Tàu vũ trụ tuyệt mật của Mỹ cất cánh – viết lại luật lệ chiến tranh tương lai

Nhiệm vụ mới nhất của tàu bay vũ trụ bí ẩn X-37B thuộc Lực lượng Không gian Mỹ đã chính thức bắt đầu. X-37B không người lái đã được phóng lên bằng tên lửa Falcon 9 của SpaceX từ Trung tâm Vũ trụ Kennedy của NASA ở Florida vào lúc 11 giờ 50 phút tối ngày 21/8 theo giờ miền Đông, tức 10g50 sáng nay (22/8) giờ Việt Nam.

Tầng đẩy đầu tiên của Falcon 9 đã trở về Trái Đất như kế hoạch sau 8,5 phút, hạ cánh xuống Trạm Lực lượng Không gian Cape Canaveral, ngay cạnh bãi phóng. Trong khi đó, tầng trên tiếp tục mang X-37B lên quỹ đạo Trái Đất thấp, nơi tàu sẽ thực hiện nhiều nhiệm vụ – phần lớn được giữ bí mật.

X-37B dài 8,8 mét, trông giống như phiên bản thu nhỏ của tàu con thoi quỹ đạo NASA nay đã ngừng hoạt động. Lực lượng Không gian được cho là sở hữu hai chiếc X-37B, cả hai đều do Boeing chế tạo.

Chức năng chính của X-37B là làm bệ thử nghiệm cho các cảm biến và công nghệ khác mà quân đội muốn kiểm tra trong quỹ đạo Trái Đất, do đó nó còn có tên gọi khác là “Tàu Thử nghiệm Quỹ đạo” (Orbital Test Vehicle – OTV). Phần lớn thiết bị trên tàu đều thuộc diện mật, vì vậy công chúng thường chỉ biết một phần về các nhiệm vụ và tải trọng của X-37B.

Trong thông cáo ngày 28/7, quân đội Mỹ đã hé lộ một số thông tin về nhiệm vụ lần này, mang tên OTV-8. Các tải trọng được đưa lên bao gồm “công nghệ thế hệ tiếp theo như liên lạc bằng laser và cảm biến quán tính lượng tử có hiệu năng cao nhất từng được thử nghiệm trong không gian.”

Cảm biến quán tính lượng tử là một thiết bị cho phép tàu vũ trụ đo gia tốc, độ xoay và vận tốc dựa trên nguyên lý cơ học lượng tử.

Trong OTV-8, các thiết bị trên X-37B sẽ thực hiện thử nghiệm liên lạc laser “liên quan đến các mạng vệ tinh thương mại dày đặc ở quỹ đạo Trái Đất thấp,” theo thông cáo ngày 28/7.

“Tổng diễn tập liên lạc bằng laser của OTV-8 sẽ đánh dấu một bước tiến quan trọng trong khả năng của Lực lượng Không gian Mỹ tận dụng các mạng lưới vệ tinh mở rộng như một phần của kiến trúc không gian đa dạng và dự phòng,” Tướng Chance Saltzman, Chỉ huy tác chiến không gian, cho biết trong thông cáo. “Qua đó, nó sẽ củng cố khả năng chống chịu, độ tin cậy, khả năng thích ứng và tốc độ truyền dữ liệu của hệ thống liên lạc vệ tinh của chúng ta.”

X-37B – được phóng thẳng đứng bằng tên lửa nhưng hạ cánh nằm ngang trên đường băng – đã thực hiện chuyến bay quỹ đạo đầu tiên vào năm 2010. Chuyến bay gần nhất trước đó, OTV-7, được phóng vào tháng 12/2023 và hạ cánh ngày 7/3 năm nay.

Hiện chưa rõ OTV-8 sẽ kéo dài bao lâu – đây là một trong những chi tiết mà Lực lượng Không gian giữ kín.

OTV-8 là nhiệm vụ X-37B thứ ba được phóng bằng tên lửa SpaceX (hai lần bằng Falcon 9 và một lần bằng Falcon Heavy). Năm nhiệm vụ còn lại dùng Atlas V của United Launch Alliance, loại tên lửa hiện đang dần được thay thế bằng Vulcan Centaur thế hệ mới.

Nhiệm vụ tuyệt mật

Vào lúc nửa đêm hôm qua, tức gần trưa hôm nay (22/8) giờ Việt Nam, con tàu vũ trụ bí ẩn đã được phóng thành công từ Trung tâm Vũ trụ Kennedy của NASA ở Florida. Con tàu này mang cái tên đầy ám ảnh – X-37B, một dự án thử nghiệm tuyệt mật của chính phủ Mỹ vốn đã âm thầm diễn ra hơn một thập kỷ qua.

Lần phóng này đánh dấu nhiệm vụ thứ tám của con tàu trong không gian, sau khi đã tích lũy tổng cộng 4.208 ngày trên quỹ đạo trong các chuyến bay trước.

Thông tin về X-37B và các nhiệm vụ của nó vô cùng khan hiếm. Nhiều năm qua, chỉ lác đác vài mẩu tin được công bố, để công chúng – những người ngoài cuộc – ghép nối thành từng mảnh rời rạc về những gì đang diễn ra trên đầu chúng ta.

Trong khi cuộc đua quay lại Mặt Trăng diễn ra công khai – do các tập đoàn tư nhân và cơ quan vũ trụ quốc gia dẫn dắt – thì một cuộc chạy đua khác, bí mật hơn, đang âm thầm diễn ra phía sau: cuộc chạy đua quân sự hóa không gian.

Và X-37B chính là một phần trong cuộc đua ấy – một trong nhiều thí nghiệm ngầm mà Mỹ, Nga, Trung Quốc cùng các quốc gia khác đang tiến hành. Gần đây, một số thông tin mới hé lộ về con tàu bí ẩn này, cho chúng ta cái nhìn hiếm hoi về đặc điểm của nó và viễn cảnh tác chiến quân sự trong không gian.

Chúng ta biết gì về X-37B?

X-37B không hẳn là mới, nhưng năng lực của nó lại ở đỉnh cao của thám hiểm và phòng thủ vũ trụ. Do Boeing chế tạo, con tàu được phát triển từ chương trình X-37 của NASA khởi động năm 1999, mặc dù chuyến bay đầu tiên của X-37B phải đến năm 2010 mới diễn ra.

Kể từ đó, quyền kiểm soát “phi thuyền không gian” này đã chuyển từ Cơ quan Dự án Nghiên cứu Quốc phòng Tiên tiến (DARPA) sang Văn phòng Năng lực Tác chiến Nhanh của Không quân, và gần đây nhất là Lực lượng Vũ trụ Mỹ (USSF).

Vivienne Machi, biên tập viên mảng quân sự vũ trụ của Aviation Week, nói với BBC Science Focus: “Mỹ đã thành lập Lực lượng Vũ trụ như một binh chủng riêng biệt vào năm 2019, một phần nhằm thừa nhận rằng bất kỳ cuộc chiến tương lai nào cũng sẽ có thành phần vũ trụ quan trọng. Quân đội Mỹ từ lâu đã mô tả không gian như một lĩnh vực hợp tác và hoạt động ôn hòa, nhưng giờ đây, giọng điệu đã thay đổi: không gian nhanh chóng trở thành chiến trường.”

Quả vậy, trong một bài phát biểu tại Hội nghị chuyên đề tác chiến của Hiệp hội Không quân và Không gian ở Colorado vào tháng 3, Tướng Chance Saltzman – Chỉ huy tác chiến vũ trụ của USSF – đã mô tả chức năng cốt lõi mới nhất của lực lượng này là “kiểm soát không gian”.

Ông nói: “Kiểm soát một lĩnh vực là trách nhiệm đặc thù của quân đội – điều phân biệt Hải quân với Hàng hải Thương mại, và Không quân với Hãng hàng không Southwest. Nếu mục tiêu của Lực lượng Vũ trụ là đạt ưu thế trong không gian, thì kiểm soát không gian chính là công cụ để chúng ta thực hiện điều đó.”

Nhưng X-37B đạt được điều này bằng cách nào?

Đây là chỗ mọi thứ trở nên mơ hồ. Chúng ta biết rằng X-37B đã thực hiện bảy sứ mệnh, trong đó chuyến dài nhất kéo dài hai năm rưỡi. Gần đây nhất, nhiệm vụ OTV-7 ở lại quỹ đạo 434 ngày.

X-37B được phóng bằng tên lửa nhưng bay và hạ cánh hoàn toàn tự động (chưa có bằng chứng có người lái bên trong). Trên tàu có không gian để chứa thí nghiệm – một số đã được công khai, trong khi số khác vẫn trong vòng bí mật.

Ví dụ, sau chuyến bay thứ sáu, Lực lượng Vũ trụ công bố rằng X-37B đã thử nghiệm một mô-đun thu năng lượng Mặt Trời ngoài khí quyển và truyền ngược về Trái Đất dưới dạng sóng vi ba tần số vô tuyến.

X-37B cũng có khả năng triển khai vệ tinh. Trong nhiệm vụ thứ sáu, nó đã mang theo một vệ tinh thử nghiệm của Không quân Mỹ được trang bị động cơ plasma – khiến các fan khoa học viễn tưởng phấn khích.

Ngoài việc mang thí nghiệm, Machi giải thích rằng chính X-37B cũng là một “bệ thử nghiệm” lý tưởng cho việc vận hành trong điều kiện khắc nghiệt của không gian:

“Về cơ bản, nó là bệ thử nghiệm lý tưởng để Lực lượng Vũ trụ thu thập dữ liệu quan trọng trên quỹ đạo, đưa thí nghiệm ra ngoài không gian để xem các thiết bị hoạt động ra sao, từ đó phục vụ phát triển năng lực mới.”

Trong một động thái hiếm hoi, Lực lượng Vũ trụ đã cho công chúng thoáng nhìn vào các hoạt động của X-37B hồi tháng 10 năm ngoái – khi nó vẫn đang bay.

Một thông cáo báo chí của Lực lượng Vũ trụ tiết lộ rằng X-37B đã thực hiện một thao tác “hãm khí quyển” mới lạ – bay nhiều lần xuyên qua bầu khí quyển Trái Đất để hạ thấp quỹ đạo, dùng lực cản thay vì nhiên liệu.

Mức độ cơ động này phục vụ nhiều mục đích, trong đó có khả năng “biến mất rồi tái xuất” một cách khó đoán, khiến đối thủ phải mù mờ suy đoán.

Vì sao Lực lượng Vũ trụ lại phá lệ công bố hoạt động của X-37B ngay giữa nhiệm vụ vẫn chưa rõ (thông thường, những tiết lộ kiểu này chỉ được công bố sau khi máy bay đã hạ cánh).

Todd Harrison, chuyên gia cao cấp về chính sách và an ninh không gian tại Viện Doanh nghiệp Mỹ (Washington DC), nói với BBC Science Focus:

“Một khả năng là họ muốn phô trương năng lực của nó như một biện pháp răn đe các quốc gia khác. Họ cũng có thể nhận ra rằng không thể che giấu thao tác này. Các nhà theo dõi không gian dễ dàng thấy X-37B đang làm gì.”

Harrison cũng gợi ý khả năng thứ ba: thể hiện trách nhiệm trong quản lý rác thải không gian. Thao tác hãm khí quyển không chỉ là một bài kiểm tra năng lực mà còn là cách loại bỏ an toàn một mô-đun dịch vụ đang trên đường rơi trở lại khí quyển.

Ông nói thêm: “Họ muốn làm điều đó ở độ cao thấp để mô-đun quay lại khí quyển và cháy rụi, thay vì trôi nổi ngoài không gian và trở thành mối nguy va chạm với các vệ tinh khác.”

X-37B gần như chắc chắn đã được nâng cấp đáng kể trong quá trình phục vụ, dù chi tiết phần lớn vẫn được giữ kín. Pin và các tế bào năng lượng Mặt Trời của nó đã được thay nhiều lần, nhưng điều đáng chú ý là nó vẫn sử dụng tấm chắn nhiệt gốc từ sứ mệnh đầu tiên.

Boeing – tập đoàn hàng không vũ trụ đứng sau sự phát triển X-37B – đã từ chối bình luận cho bài viết này.

Chiến tranh trong không gian: X-37B nằm ở đâu?

Dù rõ ràng X-37B không phải là một vũ khí, nó vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị cho Mỹ bước vào mặt trận chiến tranh vũ trụ.

Machi cho biết: “X-37B phù hợp trong bức tranh này vì Lực lượng Vũ trụ chưa từng tham gia một cuộc chiến trong không gian và cần được huấn luyện để làm điều đó mà không phải chờ đến khi chiến tranh thật sự nổ ra.”

Với hơn 10.000 vệ tinh trên quỹ đạo và vô số mảnh vỡ, dữ liệu X-37B thu thập được vô cùng quan trọng để hiểu cách vận hành trong một môi trường ngày càng đông đúc.

Như Harrison nói: “Nó hỗ trợ khả năng hiện đại hóa, nhưng không phải khả năng tác chiến trực tiếp.” Nói cách khác, X-37B đang đặt nền móng cho bất kỳ năng lực phòng thủ nào có thể cần đến trong tương lai.

Nó cũng giúp phương Tây duy trì lợi thế trong cuộc chạy đua không gian bí mật. X-37B không hề “cô đơn” trên đó – Trung Quốc có phi thuyền Shenlong riêng, đã hoàn thành ba nhiệm vụ và còn bí mật hơn cả “người anh em Mỹ” của nó.

Quan trọng hơn hết, bài học giá trị nhất từ X-37B có thể chính là làm chủ nghệ thuật tàng hình.

Machi nhận định: “Các quốc gia như Nga và Trung Quốc đang phát triển, triển khai những hệ thống mới để theo dõi và quan sát tài sản vũ trụ của Mỹ, thậm chí có khả năng nhắm mục tiêu vào chúng. Có báo cáo cho rằng Trung Quốc đã trình diễn hệ thống oanh tạc quỹ đạo phân đoạn vào tháng 7/2021, và Nga đang theo đuổi năng lực hạt nhân chống vệ tinh trên quỹ đạo vào năm 2024.”

Dù phạm vi thực sự của các nhiệm vụ X-37B là gì, chỉ riêng sự tồn tại của nó đã cho thấy một điều rõ ràng: không gian không còn chỉ là nơi để khám phá, mà đã trở thành đấu trường nơi các quốc gia chuẩn bị cho tương lai phòng thủ.

Tên lửa Falcon 9 của SpaceX phóng tàu bay vũ trụ X-37B củaLực lượng Không gian Mỹ trong nhiệm vụ lần thứ tám từ Trung tâm Vũ trụ Kennedy của NASA tại Florida, ngày 21/8/2025. Ảnh: SpaceX