Trung Quốc hiện là quốc gia nắm giữ nhiều bằng sáng chế AI nhất thế giới, chiếm khoảng 60% tổng số bằng sáng chế AI toàn cầu.
Ông Shen Changyu, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Quốc gia Trung Quốc, nhấn mạnh vai trò của AI trong việc thúc đẩy tiến bộ công nghệ, đồng thời nêu bật tốc độ phát triển nhanh chóng của ngành AI tại Trung Quốc và nỗ lực của cơ quan này trong việc hoàn thiện hệ thống sở hữu trí tuệ.
Cục Sở hữu trí tuệ Quốc gia Trung Quốc đã tập trung vào việc tích hợp AI vào công tác quản lý sở hữu trí tuệ, nhằm thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao hiệu quả quản trị. Cơ quan này cũng đang tích cực tăng cường bảo vệ và ứng dụng tài sản trí tuệ liên quan đến AI.
Số lượng bằng sáng chế AI và nghi vấn về chất lượng
Sự thống trị của Trung Quốc về số lượng bằng sáng chế AI cũng làm dấy lên câu hỏi về tác động và các chỉ số chất lượng. Mặc dù chiếm khoảng 60% số bằng sáng chế AI toàn cầu, chỉ có 7,3% bằng sáng chế AI tạo sinh của Trung Quốc được đăng ký ở nước ngoài — thấp hơn nhiều so với tỷ lệ của các quốc gia khác.
Tỷ lệ được cấp bằng của các sáng chế AI Trung Quốc chỉ khoảng 32%, thấp đáng kể so với tỷ lệ cấp bằng chung về sở hữu trí tuệ tại Trung Quốc là 55%, và thấp hơn nhiều so với Nhật Bản (70%) hay Canada (77%).
Xu hướng trích dẫn bằng sáng chế cũng cho thấy sự khác biệt rõ rệt: các bằng sáng chế của Mỹ nhận được nhiều lượt trích dẫn toàn cầu hơn mặc dù có số lượng nộp ít hơn, cho thấy chúng có ảnh hưởng lớn hơn trong việc thúc đẩy công nghệ AI.
Mối tương quan giữa số lượng và chất lượng này phản ánh xu hướng rộng lớn hơn trong cuộc cạnh tranh công nghệ toàn cầu, nơi số lượng đầu ra mới chỉ kể được một phần câu chuyện đổi mới sáng tạo.
Các quan chức Trung Quốc đã nhận ra thách thức này, và gần đây Cục Sở hữu trí tuệ Quốc gia Trung Quốc đề ra yêu cầu tập trung vào việc nâng cao chất lượng và khả năng khai thác bằng sáng chế AI, thay vì chỉ chú trọng đến số lượng.
Sự thống trị phản ánh ưu tiên chiến lược lâu đời của Trung Quốc
Việc Trung Quốc dẫn đầu hiện nay về số lượng bằng sáng chế AI là kết quả của quá trình hoạch định chiến lược lâu dài của chính phủ, chứ không phải sự phát triển đột ngột ngẫu nhiên.
Sự thay đổi mạnh mẽ trong thị phần bằng sáng chế AI toàn cầu thật đáng chú ý: tỷ lệ của Trung Quốc đã tăng từ chỉ 13,4% năm 2010 lên khoảng 70% vào năm 2023, trong khi thị phần của Mỹ giảm từ 40% xuống còn 14,2% trong cùng thời kỳ.
Sự chuyển dịch này xuất phát từ các sáng kiến như Kế hoạch Phát triển Trí tuệ Nhân tạo Thế hệ mới năm 2017, trong đó đặt mục tiêu rõ ràng đưa Trung Quốc trở thành nước dẫn đầu thế giới về AI vào năm 2030, với nguồn đầu tư lớn từ chính phủ.
Chiến lược phát triển hệ sinh thái đặc biệt hiệu quả, với sự hợp tác giữa các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp tư nhân và các tổ chức học thuật, tạo nên các cụm sáng tạo tại những thành phố như Bắc Kinh và Thâm Quyến.
Các tập đoàn công nghệ Trung Quốc đã hưởng ứng mạnh mẽ các chính sách khuyến khích này: Baidu hiện dẫn đầu toàn cầu với 15.600 nhóm bằng sáng chế AI đang hoạt động, trong khi 7 trong số 10 chủ sở hữu bằng sáng chế AI hàng đầu thế giới là các công ty Trung Quốc.
Đà tăng trưởng bằng sáng chế này phản ánh tham vọng công nghệ rộng lớn hơn của Trung Quốc nhằm giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài và thiết lập vị thế dẫn đầu trong các công nghệ mới nổi.
Cách tiếp cận quốc gia khác biệt
Trung Quốc và Hoa Kỳ đang theo đuổi những chiến lược khác biệt cơ bản trong cuộc đua bằng sáng chế AI, qua đó thể hiện sự khác biệt trong cách phát triển công nghệ.
Cách tiếp cận của Trung Quốc nhấn mạnh việc bao phủ rộng khắp các lĩnh vực con của AI, với các đơn đăng ký trong nước chiếm ưu thế và các công ty như Baidu, Tencent, Huawei nộp bằng sáng chế với tốc độ chưa từng có. Năm 2024, Trung Quốc đã nộp 300.510 bằng sáng chế liên quan đến AI, trong khi con số của Mỹ là 67.773.
Mỹ vẫn tập trung vào các sáng kiến đột phá có tầm ảnh hưởng quốc tế, với 40 mô hình AI nổi bật được phát triển trong năm 2024, so với 15 mô hình của Trung Quốc, cho thấy một cách tiếp cận coi trọng chất lượng hơn số lượng.
Những mô hình tương phản này phản ánh sự khác biệt về hệ sinh thái đổi mới sáng tạo: Trung Quốc hưởng lợi từ lượng dữ liệu khổng lồ do hơn 800 triệu người dùng internet (98% sử dụng di động) tạo ra, nhưng lại gặp thách thức trong việc tiếp cận chip AI cao cấp do các lệnh hạn chế xuất khẩu.
Những cách tiếp cận khác nhau này cho thấy chiến lược sở hữu trí tuệ đã trở thành yếu tố trung tâm trong cuộc cạnh tranh toàn cầu về vị thế dẫn đầu AI, với những tác động vượt xa lĩnh vực công nghệ, lan tỏa tới cả kinh tế và địa chính trị.
DeepSeek là một mô hình AI thành công của Trung Quốc
