Tổng thống Donald Trump tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ chiến lược thương mại cân bằng hơn, ra lệnh vào thứ Năm cho các cơ quan điều tra kế hoạch áp thuế đối ứng mới có thể tăng nguồn thu của Mỹ — nhưng cũng có thể châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại toàn cầu và làm trầm trọng thêm vấn đề lạm phát đang tăng trở lại (rebounding inflation) của Mỹ.
Chứng khoán Mỹ tăng vào thứ Năm sau thông báo này, khi các nhà giao dịch bỏ qua hai báo cáo lạm phát cao hơn dự kiến và tập trung vào mốc thời gian chưa rõ ràng và bị trì hoãn đối với kế hoạch áp thuế “ăn miếng trả miếng” của chính quyền Trump.
“Họ đánh thuế chúng ta, thì chúng ta cũng đánh thuế họ đúng như vậy,” Trump nói với các phóng viên hôm thứ Năm tại Phòng Bầu dục trước khi ký sắc lệnh hành pháp mang tên “Kế hoạch Công bằng và Đối ứng.”
“Không ai biết con số đó là bao nhiêu trừ khi tính theo từng quốc gia,” Trump nói. Khi tính toán mức thuế đối ứng áp dụng cho các quốc gia khác, ông cho biết chính quyền của mình cũng sẽ xem xét đến thuế giá trị gia tăng (VAT), mà ông gọi là “mang tính trừng phạt hơn nhiều so với thuế quan.”
Trump khẳng định Mỹ cần một chính sách thương mại công bằng hơn để giúp hàng hóa Mỹ trở nên hấp dẫn hơn trên thị trường.
“Hoa Kỳ là một trong những nền kinh tế mở nhất thế giới, nhưng các đối tác thương mại của chúng ta lại đóng cửa thị trường đối với hàng xuất khẩu của chúng ta,” theo một tài liệu thông tin của Nhà Trắng về sắc lệnh hành pháp. “Sự thiếu đối ứng này là không công bằng và góp phần vào thâm hụt thương mại hàng năm lớn và dai dẳng của chúng ta.”
Thông báo này được đưa ra khi Trump chuẩn bị gặp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.
Tài liệu của Nhà Trắng đặc biệt đề cập đến Ấn Độ, cho rằng nước này “đánh thuế 100% đối với xe mô tô Mỹ, trong khi chúng ta chỉ áp thuế 2,4% đối với xe mô tô Ấn Độ.” Điều này có thể đồng nghĩa với việc chính quyền Trump đang xem xét áp thuế cao hơn đối với Ấn Độ.
“BA TUẦN TUYỆT VỜI, CÓ LẼ LÀ TUYỆT NHẤT TỪ TRƯỚC ĐẾN NAY, NHƯNG HÔM NAY LÀ NGÀY QUAN TRỌNG NHẤT: THUẾ ĐỐI ỨNG!!! LÀM CHO NƯỚC MỸ VĨ ĐẠI TRỞ LẠI!!!” Trump đăng trên Truth Social vào sáng thứ Năm trước khi ký sắc lệnh hành pháp.
Thuế đối ứng là một trong những cam kết cốt lõi trong chiến dịch tranh cử của Trump – biện pháp nhằm “cân bằng tỷ số” với các quốc gia nước ngoài đang áp thuế lên hàng hóa Mỹ và giải quyết những gì ông gọi là các chính sách thương mại không công bằng.
“Nói đơn giản, nếu họ đánh thuế chúng ta, chúng ta sẽ đánh thuế họ,” Trump tuyên bố hôm Chủ nhật, giải thích lý do ông muốn áp dụng thuế đối ứng.
Theo một quan chức Nhà Trắng, các mức thuế này sẽ không có hiệu lực ngay lập tức. Đây là một bước đi có chủ ý nhằm tạo cơ hội cho các quốc gia đàm phán các điều khoản thương mại mới với Mỹ.
Theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR), mức thuế nhập khẩu trung bình có trọng số (weighted average import tariff) mà Mỹ áp dụng đối với hàng hóa công nghiệp hiện nay là 2%.
Mức thuế trung bình có trọng số được tính dựa trên giá trị nhập khẩu của một quốc gia. Điều này có nghĩa là nếu một quốc gia áp thuế lên hàng hóa của nước khác, và những mặt hàng này chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nhập khẩu, thì mức thuế trung bình có trọng số sẽ cao hơn so với một quốc gia có tỷ trọng nhập khẩu thấp hơn.
Thuế đối ứng là một trong những cam kết cốt lõi trong chiến dịch tranh cử của Trump. Đây là chiến lược của ông nhằm cân bằng cán cân thương mại với các quốc gia áp thuế lên hàng hóa Mỹ, cũng như giải quyết những gì ông gọi là các chính sách thương mại không công bằng.
Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt, khi phát biểu với các phóng viên hôm thứ Tư, đã nhấn mạnh thông điệp của Trump, nói rằng “Đây là điều mà tổng thống tin tưởng mạnh mẽ, và logic của nó rất đơn giản. Các quốc gia khác đã ‘bòn rút’ (ripping off) nước Mỹ, và đó là lý do tổng thống tin rằng chính sách này sẽ mang lại lợi ích cho người lao động Mỹ cũng như tăng cường an ninh quốc gia của chúng ta.”
Thuế quan là một phần quan trọng trong kế hoạch của Trump nhằm tăng nguồn thu để chi trả cho việc gia hạn cắt giảm thuế từ năm 2017, cùng với các đợt cắt giảm thuế khác mà ông đã cam kết. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo rằng gánh nặng thuế có thể cuối cùng sẽ đổ lên vai người tiêu dùng Mỹ – một rủi ro đáng lo ngại khi lạm phát đang có dấu hiệu gia tăng trở lại.
Các nhà nhập khẩu phải chịu thuế sẽ chuyển chi phí sang cho các nhà bán lẻ, dẫn đến việc giá cả tăng lên đối với người tiêu dùng. Điều này khiến ngay cả một số người ủng hộ Trump cũng bất ngờ và tức giận, trong đó có ban biên tập Wall Street Journal, tờ báo đã châm biếm bằng câu hỏi: “Tổng thống Trump có hiểu về tiền không?”.
Những nơi thuế quan có thể gây ảnh hưởng nặng nề nhất
Các mức thuế mới có khả năng tác động mạnh nhất đến các nước đang phát triển, đặc biệt là Ấn Độ, Brazil, Việt Nam cùng các quốc gia Đông Nam Á và châu Phi khác. Nguyên nhân là do sự chênh lệch lớn giữa mức thuế mà các nước này áp dụng đối với hàng hóa Mỹ so với mức thuế mà Mỹ áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu từ họ.
Ví dụ, theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, năm 2022, mức thuế trung bình có trọng số của Mỹ đối với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ là 3%, trong khi Ấn Độ áp mức thuế trung bình có trọng số 9,5% đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ.
Tuy nhiên, do Trump đã gặp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi vào thứ Năm, hai nhà lãnh đạo có thể đạt được một thỏa thuận nhằm tránh hoặc trì hoãn việc áp thuế mới đối với hàng xuất khẩu của Ấn Độ vào Mỹ. Năm ngoái, Ấn Độ xuất khẩu 87 tỷ USD hàng hóa sang Mỹ, trong khi Mỹ xuất khẩu 42 tỷ USD hàng hóa sang Ấn Độ, theo dữ liệu từ Bộ Thương mại Mỹ.
Thuế đối ứng lần này sẽ được áp dụng cùng với mức thuế 10% trên diện rộng có hiệu lực từ tuần trước, bên cạnh các mức thuế khác đối với hàng hóa Trung Quốc và mức thuế 25% nghiêm ngặt hơn đối với thép và nhôm mà Trump công bố vào thứ Hai.
Nếu Trump tiếp tục kế hoạch áp thuế 25% đối với Mexico và Canada vào ngày 1-3, tổng chi phí trực tiếp từ thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ Trung Quốc, Mexico và Canada có thể tăng hơn 1.200 USD mỗi năm đối với một hộ gia đình Mỹ trung bình, theo nghiên cứu từ Viện Peterson. Thuế đối ứng có thể khiến con số này còn tăng cao hơn.
Liên minh châu Âu (EU), Canada và Mexico đã sẵn sàng các biện pháp đáp trả để gây tổn thất kinh tế cho Mỹ nhằm phản ứng trước động thái của Trump. Trong khi đó, Trung Quốc đã thực hiện các bước trả đũa bằng cách áp thuế lên năng lượng, máy móc nông nghiệp, ô tô động cơ lớn của Mỹ cũng như mở một cuộc điều tra chống độc quyền đối với Google.
Trump đang đặt cược chính trị vào khả năng cử tri có thể chịu đựng mức lạm phát cao hơn. Đợt tăng giá trong các năm 2021 và 2022 đã làm suy yếu nghiêm trọng uy tín của cựu Tổng thống Joe Biden, khiến cử tri bất bình vì sức mua của họ bị bào mòn. Họ đã lựa chọn Trump trong cuộc bầu cử năm ngoái để giải quyết vấn đề này. Kể từ sau cuộc bầu cử tháng 11, lạm phát đã tăng lên, với báo cáo từ chính phủ hôm thứ Tư cho thấy chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đang ở mức 3% theo tỷ lệ hàng năm.
Đội ngũ của Trump đã bác bỏ những chỉ trích về chính sách thuế quan của ông, dù họ thừa nhận khả năng gây ra một số tổn thất tài chính. Họ lập luận rằng các khoản thuế này cần được xem xét cùng với triển vọng gia hạn và mở rộng cắt giảm thuế năm 2017, cũng như các nỗ lực kiềm chế quy định và tiết kiệm ngân sách thông qua việc đóng băng chi tiêu và cắt giảm nhân sự trong sáng kiến của Elon Musk về Hiệu quả Chính phủ.
Hệ lụy tại Mỹ và toàn cầu
Mỹ nhập khẩu nhiều mặt hàng rẻ hơn khi sản xuất ở nước ngoài hoặc thậm chí không thể sản xuất trên đất Mỹ.
Theo Greg Husisian tại hãng luật Foley & Lardner chuyên về thương mại quốc tế, găng tay y tế cùng điện trở và tụ điện – các linh kiện nhỏ được sử dụng trong lò vi sóng và máy giặt – nằm trong số các mặt hàng có thể tăng giá. Ngoài ra, ô tô châu Âu chắc chắn sẽ trở nên đắt đỏ hơn do thuế. Hiện tại, Mỹ chỉ áp thuế 2,5% đối với ô tô nhập khẩu từ châu Âu, trong khi ô tô Mỹ xuất khẩu sang các nước Liên minh châu Âu (EU) phải chịu mức thuế 10%.
Nếu người tiêu dùng Mỹ không thể chuyển sang các lựa chọn thay thế rẻ hơn, họ có khả năng sẽ phải chịu chi phí tăng lên từ thuế quan, theo Justin Weidner, nhà kinh tế tại Deutsche Bank. Tuy nhiên, điều này còn phụ thuộc vào việc các nhà sản xuất, nhà bán lẻ hoặc các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng có thể hấp thụ một phần chi phí đó hay không.
Triển vọng về một đợt tăng thuế mạnh có thể gây chấn động nền kinh tế thế giới, làm suy giảm tăng trưởng và đồng thời đẩy lạm phát lên cao. Trump khẳng định rằng các biện pháp thuế này sẽ giúp tạo thêm việc làm trong ngành sản xuất trong nước, nhưng hầu hết các nhà kinh tế cho rằng đây thực chất là một đợt tăng thuế đánh vào người tiêu dùng Mỹ, khiến áp lực lạm phát gia tăng.
Các nhà phân tích tại ngân hàng Wells Fargo cho biết trong một báo cáo hôm thứ Năm rằng các mức thuế mới có thể làm chậm tăng trưởng trong năm nay, trong khi các đợt cắt giảm thuế kéo dài có thể giúp tăng trưởng phục hồi vào năm 2026.
“Thuế quan tạo ra một cú sốc lạm phát nhẹ đối với nền kinh tế,” báo cáo nhận định. “Nền kinh tế Mỹ bước vào năm 2025 với động lực khá mạnh, nhưng chúng tôi dự báo tốc độ tăng trưởng GDP thực sẽ chậm lại trong vài quý tới khi tác động đẩy giá của thuế quan làm giảm thu nhập thực tế, từ đó ảnh hưởng đến chi tiêu tiêu dùng thực tế.”
Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp về thuế đối ứng tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng vào ngày 13 tháng 2. Ảnh: Getty Images
