Trump nói với nội bộ rằng Musk sẽ sớm rút lui

Tổng thống Donald Trump đã nói với những người thân cận, bao gồm cả các thành viên nội các, rằng Elon Musk sẽ rút lui trong vài tuần tới khỏi vai trò hiện tại là đối tác điều hành, người cổ vũ mọi mặt và “đao phủ chính trị (hatchet man)” ở Washington.

Tổng thống vẫn hài lòng với Musk và sáng kiến Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE), nhưng theo ba nguồn tin thân cận với Trump được yêu cầu giấu tên để mô tả mối quan hệ đang thay đổi, cả hai người gần đây đã đồng thuận rằng đã đến lúc Musk trở lại với công việc kinh doanh và đảm nhiệm vai trò hỗ trợ phía sau.

Việc Musk sắp rời đi diễn ra khi một số người trong chính quyền Trump và nhiều đồng minh bên ngoài ngày càng thất vọng với sự khó đoán của ông và xem vị tỷ phú này là một gánh nặng chính trị (political liability). Điều này được thể hiện rõ vào thứ Ba tuần này, khi một vị thẩm phán bảo thủ mà Musk công khai ủng hộ đã thua trong cuộc bầu cử vào Tòa án Tối cao Wisconsin với cách biệt 10 điểm.

Diễn biến này đánh dấu sự thay đổi trong quan hệ Trump – Musk so với một tháng trước, khi các quan chức và đồng minh Nhà Trắng còn tin rằng Musk sẽ “ở lại lâu dài”.

Một quan chức cấp cao trong chính quyền cho biết Musk có thể vẫn giữ vai trò cố vấn không chính thức và thỉnh thoảng sẽ xuất hiện tại khuôn viên Nhà Trắng. Một người khác cảnh báo rằng bất kỳ ai nghĩ rằng Musk sẽ hoàn toàn biến mất khỏi quỹ đạo của Trump thì đang “tự lừa dối mình.”

Theo các nguồn tin nội bộ, quá trình chuyển giao này có thể trùng với thời điểm kết thúc vai trò “nhân viên chính phủ đặc biệt” của Musk – một vị trí giúp ông tạm thời được miễn trừ một số quy định về đạo đức và xung đột lợi ích.

Những người bảo vệ Musk trong chính quyền cho rằng thời điểm chuyển giao đã đến, vì theo họ, không còn nhiều dư địa mà ông có thể cắt giảm từ các cơ quan chính phủ mà không làm tổn hại đến những chức năng thiết yếu.

Tuy nhiên, nhiều đồng minh khác của Trump cho rằng Musk là một nhân tố khó kiểm soát, không thể điều hành, thường xuyên không chia sẻ kế hoạch với các bộ trưởng hoặc qua kênh chỉ huy chính thức của Nhà Trắng do Chánh văn phòng Susie Wiles đứng đầu, và thường khiến họ rơi vào tình trạng hỗn loạn bởi những phát ngôn bất ngờ và lệch hướng trên mạng xã hội X – bao gồm cả việc chia sẻ các kế hoạch chưa qua thẩm định để cắt giảm mạnh các cơ quan liên bang.

Đó là chưa kể đến những lo ngại về Musk như một gánh nặng chính trị – người đã trở thành điểm tập hợp cho phe Dân chủ bị chia rẽ. Tại Wisconsin, các đối thủ của Musk đã tận dụng khoản chi hàng triệu USD của ông cho cuộc đua tư pháp, với một số người công khai xem đây là cuộc trưng cầu dân ý về vị tỷ phú gây tranh cãi này.

Về mặt công khai, Trump thể hiện sự ngưỡng mộ đối với Musk – người đã chi hàng triệu USD để giúp ông đắc cử. Ông thường xuyên ca ngợi việc DOGE phát hiện ra các hành vi lãng phí, gian lận và lạm dụng, gọi công việc của Musk là một cuộc cách mạng.

Tuy nhiên, Trump ngày càng chú ý đến cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm sau và muốn đảm bảo không làm tổn hại thế đa số của đảng Cộng hòa tại Hạ viện. Ông đặc biệt theo dõi phản ứng giận dữ của công chúng tại các buổi họp tiếp dân liên quan đến DOGE – dù đảng Cộng hòa cho rằng đó là do phe tự do (Dân chủ) dàn dựng.

Các cuộc thảo luận về Musk diễn ra chỉ vài ngày trước khi Trump trở nên lo lắng đến mức rút đề cử Hạ nghị sĩ New York Elise Stefanik làm đại sứ tại Liên Hợp Quốc – vì lo ngại về thế đa số mong manh của Đảng Cộng hòa. Trump thực chất đã bắt đầu mở đường cho việc rút lui của Musk từ hơn một tuần trước cuộc bầu cử – bao gồm cả trong cuộc họp nội các ngày 24-3, nơi ông thông báo rằng Musk sẽ rời chính quyền, theo một nguồn tin. Một quan chức cấp cao xác nhận Trump đã thảo luận về việc chuyển giao của Musk trong cuộc họp đó.

Ngay sau đó, Trump mời phóng viên và máy quay vào giai đoạn cuối cuộc họp, nơi ông hết lời ca ngợi Musk – người khi đó đội mũ đỏ MAGA. Các bộ trưởng – nhiều người trong số họ đã va chạm với Musk vài tuần trước đó – cũng ca ngợi chiến dịch cắt giảm quan liêu của ông.

“Elon, tôi muốn cảm ơn anh – tôi biết anh đã trải qua rất nhiều,” Trump nói, đề cập đến những lời đe dọa tính mạng và các hành vi phá hoại nhắm vào xe Tesla trước khi gọi ông là “một người yêu nước” và “một người bạn của tôi.”

Sau đó, cả hai người đều úp mở công khai về việc chuyển giao. Khi Bret Baier của Fox News hỏi Musk vào thứ Năm rằng ông có sẵn sàng rời đi khi hết hạn (130 ngày) làm nhân viên chính phủ đặc biệt không, ông gần như tuyên bố đã hoàn thành sứ mệnh: “Tôi nghĩ chúng tôi sẽ hoàn thành phần lớn công việc cần thiết để giảm thâm hụt ngân sách 1 nghìn tỷ USD trong thời gian đó.”

Tối thứ Hai, Trump nói với báo chí rằng “đến một lúc nào đó Elon sẽ muốn trở lại với công ty của mình,” và nói thêm: “Anh ấy muốn vậy. Tôi sẽ giữ anh ấy lại lâu nhất có thể.”

Sau khi bài báo này được đăng tải lần đầu vào thứ Tư, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt đã gọi nó là “rác rưởi” trên mạng xã hội nhưng không phủ nhận nội dung bài báo. Bà xác nhận rằng “Elon sẽ rời khỏi vai trò nhân viên chính phủ đặc biệt khi công việc đáng kinh ngạc của ông tại DOGE hoàn tất.”

Tuy nhiên, nhiều người thân cận với Trump cảm thấy nhẹ nhõm khi Musk được cho là sắp rút lui khỏi vai trò trung tâm bên cạnh Trump.

Những lý do cụ thể cho sự chia tay sắp tới này vẫn chưa rõ ràng, ngay cả với những người thân cận hai bên. Nhưng ba nguồn tin nội bộ cho biết các quan chức chính quyền vẫn tiếp tục bức xúc với việc Musk thiếu phối hợp với cấp quản lý và nội các – một vấn đề đã tồn tại từ tháng Một và họ đã cố gắng giải quyết với ông nhưng chỉ đạt được kết quả nửa vời.

Thông báo của Trump tại cuộc họp nội các được đưa ra ba ngày sau khi New York Times tung tin rằng Lầu Năm Góc đã lên kế hoạch thông báo cho Musk về các kế hoạch chiến tranh tuyệt mật liên quan đến Trung Quốc — một xung đột tiềm tàng lớn và có thể gây xung đột lợi ích nghiêm trọng do các hoạt động kinh doanh của Musk tại đó. Trong khi Lầu Năm Góc và Nhà Trắng công khai bác bỏ câu chuyện này là tin giả, tiêu đề đó đã khiến cả Trump và Wiles bất ngờ, buộc họ phải vội vã tìm hiểu sự tình.

Trump công khai coi nhẹ sự việc nhưng cũng nhân cơ hội để vạch ra ranh giới mới đối với Musk. “Không đưa cho một doanh nhân xem mấy cái đó,” ông nói với báo giới về kế hoạch chiến tranh, ngụ ý rằng Musk có thể “dễ bị tác động” do các quyền lợi kinh doanh.

“Mọi người đã rất tức giận vì chuyện đó, vì nó điên rồ thật sự,” một người thân cận với Nhà Trắng và nắm rõ vụ việc cho biết.

Một số cố vấn lâu năm của Trump nói rằng tổng thống đã khôn ngoan khi giữ Musk bên cạnh — chính vì ông ta là tấm bia hứng chỉ trích thay cho Trump. Musk, theo họ, đã là tấm lá chắn chính trị cho tổng thống, sẵn sàng nhận về những phần gây tranh cãi nhất trong chương trình nghị sự, như việc cắt giảm bộ máy liên bang, thay vì để Trump phải đối mặt trực tiếp.

Nhưng những người khác thì cho rằng Musk không thể mãi đóng vai trò đó — đặc biệt là khi những trò hề của ông ta bắt đầu phản tác dụng lên tổng thống.

“Elon đang lãnh đạn thay cho Trump — rất nhiều — và Trump biết điều đó, thấy điều đó,” một đồng minh lâu năm khác nói. “Nhưng nếu điều đó bắt đầu vấy bẩn lên ông ấy, thì tuần trăng mật kết thúc… Và chuyện đó đang bắt đầu rồi.”

Những bất mãn nội bộ với Musk đã bắt đầu từ trước chiến thắng của Trump hồi tháng 11. Trong vài tuần trước bầu cử, một số đồng minh của Trump đã phàn nàn rằng Musk dành quá nhiều thời gian ở Mar-a-Lago, tìm cách lấy lòng tổng thống.

Họ không cho rằng Musk sẽ tham gia chính quyền, lập luận rằng không đời nào ông ta muốn tạm gác kinh doanh để dấn thân vào công việc quản trị nhàm chán. Một số người âm thầm hy vọng rằng khi Trump quay lại Nhà Trắng, Musk — người hầu như đã sống tại khu nghỉ dưỡng của Trump ở Florida — sẽ không còn dễ dàng tiếp cận với tổng thống nữa.

Nhưng điều đó rõ ràng đã không xảy ra. Trump — người ngưỡng mộ sự giàu có tự thân và tuổi trẻ của Musk — đã bảo đảm cho Musk quyền tiếp cận hoàn toàn với West Wing và một văn phòng tại Tòa nhà Hành chính Điều hành Eisenhower cạnh Nhà Trắng.

Một thành viên trong đội tranh cử của Trump lo ngại từ sớm rằng tổng thống không nhận ra rằng khi giữ Musk quá gần, ông không chỉ trao quyền lực cho doanh nhân công nghệ này mà còn có thể tự làm hại mình. Musk, người đó cảnh báo, rất khó đoán và bốc đồng — và sẽ chỉ là vấn đề thời gian trước khi mọi chuyện trở nên tồi tệ.

Và điều đó đã nhanh chóng trở thành hiện thực.

Trước tiên, Musk một mình làm đổ vỡ thỏa thuận chi tiêu trước Giáng sinh giữa Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson và phe Dân chủ, khiến phe Cộng hòa phải chạy đôn chạy đáo để tránh nguy cơ đóng cửa chính phủ. Theo những người thân cận với tổng thống, Trump không hề yêu cầu ông ta can thiệp; Musk tự làm theo ý mình. Nhưng do quá gần gũi với tổng thống, các nghị sĩ bảo thủ trên Đồi Capitol đã xem lời của Musk như thánh chỉ (gospel).

Vài tuần sau, khi Trump công bố dự án trí tuệ nhân tạo trị giá 500 tỷ USD, Musk không thể không đá đểu đối thủ trong thương vụ — Sam Altman, đối thủ lâu năm ở Thung lũng Silicon. Những người am hiểu chuyện này nói rằng các trợ lý Nhà Trắng lúc đó cực kỳ tức giận vì Musk đã phá hỏng thông báo của Trump.

Dù có những lần trật nhịp như vậy, Trump vẫn tiếp tục bảo vệ và tận hưởng mối quan hệ với người đàn ông giàu nhất thế giới, người xuất hiện bên cạnh ông thậm chí còn nhiều hơn cả phó tổng thống của ông.

Khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai, Trump đảm bảo hậu thuẫn cho Musk: Khi các nhà lập pháp Cộng hòa bắt đầu than phiền về Musk trong các cuộc trò chuyện riêng, yêu cầu ông ta nên nhẹ tay hơn khi cắt giảm hàng ngàn nhân viên liên bang, Trump lại nói với Musk phải “mạnh tay hơn” với các đợt cắt DOGE.

Tuy nhiên, các vấn đề bắt đầu leo thang, cả công khai lẫn trong nội bộ.

Khi phe Dân chủ đẩy mạnh thông điệp về nguy cơ Đảng Cộng hòa cắt giảm các chương trình phúc lợi, Musk lại xuất hiện trên podcast của Joe Rogan và gọi chương trình An sinh xã hội là “mô hình đa cấp lớn nhất mọi thời đại” — một phát ngôn đi ngược lại hoàn toàn cam kết rõ ràng của Trump là sẽ không cắt giảm phúc lợi. Musk cũng khuấy động cộng đồng MAGA trên mạng sau khi các thẩm phán chặn các đợt cắt giảm của ông ta, kêu gọi Trump phớt lờ tòa án ngay cả khi Nhà Trắng đang cố xoa dịu lo ngại về khủng hoảng hiến pháp và tuyên bố Trump sẽ không làm điều đó.

Cả hai sự việc đó đã khiến các quan chức cấp cao Nhà Trắng phải trực tiếp nói chuyện với Musk, người nhanh chóng điều chỉnh lại thông điệp. Nhưng nhiều đồng minh của Trump vẫn tin rằng Musk đơn giản là không hiểu cách làm việc nhóm. Họ nói rằng ông không phải là người độc ác hay cay nghiệt — thậm chí sẵn sàng nhận sai công khai và sửa lỗi — nhưng rất khó kiểm soát, dù Trump, Wiles và những người khác đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phối hợp.

“Họ không hiểu giá trị của truyền thông và tại sao nó lại quan trọng — rằng anh cần phải làm mềm thông điệp, cần bàn bạc, cần cân nhắc — họ chẳng làm gì cả,” một đồng minh nói.

“Họ nghĩ ông ấy là thiên tài, nhưng thực chất là một cưa máy phá hoại đơn độc,” một cố vấn cấp cao lâu năm khác của Trump nói thêm.

Căng thẳng lên đến đỉnh điểm khoảng một tháng trước, khi Trump nói với các bộ trưởng trong cuộc họp nội các ngày 6-3 rằng họ mới là người chịu trách nhiệm cắt giảm tại các cơ quan của họ — không phải Musk. Khi Trump nói thêm trong cuộc họp nội các tuần trước, xác nhận rằng vai trò toàn thời gian của Musk tại Nhà Trắng sắp kết thúc, một số bộ trưởng đã thở phào.

Tuy nhiên, họ cũng nói rằng lời khen của Trump là chân thành. Dù mối quan hệ của họ đầy thăng trầm, những người trong cuộc khẳng định tổng thống luôn dành cho Musk một vị trí đặc biệt trong lòng, nếu không phải trong chính quyền.