Việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong làm phim đang bùng nổ. Và một liên hoan phim còn non trẻ, nay đã bước sang năm thứ ba, đang giới thiệu công nghệ này có thể làm được gì trên màn ảnh hiện nay.
Liên hoan phim AI thường niên do Runway tổ chức — một công ty chuyên về video do AI tạo ra — đã khai mạc tại New York vào tối thứ Năm với mười phim ngắn từ khắp nơi trên thế giới lần đầu tiên được trình chiếu trên màn ảnh lớn.
“Ba năm trước, ý tưởng này nghe thật điên rồ,” Giám đốc điều hành Runway, ông Cristóbal Valenzuela, nói với khán giả. “Ngày nay, hàng triệu người đang tạo ra hàng tỷ video bằng những công cụ mà trước đây chúng ta chỉ dám mơ tới.”
Liên hoan phim này đã phát triển đáng kể kể từ lần tổ chức đầu tiên vào năm 2023. Theo ông Valenzuela, khi mới bắt đầu, khoảng 300 người gửi phim tham dự; năm nay con số này đã tăng lên khoảng 6.000.
Chương trình kéo dài một tiếng rưỡi bao gồm nhiều phong cách sáng tạo và chủ đề đầy tham vọng — với phim Total Pixel Space của Jacob Alder giành giải cao nhất. Bộ phim dài 9 phút 28 giây đặt ra câu hỏi có bao nhiêu hình ảnh có thể tồn tại trong không gian kỹ thuật số — thật hay ảo — và sử dụng toán học để tính ra một con số khổng lồ. Một loạt hình ảnh ấn tượng, từ những khoảnh khắc đời thường quen thuộc đến những khung cảnh hoàn toàn phi thực tế, giúp người xem hình dung được điều gì đang tồn tại ngoài kia.
Trong khi đó, Jailbird của Andrew Salter — đoạt giải nhì — kể lại hành trình của một con gà, từ góc nhìn của chính nó, đến một nhà tù ở Vương quốc Anh để tham gia chương trình cải tạo chung với con người. Phim One — một câu chuyện tương lai về du hành liên hành tinh của Ricardo Villavicencio và Edward Saatchi — giành giải ba.
Mười bộ phim được trình chiếu là các tác phẩm lọt vào vòng chung kết trong hàng nghìn phim gửi đến Liên hoan phim AI của Runway năm nay. Các phim ngắn này cũng sẽ được trình chiếu ở Los Angeles và Paris vào tuần tới.
Cách sử dụng và ứng dụng AI là một trong những tiêu chí được ban giám khảo xem xét khi đánh giá các phim đoạt giải. Tuy nhiên, không phải phim nào cũng được tạo hoàn toàn bằng AI. Dù yêu cầu mỗi phim phải có yếu tố video do AI tạo ra, nhưng không có tỷ lệ cụ thể nào được đặt ra, vì vậy nhiều phim chọn cách tiếp cận “truyền thông hỗn hợp” — kết hợp cảnh quay thực hoặc hình ảnh, âm thanh đời thật với yếu tố do AI tạo ra.
“Chúng tôi muốn khuyến khích mọi người khám phá và thử nghiệm với công nghệ này,” ông Valenzuela nói trong một cuộc phỏng vấn trước buổi chiếu phim tối thứ Năm.
Việc tạo ra một bộ phim mạch lạc bằng AI tạo sinh không phải chuyện đơn giản. Để tạo được một cảnh ngắn có ý nghĩa và hình ảnh nhất quán, người sáng tạo phải đưa ra một danh sách dài các chỉ dẫn và lời nhắc chi tiết. Tuy nhiên, khả năng mà công nghệ này mang lại đã phát triển vượt bậc kể từ Liên hoan phim AI đầu tiên của Runway vào năm 2023 — và ông Valenzuela cho biết điều đó thể hiện rõ trong các tác phẩm gửi về năm nay. Dù vẫn còn những giới hạn, video do AI tạo ra ngày càng trở nên chân thực và giống thật hơn.
Runway khuyến khích người tham gia sử dụng các công cụ AI của chính công ty cho phim gửi về liên hoan, nhưng các nhà làm phim cũng được phép sử dụng các nguồn và công cụ khác. Trong vài năm gần đây, các công cụ AI có khả năng tạo video từ văn bản, hình ảnh hoặc âm thanh đã được cải tiến nhanh chóng và ngày càng phổ biến.
“Cách công nghệ này phát triển trong văn hóa điện ảnh, truyền thông và văn hóa đại chúng thật sự đã tăng tốc,” ông Joshua Glick, phó giáo sư điện ảnh và nghệ thuật điện tử tại Đại học Bard, nhận định.
Ông nói thêm rằng liên hoan phim của Runway — một trong số ít sự kiện nhằm giới thiệu khả năng sáng tạo của AI — diễn ra trong bối cảnh các công ty trong lĩnh vực này đang tìm kiếm sự “công nhận và hợp pháp hóa” cao hơn cho các công cụ họ đang phát triển, với mục tiêu xây dựng quan hệ hợp tác trong ngành công nghiệp điện ảnh Hollywood.
AI đã có mặt sâu rộng tại Hollywood — thậm chí còn nhiều hơn những gì khán giả nhận ra. Bên cạnh những ứng dụng gây chú ý (và đôi khi gây tranh cãi) trong các phim bom tấn như làm trẻ hóa diễn viên hoặc tạo cảnh hành động bắt mắt, ông Glick cho biết công nghệ này còn được sử dụng trong các khâu hậu kỳ như chỉnh sửa, xử lý hình ảnh và các công việc hậu trường khác như phân loại cảnh quay.
Các giám đốc điều hành ngành phim ảnh nhiều lần nhấn mạnh rằng AI có thể giúp tăng hiệu quả sản xuất — cho phép người sáng tạo hoàn thành công việc từng mất hàng giờ chỉ trong vài phút — và thúc đẩy đổi mới.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng và việc áp dụng rộng rãi AI cũng khiến lo ngại về công nghệ này ngày càng gia tăng — đặc biệt là về ảnh hưởng của nó đến người lao động.
Liên minh Nhân viên Sân khấu Điện ảnh Quốc tế (IATSE) — tổ chức đại diện cho những người làm hậu trường tại Mỹ và Canada — cho biết trong một tuyên bố gửi qua email rằng họ “từ lâu đã đón nhận các công nghệ mới nhằm tăng cường khả năng kể chuyện,” theo lời bà Vanessa Holtgrewe, phó chủ tịch quốc tế của IATSE. “Nhưng chúng tôi cũng đã nêu rõ: AI không được phép sử dụng để xâm phạm quyền lợi hoặc sinh kế của người lao động.”
IATSE và các công đoàn khác vẫn đang tiếp tục làm việc với các hãng phim lớn để thiết lập các quy định nhằm kiểm soát việc sử dụng AI. Nghiệp đoàn Diễn viên Điện ảnh và Truyền hình Hoa Kỳ cũng đã nhiều lần lên tiếng yêu cầu có biện pháp bảo vệ quyền lợi của hội viên liên quan đến AI — một vấn đề then chốt trong các cuộc đình công gần đây.
Với Liên hoan phim AI của Runway, ông Valenzuela hy vọng việc trình chiếu các phim có yếu tố video do AI tạo ra sẽ cho thấy tiềm năng của công nghệ này — và cách mà nó có thể hỗ trợ, chứ không phải thay thế, các nhà sáng tạo trong công việc hiện nay.
“Sợ hãi trước sự thay đổi là điều tự nhiên… Nhưng điều quan trọng là phải hiểu bạn có thể làm gì với nó,” ông Valenzuela nói. Ông cho rằng ngay cả nghệ thuật làm phim cũng ra đời “từ những đột phá khoa học mà vào thời điểm đó từng khiến nhiều người cảm thấy không thoải mái.”
Liên hoan phim AI thường niên lần thứ ba của Runway khai mạc tại khán phòng Alice Tully thuộc Trung tâm Lincoln ở New York vào thứ Năm, ngày 5-6-2025. Ảnh: AP
