Tổng thống Trump thông báo hôm thứ Năm rằng ông sẽ miễn nhiệm cố vấn an ninh quốc gia Michael Waltz, đề cử ông làm đại sứ tại Liên Hợp Quốc, và tạm thời bổ nhiệm Ngoại trưởng Macro Rubio vào vị trí thay thế, trong khi vẫn tiếp tục giữ vai trò đứng đầu Bộ Ngoại giao.
Đây là sự thay đổi nhân sự cấp cao đáng kể đầu tiên tại Nhà Trắng và là sự xáo trộn mà ông Trump từng cố gắng tránh trong nhiệm kỳ thứ hai của mình.
“Trong suốt thời gian phục vụ trong quân đội, tại Quốc hội và với vai trò Cố vấn An ninh Quốc gia của tôi, Mike Waltz đã làm việc không ngừng để đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu,” ông Trump viết trên mạng xã hội. “Tôi tin ông ấy sẽ tiếp tục làm điều đó trong vai trò mới. Trong thời gian chờ đợi, Ngoại trưởng Marc Rubio sẽ kiêm nhiệm vai trò Cố vấn An ninh Quốc gia, đồng thời tiếp tục lãnh đạo mạnh mẽ tại Bộ Ngoại giao.”
Ông Waltz đã ở trong tình thế bấp bênh suốt nhiều tháng qua, nhưng vị trí của ông càng trở nên mong manh sau khi công chúng biết ông đã lập một nhóm chat trên ứng dụng nhắn tin thương mại Signal để thảo luận về một chiến dịch quân sự nhạy cảm ở Yemen — và vô tình đưa thêm một nhà báo vào cuộc trò chuyện .
Phần lớn cố vấn của ông Trump từ lâu đã xem ông Waltz là quá hiếu chiến để phục vụ một tổng thống vốn hoài nghi về các cuộc can thiệp của Mỹ và mong muốn đạt thỏa thuận hạt nhân với Iran cũng như bình thường hóa quan hệ với Nga.
Phó của ông Waltz, Alex Wong — người từng làm việc về vấn đề Triều Tiên trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump và được coi là một đảng viên Cộng hòa ôn hòa với kinh nghiệm an ninh quốc gia đáng kể — cũng được cho là sẽ bị miễn nhiệm, theo một quan chức cấp cao trong chính quyền có hiểu biết về tình hình.
Ông Rubio sẽ nắm giữ cả hai chức vụ, điều mà chưa có quan chức nào làm đồng thời kể từ khi Henry Kissinger giữ cả hai vai trò dưới thời chính quyền Nixon và Ford. Ông Rubio cũng đang tạm thời giữ vai trò đứng đầu USAID và Cơ quan Lưu trữ Quốc gia.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao, bà Tammy Bruce, đã biết về vai trò mới của ông Rubio trong một buổi họp báo với các phóng viên , sau khi ông Trump đăng thông tin lên mạng xã hội.
Một người hiểu rõ các cuộc thảo luận cho biết ông Rubio đã từng bày tỏ sẵn sàng đảm nhận vị trí khoảng sáu tháng nếu ông Walts bị thay thế và ông Rubio được yêu cầu.
Thử nghiệm Kissinger không được phần lớn các nhà sử học xem là thành công, bởi vai trò cố vấn an ninh quốc gia đòi hỏi phải trung lập trong việc điều phối các lập luận đối lập giữa Bộ ngoại giao, Lầu Năm Góc, các cơ quan tình báo và các bên liên quan khác. Cuối cùng, ông Kissinger đã bị miễn nhiệm khỏi vị trí này và được thay thế bởi Brent Scowcroft.
Tuy nhiên, chính quyền thứ hai của ông Trump không hoàn toàn giống với bất kỳ tiền lệ lịch sử nào.
Ông Rubio từng tranh cử chống lại ông Trump năm 2016, nhưnghọ đã xây dựng được mối quan hệ hợp tác gần gũi trong những tháng gần đây, theo một số quan chức cấp cao. Ông Waltz đangđược rút lui trong danh dự và được ca ngợi khi rời vị trí hiện tại, đồng thời lấp vào khoảng trống do ông Trump bất ngờ rút đề cửbà Elise Stefanik, dân biểu Cộng hòa bang New York, làm đại sứ tại LHQ.
Việc chọn người kế nhiệm vị trí cố vấn an ninh quốc gia sẽ có ý nghĩa sống còn, vào thời điểm các cố vấn an ninh và đối ngoại hạng đầu của tổng thống đang có những bất đồng sâu sắc về cách đối phó với ba đối thủ đáng gờm nhất của nước Mỹ: Trung Quốc, Nga và Iran.
Ông Trump thực hiện sự thay đổi này chỉ hai tuần trước chuyến công du nước ngoài lớn đầu tiên trong nhiệm kỳ hai, đến Ả Rập Xê Út và một số thủ đô Ả Rập khác ở Trung Đông, trong bối cảnh đang diễn ra các cuộc đàm phán căng thẳng với Moscow và Tehran.
Ông Waltz, một cựu binh có tư tưởng chính sách đối ngoại cứng rắn từ lâu trước khi ông Trump nổi lên, đã phải vật lộn để chứng minh lập trường phù hợp với cử tri của ông Trump ngay cả trước khi ông nhậm chức.
Ông cũng hầu như chưa có thời gian để tổ chức một đội ngủ nhân sự, chứ chưa nói đến việc giải quyết những vấn đề khó khăn nhất của tổng thống. Thông thường, một cố vấn an ninh quốc gia mới sẽ viết Chiến lược An ninh Quốc gia của chính quyền , một quá trình kéo dài cả năm với việc điều phối các quan điểm khác nhau từ các cơ quan và thành viên nội các.
Về một số vấn đề lớn — bao gồm cách đối phó với tham vọng của Trung Quốc tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, chương trình hạt nhân đang phát triển nhanh chóng, các cuộc tấn công mạng tinh vi nhằm vào Mỹ và đồng minh — chính quyền hầu như vẫn chưa bắt đầu.
Sáng thứ Năm, đúng lúc tin tức về việc ông bị sa thải bắt đầu lan truyền trong các giới an ninh quốc gia ở Washington, ông Waltz vẫn xuất hiện trên Fox News. Không rõ lúc đó ông đã biết mình bị thay thế chưa.
Ông Waltz, người chưa bao giờ công khai chuyển sang ủng hộ đường lối đối ngoại của ông Trump như ông Rubio đã làm trong vài năm qua, gần đây vẫn thúc đẩy trừng phạt mạnh tay đối với Nga nếu nước này không đồng ý ngừng bắn với Ukraine. Ông Waltz đã đề xuất biện pháp này tại cuộc họp hôm thứ Hai với tổng thống và các thành viên cấp cao trong nhóm an ninh quốc gia.
Cho đến nay, ông Trump vẫn do dự trong việc thực hiện bất kỳ biện pháp nào ngoài mang tính biểu tượng với Nga, mặc dù đôi khi ông đã đe dọa trên mạng xã hội rằng sẽ áp đặt trừng phạt và thuế quan.
Kể từ khi nhậm chức nhiệm kỳ hai, ông Trump luôn ngần ngại sà thải bất kỳ ai ở cấp nội các, nhằm tránh tạo ra những tiêu đề tiêu cực về tình trạng hỗn loạn như nhiệm kỳ đầu.
Ông Trump từng sa thải cố vấn an ninh quốc gia đầu tiên của mình , Michael T. Flynn, chỉ trong vòng bốn tuần sau khi nhậm chức năm 2017, với lý do ông Flynn — một trung tướng về hưu— đã nói dối Phó Tổng thống Mike Pence về các cuộc đàm phán với đại sứ Nga.
Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump đã thay bốn cố vấn an ninh quốc gia. Một trong số đó, ông John R. Bolton, đã viết hồi ký tiết lộ sâu sắc — và gây bẽ mặt cho ông Trump — về thời giá làm việc dưới quyền tổng thống.
Trong nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump dường như không chỉ muốn tránh những tiêu đề tiêu cực mà còn cố tránh làm phật lòng những người có thể trở thành nhà phê bình công khai trong tương lai.
Các cuộc thảo luận về việc thay thế ông Waltz đã diễn ra trong âm thầm nhiều tuần, và trở nên căng thẳng hơn sau vụ rò rỉ nhóm chat trên Signal.
Michael Waltz, cố vấn an ninh quốc gia, theo sau Tổng thốngTrump hôm thứ Ba để lên chuyên cơ Air Force One tại Căn cứLiên hợp Andrews ở Maryland. Ảnh: The New York Times
