Donald Trump đã chính thức trở thành Tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ sau khi tuyên thệ nhậm chức (taking the oath of office) vào thứ Hai trong một buổi lễ diễn ra tại Tòa nhà Quốc hội do nhiệt độ ngoài trời quá lạnh. Các cựu tổng thống, các tỷ phú công nghệ có tầm ảnh hưởng lớn và các nhà lập pháp đã có mặt để chứng kiến khoảnh khắc một chính quyền kết thúc và chính quyền khác bắt đầu.
Trong bài phát biểu của mình, Trump chỉ trích chính quyền Biden và vạch ra tầm nhìn của ông cho đất nước dưới sự lãnh đạo của mình. Ông nói rằng “một làn sóng thay đổi đang quét qua đất nước (a tide of change is sweeping the country)” và “sự suy thoái của nước Mỹ đã chấm dứt.”
Mở đầu bài phát biểu, Trump tuyên bố rằng “thời đại hoàng kim của nước Mỹ bắt đầu ngay từ bây giờ,” khi ông hứa sẽ đặt nước Mỹ lên hàng đầu.
Tân tổng thống tuyên bố hôm nay là “ngày giải phóng” và chiến thắng bầu cử của ông cho thấy đất nước đang “nhanh chóng đoàn kết phía sau chương trình nghị sự của chúng ta.” Trump bày tỏ mong muốn được nhớ đến như một “người kiến tạo hòa bình và đoàn kết,” và kết thúc bài phát biểu với thông điệp về sức mạnh của quốc gia. “Chúng ta sẽ không bị đe dọa. Chúng ta sẽ không gục ngã, và chúng ta sẽ không thất bại,” ông nói.
Tuy nhiên, một loạt các sắc lệnh hành pháp và hành động hành pháp được Trump ký ngay sau đó, cũng như những phát biểu khi ký kết các sắc lệnh này lại cho thấy một khởi đầu đầy xáo trộn và bất ổn cho không chỉ nước Mỹ mà cả thế giới. Trump cũng chuyển sang giọng điệu u ám hơn, nhắm vào những đối thủ chính trị trong quá khứ (took aim at past political rivalries) với những sắc lệnh cụ thể.
Các sắc lệnh hành pháp có tác động lớn đầu tiên
Trump đã ký một loạt sắc lệnh hành pháp, bao gồm việc hủy bỏ 78 chính sách của Joe Biden, chỉ vài giờ sau khi chính thức trở thành Tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ. Các sắc lệnh khác được ký hôm nay nhằm thúc đẩy các biện pháp trấn áp nhập cư, cũng như rút Hoa Kỳ khỏi Thỏa thuận Khí hậu Paris và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Đồng thời với việc rút khỏi Thỏa thuận Khí hậu Paris, Tổng thống Donald Trump tăng cường cam kết đối với nhiên liệu hóa thạch.
Trong bài phát biểu nhậm chức, Trump tuyên bố ông sẽ công bố “tình trạng khẩn cấp về năng lượng quốc gia,” mặc dù Hoa Kỳ hiện đang sản xuất dầu nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào ở bất kỳ thời điểm nào khác.
Theo danh sách ưu tiên từ văn phòng báo chí của Trump, ông dự định hợp lý hóa quy trình cấp phép và rà soát các quy định mà ông cho là “áp đặt gánh nặng không đáng có lên sản xuất và sử dụng năng lượng, bao gồm khai thác và chế biến khoáng sản phi nhiên liệu.” Trump cũng có kế hoạch hành động để chấm dứt việc cho thuê đất và nước cho năng lượng gió, đồng nghĩa với việc năng lượng tái tạo sẽ gặp khó tại Hoa Kỳ.
Tổng thống Donald Trump cũng thông báo rút Hoa Kỳ khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một động thái quan trọng cắt đứt quan hệ với cơ quan y tế công cộng của Liên Hợp Quốc ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức.
Nội dung sắc lệnh hành pháp viện dẫn lý do rút khỏi WHO là do “cách tổ chức này xử lý sai lầm đại dịch COVID-19 xuất phát từ Vũ Hán, Trung Quốc, cũng như các cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu khác, việc không thực hiện các cải cách cấp bách cần thiết, và sự thiếu độc lập trước ảnh hưởng chính trị không phù hợp từ các quốc gia thành viên WHO.”
“Đây là một quyết định lớn,” Trump nói với một trợ lý khi ông bắt đầu ký sắc lệnh, nhắc lại quyết định của mình vào năm 2020 và niềm tin rằng Hoa Kỳ đã trả quá nhiều tiền cho tổ chức này so với các quốc gia khác.
Sắc lệnh cũng cho rằng WHO “tiếp tục yêu cầu các khoản đóng góp không công bằng và nặng nề (unfairly onerous payments)” từ Hoa Kỳ.
Tiến sĩ Ashish Jha, người từng là Điều phối viên Phản ứng Covid-19 của Nhà Trắng trong chính quyền Biden, đã gọi quyết định của Tổng thống Donald Trump rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là một “sai lầm chiến lược (strategic error).”
“WHO là một tổ chức khá quan trọng — và với việc Mỹ rút lui, điều này tạo ra một khoảng trống chính trị mà chỉ có một quốc gia có thể lấp đầy — và đó là Trung Quốc,” ông Jha nói trong một cuộc phỏng vấn với CNN.
Ông dự đoán rằng Trung Quốc sẽ tăng cường vai trò của mình trong tổ chức này khi không còn sự lãnh đạo và nguồn tài trợ từ Mỹ, điều này có thể “giúp Trung Quốc có thêm ảnh hưởng chính trị trên toàn thế giới.”
Jha cảnh báo rằng việc rút khỏi WHO cũng làm suy yếu tổ chức này vì WHO phụ thuộc rất nhiều vào nhân viên và chuyên môn của Mỹ, đặc biệt trong việc theo dõi dịch cúm toàn cầu.
Việc rút hoàn toàn khỏi WHO mất một năm và Mỹ có nghĩa vụ tiếp tục tài trợ cho tổ chức này trong suốt một năm đó.
Trả thù chính trị và ân xá cho những người bạo loạn ngày 6-1
Tổng thống Donald Trump đã ký hai sắc lệnh hành pháp chỉ vài giờ sau khi nhậm chức, chỉ đạo Bộ Tư pháp và Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia mở các cuộc điều tra sâu rộng về việc chính quyền Biden “kiểm duyệt quyền tự do ngôn luận (censorship of free speech)” hoặc “vũ khí hóa” các cơ quan thực thi pháp luật và tình báo. Trước đó, Trump đã lên án Tổng thống Joe Biden, nói rằng chính phủ của ông “không thể quản lý một cuộc khủng hoảng đơn giản trong nước, đồng thời lúng túng đối mặt với hàng loạt thảm họa tiếp diễn ở nước ngoài.”
Hai sắc lệnh này phản ánh lời hứa lặp đi lặp lại của Trump trong chiến dịch tranh cử nhằm điều tra những gì ông cho là các nỗ lực không đúng đắn của chính quyền Biden trong việc truy tố hình sự đồng minh của ông hoặc các nhân vật bảo thủ khác.
Trump cũng đã cam kết sẽ tìm cách trả đũa các đối thủ chính trị của mình — và những lựa chọn của ông cho các vị trí hàng đầu trong chính quyền cho thấy ông dự định giữ điều đó là ưu tiên.
“Người dân Mỹ đã chứng kiến chính quyền trước đây tiến hành một chiến dịch có hệ thống nhằm chống lại các đối thủ chính trị mà họ coi là mối đe dọa, vũ khí hóa sức mạnh pháp lý của nhiều cơ quan thực thi pháp luật liên bang và Cộng đồng Tình báo để chống lại các đối thủ chính trị đó thông qua các cuộc điều tra, truy tố, hành động thực thi dân sự và các hành động liên quan khác,” một trong các sắc lệnh hành pháp nêu rõ.
Đồng thời, cũng trong ngày đầu tiên, Trump đã ân xá cho những người bạo loạn tại Điện Capitol Hoa Kỳ, và cho biết lệnh ân xá sẽ bao gồm hơn 1.500 người, tức là gần như tất cả những người bị buộc tội kể từ cuộc tấn công vào ngày 6 tháng 1 năm 2021. Ông cũng giảm án cho các thành viên Oath Keepers và Proud Boys, những người bị kết tội âm mưu lật đổ chính quyền.
Thuế 25% đối với Mexico và Canada
Tổng thống Donald Trump cho biết trong một buổi lễ ký tại Phòng Bầu dục vào tối thứ Hai rằng chính quyền của ông sẽ áp thuế 25% đối với Mexico và Canada vào ngày 1 tháng 2, một động thái trong chính sách thương mại Bắc Mỹ có thể làm tăng giá cả cho người tiêu dùng Mỹ.
Trump cũng trình bày chính sách thương mại rộng lớn hơn của mình cho nhiệm kỳ thứ hai trong một sắc lệnh hành pháp vào thứ Hai. Tuy nhiên, sắc lệnh này — được các nguồn tin mô tả là một “biện pháp tạm thời (placeholder)” — không áp đặt các mức thuế toàn cầu mới mà Trump đã hứa trong Ngày Đầu tiên.
Khi còn là ứng cử viên, Trump đã đề xuất các mức thuế toàn diện lên đến 20% đối với hàng nhập khẩu từ tất cả các quốc gia, với mức thuế 25% đối với hàng hóa từ Mexico và Canada, cùng với mức thuế trừng phạt 60% đối với hàng hóa từ Trung Quốc. Ông cũng cam kết sử dụng thuế quan như một công cụ đàm phán với các quốc gia khác, bao gồm, ví dụ, Đan Mạch — gây áp lực lên quốc gia châu Âu này để trao quyền kiểm soát Greenland cho Hoa Kỳ.
Khi được hỏi tại buổi lễ ký ở Phòng Bầu dục về thuế quan đối với Trung Quốc, Trump lưu ý rằng các mức thuế lớn mà ông đã áp đặt trong nhiệm kỳ đầu tiên vẫn đang có hiệu lực. Và về các mức thuế phổ quát, Trump trả lời nước đôi: “Chúng ta có thể làm vậy, nhưng chúng ta chưa sẵn sàng cho điều đó.”
Bổ nhiệm tạm thời
Đặc vụ cao cấp của FBI, Brian Driscoll, đã được bổ nhiệm làm quyền Giám đốc FBI, theo một email từ ông gửi đến các nhân viên. Tổng thống Donald Trump trước đó đã đề cử Kash Patel làm Giám đốc FBI, nhưng ông vẫn chưa được Thượng viện xác nhận.
Quyền Tổng chưởng lý (Bộ trưởng Tư pháp) James McHenry cũng đã chọn Robert Kissane, đặc vụ phụ trách chống khủng bố tại New York, để giữ chức quyền Phó Giám đốc FBI.
Driscoll và Kissane hiện đang lãnh đạo cơ quan này sau khi Giám đốc FBI Christopher Wray từ chức và Phó Giám đốc FBI Paul Abbate nghỉ hưu vào thứ Hai.
“Chúng tôi sẽ hợp tác chặt chẽ với đội ngũ lãnh đạo hiện tại của FBI và nhóm chuyển giao tại Bộ Tư pháp để làm cầu nối giữa đội ngũ lãnh đạo cố định trước đây của FBI và đội ngũ tiếp theo,” Driscoll viết.
Robert Salesses, Phó Giám đốc Dịch vụ Trụ sở Washington, đã được bổ nhiệm làm quyền Bộ trưởng Quốc phòng cho đến khi một bộ trưởng chính thức được phê chuẩn.
Pete Hegseth hiện đang chờ bỏ phiếu cho đề cử của ông làm Bộ trưởng Quốc phòng, sau phiên điều trần phê chuẩn vào tuần trước. Theo tiểu sử chính thức, Salesses là một sĩ quan đã nghỉ hưu của Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ. Dịch vụ Trụ sở Washington (Washington Headquarters Services) là cơ quan “cung cấp hỗ trợ và dịch vụ” cho cơ sở vật chất, quản lý nguồn lực, hợp đồng, nhân sự và nhiều nhiệm vụ khác cho Bộ Quốc phòng, Quốc hội, và Nhà Trắng, theo trang web của cơ quan này.
Trong khi đó, Maura Burns đã được bổ nhiệm làm quyền Giám đốc CIA cho đến khi ứng viên của Tổng thống Donald Trump, John Ratcliffe, được phê chuẩn. Burns được chọn làm Giám đốc Điều hành CIA từ năm 2022. Trước đó, Burns đã làm việc nhiều năm tại Ban Phân tích của cơ quan này, nơi bà chuyên về vũ khí, chống phổ biến vũ khí, và chống khủng bố.
Giám đốc Cục Quản lý An ninh Vận tải (TSA) David Pekoske đã được các quan chức mới của chính quyền Trump yêu cầu rời khỏi vị trí vào sáng thứ Hai. Điều này khiến các quan chức An ninh Nội địa ngạc nhiên, vì họ kỳ vọng ông sẽ tiếp tục giữ vai trò này.
Tổng thống Donald Trump trong nhiệm kỳ đầu đã bổ nhiệm Pekoske làm Giám đốc TSA vào năm 2017. Trước đó, Pekoske cũng từng đảm nhận các vai trò cấp cao tại Bộ An ninh Nội địa trong các giai đoạn tạm quyền.
Nhiệm kỳ của giám đốc TSA kéo dài 5 năm. Pekoske đã được phê chuẩn lần thứ hai dưới thời Tổng thống Joe Biden vào năm 2022. Trước đây, Pekoske nói rằng ông dự định sẽ tiếp tục giữ vai trò này dưới chính quyền Trump.
Một số động thái hành pháp khác
Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp trì hoãn việc thực thi lệnh cấm TikTok trong 75 ngày. Luật này trao cho tổng thống quyền tự do lớn trong việc thực thi lệnh cấm, nhưng tương lai của TikTok tại Mỹ vẫn còn bất định.
Trump cũng liệt kê một số sắc lệnh hành pháp mà ông dự định ký, bao gồm việc tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia tại biên giới phía nam Hoa Kỳ. Ông cũng cho biết sẽ ký một sắc lệnh “ngay lập tức chấm dứt tất cả kiểm duyệt của chính phủ và khôi phục tự do ngôn luận cho nước Mỹ.”
Về vấn đề nhập cư, Trump chỉ trích “những tội phạm nguy hiểm” mà ông cho rằng đã vào Hoa Kỳ bất hợp pháp và tình trạng thiếu an ninh biên giới. Ông tuyên bố chính quyền trước đây đã thất bại trong việc bảo vệ người dân Mỹ. Chính quyền Trump đã chấm dứt việc sử dụng một ứng dụng biên giới có tên là CBP One, cho phép người di cư nhập cảnh hợp pháp vào Hoa Kỳ, theo thông báo từ cơ quan này. Động thái này đã đóng lại một con đường quan trọng cho những người muốn đến Mỹ.
Các quan chức của Bộ An ninh Nội địa cho biết ứng dụng này đã giúp giảm số lượng người vượt biên bằng cách cung cấp một phương thức có trật tự để nộp đơn vào Mỹ. Giờ đây, khi ứng dụng này bị gỡ bỏ và các hạn chế về tị nạn được áp dụng, biên giới về cơ bản đã đóng cửa đối với những người xin tị nạn — một động thái đáng chú ý. Theo CBP, các cuộc hẹn xét đơn nhập cư đã bị hủy bỏ.
Trump chỉ trích hệ thống y tế công cộng và giáo dục của Mỹ và cho rằng quốc gia này có “một hệ thống giáo dục khiến con em chúng ta cảm thấy xấu hổ về bản thân, và trong nhiều trường hợp, căm ghét đất nước mình.”
Phản ứng của một số thành viên Đảng Dân chủ
Một số thành viên Đảng Dân chủ trong Quốc hội đang lên án các hành động đầu tiên của Donald Trump khi nhậm chức — bao gồm cam kết chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh — cho dù những người khác tuyên bố sẽ hợp tác với tổng thống, ít nhất là trong thời gian này.
Thượng nghị sĩ Ruben Gallego, chẳng hạn, tuyên bố rằng ông sẽ “làm mọi thứ có thể để chống lại” cam kết chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh của Trump. Thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ bang Arizona gọi đây là hành động “chống lại nước Mỹ và vi hiến,” theo một bài đăng trên X.
Một thành viên Đảng Dân chủ khác, Hạ nghị sĩ Seth Moulton của Massachusetts, đã chỉ trích bài phát biểu của Trump là “đè nén sự thật bằng hư cấu, lịch sử bằng dị giáo, hy vọng bằng kinh hoàng, và vĩ đại bằng oán hận.”
“Đây sẽ được nhớ đến như bài phát biểu nhậm chức u ám nhất trong lịch sử,” Moulton viết trong một bài đăng trên X.
Phát biểu cuối của Joe Biden: còn “rất nhiều việc phải làm”
Cựu Tổng thống Joe Biden đã đưa ra phản ứng ngắn gọn và nhẹ nhàng trước bài phát biểu nhậm chức của Tổng thống Donald Trump vào thứ Hai, trong lần phát biểu đầu tiên của ông với tư cách là cựu tổng thống.
“Chúng ta còn rất nhiều việc phải làm. Chúng ta đã nghe bài phát biểu nhậm chức hôm nay — các bạn biết đấy, chúng ta còn rất nhiều việc phải làm,” ông nói, làm dấu thánh giá giữa tiếng cười từ đám đông cựu trợ lý tại một nhà chứa máy bay ở Căn cứ Liên hợp Andrews.
Biden nói với đám đông rằng ông đang “rời nhiệm sở, nhưng chúng ta không rời bỏ cuộc chiến,” đồng thời kêu gọi họ “tiếp tục tham gia bằng mọi cách có thể.”
Đứng bên cạnh cựu Đệ nhất phu nhân Jill Biden, cựu tổng thống bày tỏ lòng biết ơn đối với đội ngũ của mình.
“Không tổng thống nào được lựa chọn khoảnh khắc mà họ bước vào lịch sử. Nhưng họ có thể chọn đội ngũ cùng mình bước vào đó. Và chúng tôi đã chọn đội ngũ xuất sắc nhất thế giới,” ông nói, khích lệ họ nhìn lại bốn năm qua với “niềm tự hào.”
Biden nói rằng đó là “vinh dự lớn nhất đời tôi khi được phục vụ với tư cách tổng thống của các bạn” và chia sẻ quan điểm của mình về cách nhiệm kỳ của ông sẽ được nhìn nhận: “Hãy nhớ lời tôi: Tương lai sẽ đánh giá những gì các bạn đã làm là một trong những đóng góp quan trọng nhất mà cả nước Mỹ đã thực hiện.”
“Cảm ơn ông, Joe,” đám đông hô vang.
Vợ chồng Biden nắm tay nhau băng qua đường băng và lên chiếc máy bay Special Air Mission 46 để bay tới Santa Ynez, California. Họ vẫy tay từ trên bậc thang, Biden chào trước khi bước vào trong máy bay.
Tổng thống Donald Trump phát biểu nhậm chức tại Washington, DC. Ảnh: AFP
Vợ chồng Biden và vợ chồng Trump tại buổi lễ nhậm chức
