Khi Nga tổ chức duyệt binh Ngày Chiến thắng năm nay, các tin tặc ủng hộ Điện Kremlin đã chiếm quyền kiểm soát một vệ tinh đang cung cấp dịch vụ truyền hình cho Ukraine từ quỹ đạo.
Thay vì các chương trình thông thường, khán giả Ukraine lại nhìn thấy cảnh duyệt binh từ Moscow: những đoàn xe tăng, binh sĩ và vũ khí. Thông điệp này cho thấy chiến tranh thế kỷ 21 không chỉ diễn ra trên bộ, trên biển hay trên không, mà còn cả trong không gian mạng và vũ trụ.
Vô hiệu hóa một vệ tinh có thể giáng đòn chí mạng mà không cần một phát súng nào, bằng cách tấn công vào phần mềm an ninh của nó hoặc gây nhiễu khả năng gửi và nhận tín hiệu từ Trái đất.
“Nếu bạn có thể cản trở khả năng liên lạc của vệ tinh, bạn có thể gây ra một sự gián đoạn nghiêm trọng,” Tom Pace, Giám đốc điều hành NetRise, công ty an ninh mạng chuyên bảo vệ chuỗi cung ứng, cho biết.
“Hãy nghĩ đến GPS,” Pace nói, người từng phục vụ trong Thủy quân lục chiến trước khi làm về an ninh mạng tại Bộ Năng lượng Mỹ. “Hãy tưởng tượng nếu một cộng đồng bị mất dịch vụ đó và sự hỗn loạn sẽ xảy ra như thế nào.”
Vệ tinh là thách thức trước mắt
Hiện có hơn 12.000 vệ tinh hoạt động quay quanh Trái đất, giữ vai trò thiết yếu không chỉ trong truyền thông phát sóng mà còn cả trong hoạt động quân sự, hệ thống định vị như GPS, thu thập tình báo và chuỗi cung ứng kinh tế. Chúng cũng là thành phần then chốt trong hệ thống cảnh báo sớm về tên lửa đang bay tới.
Điều đó khiến vệ tinh trở thành điểm yếu nghiêm trọng đối với an ninh quốc gia, đồng thời là mục tiêu hàng đầu cho bất kỳ ai muốn phá hoại nền kinh tế hoặc tác động tới khả năng sẵn sàng chiến đấu của đối phương — hoặc tạo cú sốc tâm lý như các tin tặc ủng hộ Nga đã làm khi chiếm quyền phát sóng ở Ukraine.
Tin tặc thường tìm điểm yếu nhất trong phần mềm hoặc phần cứng hỗ trợ vệ tinh hoặc kiểm soát liên lạc của nó với Trái đất. Bản thân vệ tinh có thể an toàn, nhưng nếu nó vận hành trên phần mềm lỗi thời, nó sẽ dễ dàng bị khai thác.
Các quan chức an ninh Mỹ cho biết Nga đang phát triển một loại vũ khí hạt nhân đặt trong không gian, được thiết kế để phá hủy gần như toàn bộ vệ tinh ở quỹ đạo Trái đất thấp cùng lúc. Vũ khí này sẽ kết hợp tấn công vật lý gây hiệu ứng dây chuyền, phá hủy thêm nhiều vệ tinh, trong khi thành phần hạt nhân sẽ làm cháy linh kiện điện tử của các vệ tinh.
Quan chức Mỹ đã giải mật thông tin về loại vũ khí này sau khi Hạ nghị sĩ Mike Turner, bang Ohio, công khai cảnh báo. Turner đã kêu gọi Bộ Quốc phòng tổ chức họp mật cho các nghị sĩ về loại vũ khí này, vốn sẽ vi phạm hiệp ước quốc tế cấm vũ khí hủy diệt hàng loạt trong không gian nếu được triển khai.
Turner cho biết loại vũ khí đó có thể khiến quỹ đạo Trái đất thấp không thể sử dụng cho vệ tinh trong vòng ít nhất một năm. Nếu được dùng, hậu quả sẽ vô cùng nghiêm trọng: có thể khiến Mỹ và các đồng minh đối mặt với khủng hoảng kinh tế và thậm chí nguy cơ bị tấn công hạt nhân. Nga và Trung Quốc cũng sẽ mất vệ tinh, dù được cho là ít phụ thuộc vào loại vệ tinh giống Mỹ hơn.
“Nếu vũ khí hạt nhân chống vệ tinh này được đưa vào không gian, đó sẽ là dấu chấm hết cho kỷ nguyên vũ trụ,” Turner nói. “Điều đó không bao giờ được phép xảy ra. Đây chính là ‘Khủng hoảng tên lửa Cuba’ trong không gian.”
Khai thác Mặt trăng và xa hơn nữa
Các khoáng sản quý và vật liệu khác được tìm thấy trên Mặt trăng và trong các tiểu hành tinh có thể dẫn đến những xung đột trong tương lai khi các quốc gia tìm cách khai thác công nghệ mới và nguồn năng lượng mới.
Quyền Giám đốc NASA Sean Duffy trong tháng này đã công bố kế hoạch đưa một lò phản ứng hạt nhân nhỏ lên Mặt trăng, nhấn mạnh rằng điều quan trọng là Mỹ phải thực hiện trước Trung Quốc hoặc Nga.
“Chúng ta đang trong một cuộc đua lên Mặt trăng, một cuộc đua với Trung Quốc,” Duffy nói. “Để có căn cứ trên Mặt trăng, chúng ta cần năng lượng và kiểm soát một số vị trí then chốt trên đó… Chúng ta muốn đến trước và tuyên bố điều đó cho nước Mỹ.”
Mặt trăng giàu helium-3, một loại vật chất mà các nhà khoa học tin có thể dùng trong phản ứng nhiệt hạch để tạo ra năng lượng khổng lồ. Dù công nghệ này còn cách hàng thập kỷ, việc kiểm soát Mặt trăng trong thời gian chờ đợi có thể quyết định quốc gia nào trở thành siêu cường, theo Joseph Rooke, chuyên gia an ninh mạng tại London, từng làm trong ngành quốc phòng Anh và hiện là giám đốc bộ phận phân tích rủi ro tại Recorded Future.
Sự kết thúc Chiến tranh Lạnh từng làm gián đoạn đầu tư vào không gian, nhưng cạnh tranh sẽ gia tăng khi viễn cảnh khai thác Mặt trăng dần trở thành hiện thực.
“Đây không còn là khoa học viễn tưởng. Nó đang nhanh chóng trở thành hiện thực,” Rooke nói. “Nếu bạn thống trị nhu cầu năng lượng của Trái đất, coi như cuộc chơi kết thúc.”
Trung Quốc và Nga đã công bố kế hoạch xây dựng các nhà máy hạt nhân trên Mặt trăng trong những năm tới, trong khi Mỹ cũng đang chuẩn bị các sứ mệnh lên Mặt trăng và sao Hỏa. Trí tuệ nhân tạo có khả năng thúc đẩy nhanh hơn cuộc cạnh tranh này, nhất là khi chính AI cũng cần một lượng lớn năng lượng.
Dù đẩy mạnh các nỗ lực không gian, Trung Quốc phản đối chạy đua vũ trang ngoài Trái đất, theo ông Liu Pengyu, người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington. Ông cho rằng chính Mỹ mới là bên đang đe dọa quân sự hóa biên giới cuối cùng này.
“Mỹ liên tục mở rộng sức mạnh quân sự trong không gian, lập các liên minh quân sự không gian và tìm cách biến không gian thành chiến trường,” Liu nói. “Trung Quốc kêu gọi Mỹ chấm dứt luận điệu vô trách nhiệm, dừng mở rộng quân sự hóa trong không gian và có đóng góp xứng đáng để duy trì hòa bình, an ninh lâu dài ở đó.”
Mỹ đang làm gì để đảm bảo an ninh trong không gian
Các quốc gia đang chạy đua thiết lập chương trình tên lửa và không gian riêng để khai thác cơ hội thương mại và tránh phụ thuộc vào vệ tinh nước ngoài. Đây là một nỗ lực tốn kém và khó khăn, minh chứng là vụ mới đây chiếc tên lửa đầu tiên do Úc chế tạo rơi chỉ sau 14 giây bay.
Lực lượng Không gian Mỹ được thành lập năm 2019 để bảo vệ lợi ích của Mỹ trong không gian và bảo vệ vệ tinh trước các cuộc tấn công của đối thủ.
Quy mô lực lượng này nhỏ hơn nhiều so với Lục quân, Hải quân hay Không quân, nhưng đang lớn mạnh, và Nhà Trắng dự kiến sớm công bố địa điểm đặt trụ sở chính, tại Colorado hoặc Alabama.
Quân đội Mỹ hiện vận hành một tàu vũ trụ không người lái để thực hiện các nhiệm vụ quân sự và nghiên cứu tuyệt mật. Con tàu này, được gọi là X-37B, vừa trở về Trái đất sau hơn một năm trên quỹ đạo.
Lực lượng Không gian gọi việc tiếp cận không gian là lợi ích an ninh quốc gia sống còn.
“Không gian là một lĩnh vực tác chiến, và nhiệm vụ của Lực lượng Không gian là kiểm soát và chiếm ưu thế trong môi trường đó để đạt được các mục tiêu an ninh quốc gia,” lực lượng này cho biết trong một tuyên bố.
Sự thống trị của Mỹ trong không gian hầu như không bị thách thức trong nhiều thập kỷ kể từ sau Chiến tranh Lạnh và sự sụp đổ của Liên Xô. Nhưng các mối đe dọa và cạnh tranh mới từ Nga và Trung Quốc cho thấy Mỹ cần phản ứng quyết liệt hơn, theo giới chức Washington.
Hy vọng, theo Hạ nghị sĩ Turner, là Mỹ có thể hành động để đảm bảo Nga và Trung Quốc không giành ưu thế, đồng thời ngăn chặn khả năng khủng khiếp của vũ khí không gian trở thành hiện thực.
Tên lửa Trường Chinh 2F của Trung Quốc mang theo ba phi hành gia cho nhiệm vụ không gian có người lái Thần Châu 20, phóng đi từ Trung tâm Phóng vệ tinh Jiuquan, tây bắc Trung Quốc, ngày 24/4/2025. Ảnh: AP
Tàu vũ trụ không người lái OTV-7 của Mỹ, đã hạ cánh thành công tại Căn cứ Không gian Vandenberg, California, ngày 7/3/2025, sau hơn một năm trên quỹ đạo. Ảnh: US Space Force
