Trump từng bước tấn công pháp luật, các đại học và truyền thông

Mới chỉ ba tháng trong nhiệm kỳ mới, Tổng thống Donald Trump đã leo thang cuộc chiến chống lại các định chế thách thức bản năng độc tài của ông, bao gồm các tòa án, luật sư, các viện đại học hàng đầu và giới truyền thông.

Chính quyền của ông đang thể hiện quyền lực tổng thống một cách rõ ràng và rộng lớn hơn bất kỳ Nhà Trắng giai đoạn hiện đại nào. Việc Nhà Trắng giải thích tùy tiện các điều luật vànhững cách hiểu đáng ngờ về phán quyết của các thẩm phán đang gây lo ngại về tác động của nó đối với pháp quyền, tự do ngôn luận và Hiến pháp.

Coi thường tòa án

“Có một cái gì đó đã hỏng,” Trump nói trong phòng Bầu Dụ hôm thứ Hai. “Hệ thống lập pháp theo chủ nghĩa tự do (ngược với phe bảo thủ Cộng hòa) – nhưng họ không còn điều hành đất nước này nữa.”

Ông ngồi cạnh Tổng thống Nayib Bukele của El Salvador, người tự xưng là “nhà độc tài máu lạnh nhất thế giới” và sự nổi tiếng của ông dựa trên một kiểu độc tài qua bầu cử mà Trump ngưỡng mộ . Sự nồng nhiệt dành cho một nhà lãnh đạo mà thông thườngsẽ bị một chính quyền Mỹ tẩy chay là một điềm báo trước về ý định tương lai của Tổng thống Mỹ thứ 47.

Bukele đã đình chỉ một phần Hiến pháp của El Salvador và bỏ tùhàng chục nghìn người mà không qua xét xử trong chiến dịchtrấn áp tội phạm.

Ông gợi ý rằng Trump có thể làm điều tương tự. “Ngài Tổngthống, ông có 350 triệu người cần giải phóng, ông biết đấy. Nhưng để giải phóng 350 triệu người, ông phải bỏ tù một sốngười. Ông biết đấy, đó là cách hoạt động, phải không?”

Cả hai tổng thống đều thích thú với cơ hội công khai từ chối thảKilmar Armando Abrego Garcia, một người di cư không có giấytờ bị bắt ở Maryland và bị trục xuất đến một nhà tù khét tiếng ở El Salvador mà không qua phiên tòa xem xét và bất chấp lệnhcủa thẩm phán yêu cầu không được trục xuất tới đất nước này.

Nhà Trắng từ chối thực hiện lệnh của một thẩm phán khác yêu cầu Garcia phải được đưa trở lại Mỹ và đang thách thức một quyết định của Tòa án Tối cao yêu cầu phải tạo điều kiện đưa Garcia trở về. Chính quyền nói rằng Garcia là một thành viên băng đảng và khủng bố mặc dù không có bằng chứng nào. Họ cũng lập luận rằng các tòa án Mỹ không có thẩm quyền vì số phận của Abrego Garcia thuộc thẩm quyền của Trump trongviệc thiết lập chính sách đối ngoại.

Tòa án Tối cao đã phán quyết 9-0 vào tuần trước rằng chính quyền phải “tạo điều kiện” đưa Garcia trở về sau khi Nhà Trắng thừa nhận đã trục xuất ông vì một sai lầm hành chính. Nhưng nhà Trắng đang sử dụng ngôn ngữ không chính xác – có thể do muốn duy trì sự đoàn kết nội bộ hoặc mong muốn tránh một cuộc đối đầu hiến pháp trực tiếp – để khẳng định rằng các thẩm phán đã đồng tình với lập trường của mình, thay vì lên án nó.

“Tôi nghĩ Tòa án Tối cao có trách nhiệm một phần vì họ đã cắtnghĩa từ ngữ,” thẩm phán đã nghỉ hưu Shira Scheindlin nói vớiJohn Berman của CNN hôm thứ Hai. Nhưng Scheindlin cảnhbáo rằng chính quyền đang bước vào một vùng đất nguy hiểm. “Chúng ta đang chứng kiến sự thách thức đối với lệnh của Tòaán Tối cao. Tòa án Tối cao đã nói tạo điều kiện để ông ấy trở lại và phải làm điều đó nhanh chóng.”

Scheindlin nói thêm: “Đây là sự thách thức đặt chúng ta vào ranh giới của một cuộc khủng hoảng hiến pháp giữa nhánh tư pháp và nhánh hành pháp.”

Laurence Tribe, một học giả hiến pháp nổi tiếng, đã nói với CNN hôm thứ Hai rằng sự thách thức của chính quyền khiến vụ việc này có khả năng sẽ quay lại trước Tòa án Tối cao – và khi đó, Tòa sẽ đối mặt với một sự lựa chọn quan trọng. “Không chỉ người nhập cư mới phải chịu đựng trò này. Đó là một trò chơi chết người có thể được áp dụng với bất kỳ công dân nào,” Tribe, giáo sư danh dự tại Trường Luật Harvard, nói. “Tổng thống đã bắt đầu chơi trò chơi này.”

Thực tế, Trump đang cân nhắc một thách thức lớn hơn đối với pháp luật. Ông gợi ý rằng kế hoạch trục xuất những người mà ông nói là thành viên băng đảng và khủng bố tới các nhà tù khắc nghiệt ở El Salvador có thể được mở rộng.

“Tôi muốn đi xa hơn một bước, ý tôi là… tôi không biết các luật lệ như thế nào. Chúng ta luôn phải tuân thủ các luật lệ,” Trump nói, nhìn vào Tổng chưởng lý Pam Bondi trên ghế sofa của Nhà Trắng. “Nhưng chúng ta cũng có những tên tội phạm trong nước xô người ta vào tàu điện ngầm, đánh những bà già vào gáy bằng gậy bóng chày khi họ không để ý, là những con quái vật thực sự. Tôi muốn đưa họ vào nhóm những người – để đưa họ ra khỏi đất nước.”

Ý tưởng rằng chính quyền sẽ phớt lờ các biện pháp bảo vệ của hiến pháp có sẵn đối với tất cả người Mỹ, ngay cả những người bị giam giữ, và trục xuất họ đến các trại tù hà khắc ở nước ngoài là điều thật khó tin. Tuy nhiên, lời nói của Trump diễn ra trongbầu không khí ngày càng độc tài xung quanh Nhà Trắng của ông và quyết tâm rõ ràng từ chối các ràng buộc hiến pháp đối vớihành vi của mình.

Nhắm mục tiêu đến hệ thống pháp luật và giới tinh hoatrong giáo dục

Các động thái quyền lực từ Nhà Trắng cho thấy chính quyền không chỉ muốn đơn phương quyết định ai sẽ bị trục xuất, dựatrên tiêu chí của riêng mình chứ không phải của các tòa án. Trong những ngày gần đây, Trump đã gia tăng áp lực đối với cáccông ty luật hàng đầu, những công ty đã nhận tranh cãi cho cácvụ án hoặc tuyển dụng các luật sư mà ông coi là đối địch với lợiích chính trị của mình.

Nhà Trắng cũng đã đe dọa cắt giảm ngân sách của nhiều trườngđại học nếu họ không thay đổi chính sách của trường và thậmchí là thay đổi những gì họ dạy. Hôm Chủ nhật, ông yêu cầutrừng phạt chương trình “60 Minutes” của CBS và yêu cầu chủtịch Ủy ban Truyền thông Liên bang thu hồi giấy phép của tổchức truyền thông này.

Một tổng thống đã vận động tái tranh cử với lời hứa thanh trừngviệc vũ khí hóa Bộ Tư pháp nhưng đã sử dụng quyền lực củamình để ra lệnh điều tra hai người chỉ trích, Chris Krebs vàMiles Taylor, những người đã phục vụ trong chính quyền củaông. Và các quyết định đơn phương của Elon Musk về việc sathải các quan chức và cắt giảm tài trợ liên bang cho các cơ quanchính phủ đã được Quốc hội phê duyệt dường như nhằm chạyđua với khả năng của các tòa án trong việc đánh giá tính hợppháp của chúng.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Marco Rubio đã sử dụng quyền lực lớn để hủy visa của hàng trăm sinh viên quốc tế, trong đó có những người tham gia các cuộc biểu tình chống Israel. Ông lập luận rằng các hoạt động của họ có hại cho chính sách đối ngoại của Mỹ – một lý do bao trùm có thể được sử dụng để hạn chếgần như mọi phát ngôn. Một số sinh viên quốc tế đã bị bắt giữ trên đường phố và đưa vào cơ sở giam giữ hoặc bị buộc phải rời khỏi đất nước. Vào thứ Hai, sinh viên Palestine Mohsen Mahdawi của Đại học Columbia đã vào một văn phòng di trú ở Vermont với hy vọng bắt đầu bước cuối cùng để trở thành công dân Mỹ. Tuy nhiên, sinh viên này, người đã sống ở Mỹ suốt một thập kỷ, đã bị bắt và đưa đi trong còng tay, luật sư của anh cho CNN biết.

Và tình trạng “cánh hẩu” thường xuất hiện trong các chế độ cứng rắn phi dân chủ dường như đang bắt đầu bén rễ ở Washington. Ví dụ, Trump đã ra tín hiệu rằng ông sẵn sàng đàm phán với các CEO hàng đầu để họ có thể được miễn thuế quan, khi mà chính sách thuế đã làm rung chuyển nền kinh tế Mỹ và toàn cầu.

Trump đã giành chiến thắng trong nhiệm kỳ thứ hai một phầnnhờ lời hứa với các người ủng hộ sẽ tiêu diệt một hệ thống tinhhoa mà ông cho rằng coi thường nhiều người Mỹ và bị nhiễmcác giá trị tự do cực đoan về chủng tộc và giới tính. Đây là mộtlập trường phổ biến trong số nhiều cử tri – đặc biệt là trong nềntảng ủng hộ của Trump, nơi ông dường như đang điều hành. Mộtcuộc tấn công văn hóa vào các thể chế được coi là bị thống trịbởi giới tinh hoa cũng là một cách phân tâm hữu ích, đánh lạchướng khỏi sự hỗn loạn của chiến tranh thương mại cũng như sựthất bại cho đến nay của sáng kiến hòa bình của ông tại Ukraine.

Lời nói hùng hổ và niềm tin rõ ràng của Trump rằng ông cóquyền lực vô hạn – được củng cố bởi một phán quyết của Tòaán Tối cao về miễn trừ tổng thống – đã từ lâu khiến các nhà phêbình phải cảnh báo, đôi khi với mức quá lo lắng, rằng ông đangtrở thành một nhà độc tài. Nhưng việc phủ nhận kết quả bầu cửnăm 2020 của ông và những nỗ lực mới của ông để ngăn chặntrách nhiệm chính phủ, bỏ qua các quy trình pháp lý và thậm chílà ngăn chặn tự do ngôn luận đang dần tích tụ lại.

Những trận chiến chính trị và pháp lý đang bắt đầu

Tuy nhiên, một số thể chế đang chống lại. Đại học Harvard vàothứ Hai đã từ chối yêu cầu của chính quyền về việc thay đổichính sách. “Trường sẽ không từ bỏ sự độc lập hoặc quyền hiếnđịnh của mình,” Chủ tịch Harvard, Alan Garber, cho biết trongmột tuyên bố. Chính quyền ngay lập tức đã đóng băng nhiều tỷđô la tài trợ liên bang cho trường tinh hoa (Ivy League) này.

Nhà Trắng đã yêu cầu thay đổi các chương trình đa dạng, côngbằng và hòa nhập của Harvard; cấm đeo khẩu trang trong cáccuộc biểu tình trong khuôn viên trường; và cải cách việc tuyểndụng và tuyển sinh dựa trên thành tích. Chính quyền muốn giảmquyền lực của giảng viên và các nhà quản lý.

Quyết định của Harvard có thể thiết lập một tiền lệ cho các cơ sở giáo dục đại học khác noi theo. Tuy nhiên, Đại học Columbia đã chấp nhận yêu cầu của chính quyền về các hạn chế đối với cáccuộc biểu tình và quy trình kỷ luật mới, đồng thời ngay lập tức xem xét lại chương trình giảng dạy về Trung Đông.

Mô hình phản kháng đối với các chính sách của Trump cũngđang diễn ra trong ngành luật.

Hai công ty lớn, Jenner & Block và WilmerHale, những công ty có các chi nhánh lớn tại Washington, đã kiện chính quyền để thách thức các sắc lệnh hành pháp của Trump nhắm vào họ vàkhách hàng của họ. Họ cáo buộc chính phủ sử dụng các sắc lệnhhành pháp không hợp hiến để trừng phạt hoặc ngăn chặn nhữngphát ngôn mà chính quyền không thích.

Việc chính quyền nhắm vào các nhà báo đã khiến Associated Press đưa vụ kiện của mình ra tòa sau khi các nhà báo của họ bị cấm tham gia nhóm phóng viên đi cùng trên Air Force One và các sự kiện tại phòng Bầu Dục do từ chối làm theo chỉ đạo của Trump trong việc đổi tên Vịnh Mexico thành Vịnh Mỹ. Một thẩm phán liên bang tuần trước đã cho rằng việc trừng phạt AP của Nhà Trắng là vi hiến.