trước dòng chữ “Trí tuệ nhân tạo AI”. Ảnh: Reuters
