“Ngừng tuyển dụng con người” – dòng chữ đầy khiêu khích xuất hiện tại một hội nghị AI ở Las Vegas, nơi tác động của các mô hình trí tuệ nhân tạo mới đối với thị trường lao động đã gây ra không ít lo ngại.
“Chúng tôi không ngần ngại mà muốn khơi dậy cuộc thảo luận,” Fahad Alam từ Artisan, một startup có trụ sở tại San Francisco, phát biểu tại sự kiện HumanX AI.
Công ty này đang quảng bá các AI agent – đại diện bán hàng ảo có khả năng xác định khách hàng tiềm năng, liên hệ với họ, soạn email và lên lịch hẹn. Những tác nhân AI này được thiết kế để đưa ra quyết định thay cho con người và hiện đang trở thành từ khóa nóng (latest buzzword) trong câu chuyện về AI tạo sinh kể từ khi ChatGPT ra mắt năm 2022.
Theo website của Artisan, avatar AI tiêu chuẩn của họ, có tên Ava, có chi phí thấp hơn 96% so với một nhân viên thực hiện các nhiệm vụ tương tự.
Cách tiếp cận thẳng thắn này đối lập hoàn toàn với các công ty AI tạo sinh khác, vốn thường thận trọng hơn khi đề cập đến khả năng công nghệ như ChatGPT có thể khiến nhân viên mất việc.
“Tôi không nghĩ vấn đề cốt lõi là thay thế nhân sự, mà là tận dụng họ tốt hơn cho những việc mà chỉ con người mới làm được,” Josh Constine từ quỹ đầu tư mạo hiểm SignalFire cho biết.
Dự đoán về tác động của AI đối với việc làm vẫn còn nhiều tranh cãi. Theo Goldman Sachs, AI có thể khiến 300 triệu việc làm trên toàn cầu bị thay thế bởi tự động hóa.
Một báo cáo năm 2024 của Metrigy cho thấy 89% doanh nghiệp tham gia khảo sát đã cắt giảm nhân sự trong bộ phận chăm sóc khách hàng do AI tạo sinh.
Ngược lại, 70% doanh nghiệp lớn được Diễn đàn Kinh tế Thế giới khảo sát cho biết họ có kế hoạch tuyển dụng nhân sự có kỹ năng về AI trong những năm tới.
“Đây là sự phát triển tự nhiên,” Joe Murphy từ D-iD, công ty cung cấp avatar video và vừa ký hợp tác với Microsoft, nhận định. “Cũng giống như khi ô tô ra đời, AI sẽ tạo ra một ngành mới. Sẽ có công việc bị mất đi, nhưng cũng có công việc mới được tạo ra.”
Dữ liệu từ Bộ Lao động Mỹ cũng phản ánh điều này: Số lượng thư ký và trợ lý hành chính đã giảm từ 4,1 triệu xuống còn 3,4 triệu trong giai đoạn 1992-2023, trùng với sự phát triển của máy tính văn phòng. Trong cùng kỳ, số lượng chuyên gia máy tính đã tăng hơn gấp đôi, từ khoảng 500.000 lên 1,2 triệu người.
Dù vậy, do sự nhạy cảm của vấn đề thay thế nhân sự, một số chuyên gia khuyến nghị nên thận trọng khi truyền thông về AI.
“Bạn đang bán phần mềm có thể thay thế một phần đáng kể nhân sự của họ. Do vậy, bạn không thể quảng bá điều đó một cách công khai,” ” Tomasz Tunguz, nhà sáng lập Theory Ventures, nhận xét.
“Có khách hàng thẳng thắn nói rằng họ không muốn ai biết họ đang sử dụng AI,” Alam bổ sung.
Không còn nghi ngờ gì về việc AI sẽ tạo ra sự thay đổi lớn đối với thị trường lao động, nhưng mức độ tác động vẫn chưa rõ ràng.
Các nhà phân tích dự đoán rằng những nghề có nguy cơ bị ảnh hưởng cao bao gồm lập trình viên, nhân viên tổng đài, biên dịch viên và đại lý du lịch.
Tuy nhiên, một số chuyên gia cảnh báo không nên vội tin vào những tuyên bố – dù là lạc quan hay bi quan – từ các startup.
“Các nhà đổi mới công nghệ thường có xu hướng phóng đại mặt tích cực và giảm nhẹ mặt tiêu cực,” giáo sư tiếp thị Mark Hass từ Đại học Bang Arizona nhận định.
Tuy nhiên, nhiều startup bác bỏ cáo buộc rằng họ đang đánh lạc hướng về tác động của AI đối với việc làm.
“Phần lớn khách hàng của chúng tôi không áp dụng AI vì lý do hiệu suất, mà vì tăng trưởng doanh thu,” Paloma Ochi từ Decagon, một startup AI trong lĩnh vực tiếp thị, cho biết. “Và khi doanh nghiệp phát triển, điều đó có lợi cho tất cả mọi người. Sẽ có thêm nhiều công việc dành cho con người trong doanh nghiệp đó.”
“Đa số khách hàng của chúng tôi không muốn sa thải nhân viên,” Joshua Rumsey, kỹ sư bán hàng cấp cao tại Aisera – công ty cung cấp tác nhân AI trong lĩnh vực tài chính và nhân sự, cho biết. “Họ chỉ muốn mở rộng mà không cần tuyển thêm người khi nhân viên hiện tại rời đi.”
Trước những biến động này, giáo sư Hass kêu gọi sự minh bạch hơn, cảnh báo rằng nếu công chúng bất ngờ phát hiện ra những tác động tiêu cực đối với việc làm, điều đó có thể dẫn đến phản ứng dữ dội.
“Thảo luận về tác động của AI không làm suy yếu lập luận ủng hộ nó, vì AI là điều tất yếu,” ông nói. “Nhưng nếu chúng ta không nói về nó một cách đầy đủ, điều đó sẽ tạo cơ hội cho sự hiểu lầm.”
Các gã khổng lồ công nghệ miễn cưỡng thảo luận về khả năng AI có thể khiến việc làm biến mất Ảnh: AFP
