Năm 2023, các đại dương trên toàn cầu trải qua những đợt sóng nhiệt biển kéo dài và dữ dội nhất từ trước đến nay, với một số đợt kéo dài hơn 500 ngày và bao phủ gần như toàn bộ hành tinh.
Những đợt tăng nhiệt chưa từng có này đã gây tàn phá nghiêm trọng các rạn san hô, làm gián đoạn chuỗi thức ăn dưới biển và đe dọa ngành đánh bắt cá toàn cầu.
Nhiệt độ đại dương lập kỷ lục năm 2023
Theo một phân tích khoa học mới, sóng nhiệt biển năm 2023 có cường độ, thời gian kéo dài và phạm vi bao phủ chưa từng thấy. Các nhà nghiên cứu đã xác định những yếu tố khu vực gây ra các hiện tượng cực đoan này, đồng thời liên hệ với các biến đổi lớn trong hệ thống khí hậu toàn cầu. Kết quả nghiên cứu cũng làm dấy lên lo ngại rằng Trái Đất có thể đang tiến gần tới một “ngưỡng” khí hậu không thể đảo ngược.
Sóng nhiệt biển là những giai đoạn kéo dài khi nhiệt độ đại dương tăng cao vượt xa mức bình thường. Những đợt sóng này gây thiệt hại nặng nề cho sinh vật biển, làm tẩy trắng san hô trên diện rộng và khiến nhiều loài biển chết hàng loạt. Chúng cũng đe dọa các hoạt động kinh tế như đánh bắt cá và nuôi trồng thủy sản. Các chuyên gia đồng thuận rằng biến đổi khí hậu do con người gây ra đang làm tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của các đợt sóng nhiệt biển.
Năm 2023, các vùng biển rộng lớn như Bắc Đại Tây Dương, Thái Bình Dương Nhiệt đới, Nam Thái Bình Dương và Bắc Thái Bình Dương đều chịu ảnh hưởng của sóng nhiệt biển cực đoan. Mặc dù tác động rất rõ ràng, nguyên nhân cụ thể dẫn đến thời gian, độ dài và sự tăng cường của những hiện tượng này vẫn chưa được hiểu đầy đủ.
Để tìm hiểu, nhà khoa học Tianyun Dong cùng đồng nghiệp đã tiến hành nghiên cứu toàn cầu chi tiết, sử dụng dữ liệu vệ tinh kết hợp với phân tích đại dương, trong đó có thông tin độ phân giải cao từ dự án ECCO2 (Đánh giá Dòng chảy và Khí hậu Đại dương – Giai đoạn II).
Cường độ và phạm vi phá kỷ lục
Nhóm nghiên cứu phát hiện sóng nhiệt biển năm 2023 đã phá mọi kỷ lục về cường độ, thời gian kéo dài và diện tích bao phủ. Các sự kiện này kéo dài gấp 4 lần mức trung bình lịch sử và bao phủ tới 96% diện tích đại dương trên toàn thế giới. Vùng nóng lên dữ dội nhất là Bắc Đại Tây Dương, Thái Bình Dương Đông Nhiệt đới, Bắc Thái Bình Dương và Nam Tây Thái Bình Dương, chiếm tới 90% tổng mức nhiệt bất thường được ghi nhận.
Một ví dụ nổi bật là sóng nhiệt Bắc Đại Tây Dương, bắt đầu từ giữa năm 2022 và kéo dài tới 525 ngày – một kỷ lục chưa từng có. Ở Nam Tây Thái Bình Dương, diện tích ảnh hưởng rộng hơn và kéo dài lâu hơn mọi sự kiện từng được ghi nhận. Tại Thái Bình Dương Đông Nhiệt đới, nhiệt độ nước tăng tới 1,63 độ C trong giai đoạn đầu của hiện tượng El Niño.
Nguyên nhân gây ra sóng nhiệt
Qua phân tích cân bằng nhiệt lớp hỗn hợp, các nhà khoa học xác định một số nguyên nhân khác nhau tùy vùng, bao gồm lượng ánh sáng mặt trời tăng do ít mây hơn, gió yếu hơn, và biến động bất thường của dòng hải lưu.
Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra các cơ chế tác động riêng theo vùng như tăng bức xạ sóng ngắn, sự vận chuyển nước đại dương và thay đổi cấu trúc lớp tầng trên đại dương.
Theo các nhà nghiên cứu, quy mô và tính chất của các đợt sóng nhiệt biển năm 2023 có thể là dấu hiệu của một sự thay đổi quan trọng trong sự tương tác giữa đại dương và khí quyển – có thể là tín hiệu cảnh báo sớm cho một ngưỡng suy thoái khí hậu sắp xảy ra.
Sóng nhiệt biển bao phủ 96% diện tích đại dương toàn cầu năm 2023, phá kỷ lục về thời gian, cường độ và quy mô. Các nhà khoa học cảnh báo đây có thể là dấu hiệu ban đầu của một hệ thống khí hậu mất ổn định. Ảnh: Shutterstock
