Trong một video ngắn lan truyền mạnh trên mạng, những chú Pokémon tung tăng trên cánh đồng xanh mướt, còn CEO OpenAI Sam Altman đứng bên lề, quay sang máy quay và nói: “Tôi chỉ hy vọng Nintendo sẽ không kiện chúng tôi.”
Cảnh tượng kỳ ảo này là một trong vô số video được tạo bằng trí tuệ nhân tạo (AI) của ứng dụng video ngắn Sora 2 — và cũng hé lộ vùng pháp lý đầy rủi ro mà OpenAI đang bước vào.
Được đặt tên theo từ tiếng Nhật nghĩa là “bầu trời,” thể hiện “tiềm năng vô hạn,” Sora 2 được phát hành giới hạn cho một nhóm người dùng vào tuần trước. Chỉ trong thời gian ngắn, nền tảng đã tràn ngập video sử dụng các tài sản trí tuệ (IP) biểu tượng của Nhật Bản như Pokémon, One Piece và Dragon Ball Z. Những video này — được tạo ra nhờ việc OpenAI “huấn luyện” Sora 2 bằng tác phẩm của con người — nhanh chóng bị giới phê bình gọi là “AI rác” (AI slop).
Sora 2 dường như đặc biệt “ưa thích” các tài sản trí tuệ của Nhật Bản.
“Chúng tôi muốn ghi nhận thành tựu sáng tạo phi thường của Nhật Bản — thật ấn tượng khi thấy mối liên kết sâu sắc giữa người dùng và nội dung của Nhật,” Altman viết trong một bài blog gần đây.
Tuy nhiên, điều này khiến OpenAI rơi vào thế pháp lý bấp bênh.
Chính trị gia kiêm luật sư Akihisa Shiozaki, người đầu tiên chỉ ra sự lan tràn của các IP Nhật trên Sora 2, gọi việc phổ biến hình ảnh nhân vật anime là “vấn đề nghiêm trọng theo luật bản quyền.”
Shiozaki, nghị sĩ Hạ viện thuộc Đảng Dân chủ Tự do, cảnh báo rằng nhiều người xem đây là dấu hiệu cho thấy “AI đang nuốt chửng văn hóa Nhật Bản.”
“Những nỗ lực và cảm quan sáng tạo của các nhà sáng tạo Nhật Bản — những người từng dẫn đầu thế giới — đang có nguy cơ bị xem nhẹ. Tôi vừa thấy kinh ngạc, vừa thấy lạnh sống lưng và phẫn nộ,” ông viết, đồng thời cho biết đã triệu tập cuộc họp trực tuyến khẩn với các bộ ngành liên quan.
Altman sau đó phản hồi cáo buộc, cam kết sẽ bổ sung “quyền kiểm soát chi tiết hơn đối với việc tạo nhân vật, tương tự mô hình opt-in — tức người dùng hoặc chủ sở hữu bản quyền phải chủ động đồng ý trước khi hệ thống sử dụng hình ảnh hay dữ liệu của họ.”
Hãng trò chơi điện tử Nintendo, dù không nhắc đích danh Sora 2 hay OpenAI, cũng khẳng định:
“Dù có sử dụng AI tạo sinh hay không, chúng tôi sẽ tiếp tục thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của mình.”
Theo luật sư Sakon Kuramoto, việc tạo và công khai truyền tải hình ảnh tương tự đáng kể với nhân vật có bản quyền mà không được phép có thể cấu thành hành vi vi phạm bản quyền.
Các hội đồng thuộc Cơ quan Văn hóa Nhật Bản cũng từng cảnh báo rằng các nền tảng AI có thể bị quy trách nhiệm nếu sản phẩm của họ thường xuyên vi phạm bản quyền. OpenAI có thể đã vi phạm hướng dẫn nếu biết AI của mình có khả năng tạo ra nội dung có bản quyền mà không giới hạn điều đó.
Luật bản quyền Nhật Bản phân biệt giữa việc sử dụng tài liệu có bản quyền để huấn luyện mô hình AI và việc tạo hình ảnh AI hoặc thu lợi từ chúng.
Tuy nhiên, Kuramoto cho rằng khả năng vụ việc bị đưa ra tòa là thấp. “Với chi phí và thời gian kiện tụng quá lớn, nhiều chủ sở hữu bản quyền có lẽ sẽ chọn rút khỏi nền tảng (opt out) hơn là khởi kiện,” ông nói.
Hiện Sora 2 vẫn trong giai đoạn mời dùng thử, yêu cầu mã truy cập, nhưng đã nhanh chóng leo lên đầu bảng xếp hạng App Store của Apple. Ứng dụng hiện mới có tại Mỹ và Canada, song dự kiến sẽ mở rộng sang các khu vực khác.
Hồi tháng 3, ChatGPT của OpenAI cũng từng đối mặt cáo buộc tương tự sau trào lưu tạo ảnh theo phong cách Studio Ghibli, dù hãng phim này chưa có phản ứng pháp lý.
Tuy nhiên, bản quyền chỉ là một trong nhiều lo ngại xoay quanh việc ra mắt Sora 2, khi các chuyên gia cảnh báo rủi ro từ những video AI chân thực đến mức ngày càng khó phân biệt thật – giả.
OpenAI ra mắt ứng dụng mạng xã hội sử dụng công nghệ tạo video Sora 2, và nền tảng này nhanh chóng tràn ngập các video liên quan đến tài sản sở hữu trí tuệ của Nhật Bản. Ảnh: AFP
