Token hóa – quá trình chuyển đổi tài sản thực thành token kỹ thuật số – đang được các “ông lớn” tiền mã hóa thúc đẩy mạnh mẽ, hứa hẹn mở ra kỷ nguyên giao dịch mới. Tuy nhiên, làn sóng đổi mới này cũng làm dấy lên lo ngại về rủi ro pháp lý và bảo vệ nhà đầu tư.
Khi tiền mã hóa ngày càng gắn bó chặt chẽ với hệ thống tài chính truyền thống, các ông lớn trong ngành đang chạy đua để đạt được mục tiêu lâu dài là chuyển đổi tài sản trong thế giới thực thành các token kỹ thuật số.
“Token hóa sẽ mở ra một cuộc cách mạng giao dịch khổng lồ,” Vlad Tenev, CEO của nền tảng giao dịch Robinhood, phát biểu tại một sự kiện ra mắt token hóa mang chủ đề James Bond tổ chức gần đây ở miền Nam nước Pháp.
Các bên ủng hộ cho rằng token hóa là bước nhảy vọt tiếp theo của tiền mã hóa, giúp phá bỏ rào cản từng ưu ái giới giàu có, làm cho giao dịch trở nên rẻ hơn, minh bạch hơn và dễ tiếp cận hơn với nhà đầu tư cá nhân.
Tuy nhiên, giới phê bình cảnh báo token hóa có thể phá hoại luật chứng khoán và các quy định bảo vệ nhà đầu tư đã tồn tại hàng thế kỷ – vốn đã khiến hệ thống tài chính Mỹ được ngưỡng mộ trên toàn thế giới. Và khi Robinhood bắt đầu token hóa cổ phiếu của các công ty tư nhân, làn sóng phản đối đã nhanh chóng nổi lên từ một trong những startup nổi tiếng nhất thế giới.
Token hóa là gì?
Ý tưởng cơ bản: Dùng công nghệ blockchain (nền tảng của tiền mã hóa) để tạo ra token kỹ thuật số đại diện cho các tài sản như trái phiếu, bất động sản, hoặc quyền sở hữu một phần tác phẩm nghệ thuật, cho phép giao dịch dễ dàng như tiền mã hóa – gần như bất cứ lúc nào, ở bất kỳ đâu, bởi bất kỳ ai.
Sự tăng trưởng mạnh mẽ của stablecoin – một loại tiền mã hóa có giá thường được neo cố định ở mức 1 USD – đã giúp thúc đẩy nhu cầu token hóa các tài sản tài chính khác, theo nhà đầu tư mạo hiểm Katie Haun chia sẻ trong một podcast gần đây.
Haun ví token hóa như bước chuyển mình của ngành đầu tư, tương tự cách dịch vụ phát trực tuyến thay đổi cách mọi người xem truyền hình.
“Ngày xưa bạn phải ngồi chờ đến tối thứ Năm để xem Seinfeld,” Haun nói. “Giờ bạn có thể chọn bất kỳ chương trình nào, thậm chí xem Squid Game của Hàn Quốc. Netflix đã mở rộng thị trường. Tôi nghĩ token hóa tài sản thực cũng sẽ làm điều tương tự.”
Xu hướng đang tăng tốc
Đầu tháng này, Robinhood bắt đầu cung cấp dịch vụ giao dịch cổ phiếu token hóa của các công ty niêm yết lớn tại Mỹ cho khách hàng châu Âu, và thậm chí còn tặng token đại diện cổ phần của OpenAI và SpaceX – hai công ty tư nhân được định giá rất cao.
Nhiều công ty khác cũng nhập cuộc. Sàn Kraken cho phép khách hàng ngoài Mỹ giao dịch cổ phiếu token hóa. Coinbase đang vận động để mở dịch vụ này cho người dùng Mỹ. Các “ông lớn” Phố Wall như BlackRock và Franklin Templeton đã triển khai các quỹ thị trường tiền tệ token hóa. Theo McKinsey, tài sản token hóa có thể đạt 2.000 tỷ USD vào năm 2030.
Phong trào token hóa nổi lên trong bối cảnh ngành tiền mã hóa bùng nổ mạnh mẽ kể từ khi Bitcoin được tạo ra hơn 15 năm trước bởi các lập trình viên theo chủ nghĩa tự do cá nhân, cho đến khi được chấp nhận rộng rãi trong dòng tài chính chính thống.
Hiện Bitcoin thường xuyên lập kỷ lục cao nhất mọi thời đại, vượt 123.000 USD vào thứ Hai, trong khi stablecoin cũng đang phát triển nhanh chóng. Chính quyền Trump đã cam kết thúc đẩy “thời kỳ hoàng kim” cho tài sản số.
Theo ông Lee Reiners, giảng viên tại Đại học Duke, những người hưởng lợi lớn nhất từ token hóa có thể là một số ít sàn giao dịch như Robinhood – nhờ khối lượng giao dịch và ảnh hưởng gia tăng.
“Điều đó khá mỉa mai, vì ban đầu tiền mã hóa ra đời để loại bỏ các trung gian,” Reiners nói.
Sự quan tâm đến token hóa cũng được thúc đẩy nhờ Tổng thống Donald Trump, người coi việc ban hành quy định thân thiện với tiền mã hóa là ưu tiên hàng đầu và vừa ký luật mới quản lý stablecoin vào thứ Sáu.
“Token hóa là một đổi mới và SEC nên tập trung vào cách thúc đẩy đổi mới trên thị trường,” Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC) Paul Atkins nói.
Vấn đề pháp lý
Luật chứng khoán rất phức tạp, và ngay cả việc xác định cái gì là chứng khoán cũng gây tranh cãi, đặc biệt trong lĩnh vực crypto. Năm 2021, sàn Binance đã ngừng cung cấp cổ phiếu token hóa sau khi bị cơ quan quản lý Đức đặt câu hỏi về khả năng vi phạm luật chứng khoán.
Dưới thời Trump, SEC đã có quan điểm nhẹ nhàng hơn so với chính quyền trước, tạm dừng hoặc hủy bỏ các vụ kiện nhắm vào công ty crypto vốn trước đây bị SEC cáo buộc vi phạm luật chứng khoán.
Giáo sư Hilary Allen, Đại học Luật Washington thuộc Đại học American, cho biết các công ty tiền mã hóa đang trở nên liều lĩnh hơn sau chiến thắng của Trump, và đẩy mạnh các dịch vụ có thể “vượt rào quy định”.
“Rủi ro lớn nhất là token hóa bị lợi dụng như một chiêu trò lách luật,” Allen cảnh báo.
Tuy nhiên, SEC vẫn giữ lập trường thận trọng. Ngay sau thông báo của Robinhood, ủy viên SEC Hester Peirce – người vốn ủng hộ crypto – cũng cảnh báo rằng các công ty phát hành cổ phiếu token hóa nên cân nhắc nghĩa vụ công bố thông tin theo luật liên bang.
“Dù blockchain có mạnh đến đâu, nó không có khả năng thần kỳ để biến đổi bản chất của tài sản nền tảng,” Peirce nói.
Tâm điểm: các công ty tư nhân
Một trong những khu vực được theo dõi sát nhất là token hóa cổ phần trong các công ty tư nhân, vốn không bị ràng buộc bởi yêu cầu báo cáo tài chính chặt chẽ như các công ty đại chúng.
Nhiều startup lớn hiện không còn muốn niêm yết như trước, thay vào đó huy động vốn từ nhà đầu tư giàu có hoặc tổ chức để duy trì trạng thái tư nhân. Điều này bị cho là bất công với nhà đầu tư nhỏ lẻ, theo các nhà ủng hộ token hóa.
“Đây là những cỗ máy tạo ra của cải khổng lồ chỉ dành cho một nhóm nhỏ người giàu có và có quan hệ,” ông Johann Kerbrat, lãnh đạo Robinhood nói. “Crypto có thể giải quyết sự bất bình đẳng này.”
Tuy nhiên, việc Robinhood phát token đại diện cho cổ phần trong OpenAI đã bị chính công ty này phản đối, cho biết họ không hề tham gia hay ủng hộ kế hoạch.
“Mọi chuyển nhượng cổ phần của OpenAI đều cần sự chấp thuận của chúng tôi – và chúng tôi chưa từng chấp thuận điều đó,” OpenAI viết trên mạng xã hội. “Hãy cẩn thận.”
Giáo sư Allen cảnh báo: các công ty đại chúng bắt buộc phải công bố minh bạch tình hình tài chính, trong khi công ty tư nhân thì không. Điều này từng giúp bảo vệ nhà đầu tư và tạo dựng uy tín cho hệ thống tài chính Mỹ.
Bà cho rằng làn sóng cổ phần hóa token hiện nay gợi lại khung cảnh trước khi SEC ra đời gần một thế kỷ trước.
“Chúng ta đang quay lại thập niên 1920,” bà nói. “Những người bán hàng gõ cửa từng nhà mời mua cổ phiếu và trái phiếu, một nửa trong số đó chẳng có gì đảm bảo giá trị, và người dân thì mất sạch tiền tiết kiệm vào những thứ họ không hiểu.”
Màn hình điện tử tại Quảng trường Thời đại, New York hiển thị thông tin IPO của Robinhood, ngày 29 tháng 7 năm 2021. Ảnh: AP Photo
