Musk kêu gọi đưa ISS ra khỏi quỹ đạo “càng sớm càng tốt”

Giám đốc điều hành SpaceX Elon Musk cho rằng NASA nên đưa Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) ra khỏi quỹ đạo càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng hai năm tới, để tập trung vào các sứ mệnh đến Sao Hỏa.
Lời kêu gọi đột ngột của Musk về việc kết thúc ISS sớm hơn nhiều năm so với kế hoạch hiện tại của NASA—được đăng tải trên mạng xã hội ngày 20-2—có thể làm phức tạp thêm mối quan hệ giữa Musk, một cố vấn thân cận của cựu Tổng thống Donald Trump, với NASA và phần lớn ngành công nghiệp vũ trụ.
“Đã đến lúc bắt đầu chuẩn bị đưa @Space_Station ra khỏi quỹ đạo,” Musk viết trên X, nền tảng mạng xã hội do ông sở hữu. “Trạm đã hoàn thành sứ mệnh của nó. Giá trị sử dụng gia tăng không đáng kể (very little incremental utility). Hãy tiến đến Sao Hỏa.”
Khi được hỏi liệu điều này có nghĩa là đưa ISS ra khỏi quỹ đạo sớm hơn năm 2030—mốc thời gian mà NASA hiện đang đặt ra để ngừng hoạt động trạm—Musk trả lời rằng điều đó nên xảy ra trong vòng hai năm.
“Quyết định thuộc về Tổng thống, nhưng tôi khuyến nghị nên làm càng sớm càng tốt. Tôi đề xuất hai năm tính từ bây giờ,” ông viết.
Những phát biểu này, cùng với ảnh hưởng ngày càng lớn của Musk trong chính quyền, có thể làm đảo lộn kế hoạch chuyển đổi ISS của NASA. Theo kế hoạch hiện tại, NASA dự định vận hành ISS đến năm 2030, thời điểm mà ít nhất một trạm vũ trụ thương mại sẽ sẵn sàng để NASA tiếp tục các hoạt động nghiên cứu và phát triển công nghệ mà họ hiện đang thực hiện trên ISS.
Là một phần của kế hoạch đó, vào tháng 6-2024, NASA đã trao cho SpaceX một hợp đồng trị giá 843 triệu USD để phát triển một tàu vũ trụ có tên “United States Deorbit Vehicle” (USDV), dựa trên tàu Dragon của SpaceX. USDV sẽ kết nối với ISS và thực hiện các thao tác cuối cùng để đưa trạm ra khỏi quỹ đạo một cách có kiểm soát, hướng nó xuống một vùng hoang vắng ở Nam Thái Bình Dương nhằm giảm thiểu nguy cơ gây thiệt hại hoặc thương vong.
Theo kế hoạch, tàu vũ trụ này sẽ được phóng lên ISS khoảng một năm trước khi thực hiện quá trình đưa trạm ra khỏi quỹ đạo. Trong quá trình đấu thầu USDV, NASA bày tỏ mong muốn rằng USDV có thể sẵn sàng để phóng vào tháng 8-2028, với hạn chót là tháng 5-2029. Hiện chưa rõ liệu việc phát triển USDV có thể được đẩy nhanh để đáp ứng mục tiêu đưa ISS ra khỏi quỹ đạo vào năm 2027 mà Musk đề xuất hay không.
Việc ngừng hoạt động ISS sớm cũng sẽ làm phức tạp thêm mối quan hệ với các công ty và tổ chức đang tham gia vào ISS cũng như các dự án trạm vũ trụ thương mại kế nhiệm, cùng với các đối tác quốc tế.
Hiện tại, các quốc gia khác cam kết tham gia ISS đến năm 2030, ngoại trừ Nga, quốc gia chỉ tuyên bố tham gia đến năm 2028.
Một vấn đề lớn khác là việc ISS ngừng hoạt động sớm gần như chắc chắn sẽ tạo ra một khoảng trống trong sự hiện diện lâu dài của con người ở quỹ đạo Trái Đất tầm thấp (LEO).
Điều này đi ngược lại với Chiến lược Vi trọng lực LEO của NASA, được công bố vào tháng 12-2023, trong đó NASA cam kết duy trì “nhịp đập liên tục” (continuous heartbeat)—tức là duy trì sự hiện diện của con người trên quỹ đạo mà không bị gián đoạn.
Trước đây, NASA đã đề xuất một giai đoạn chuyển tiếp (an overlap) giữa ISS và các trạm thương mại mới, để đảm bảo nghiên cứu và thiết bị có thể được di chuyển một cách có trật tự.
Có những nghi ngờ trong ngành về việc liệu có thể có bất kỳ trạm vũ trụ thương mại nào sẵn sàng vào năm 2030 hay không, và điều này có thể buộc NASA phải chấp nhận một khoảng trống hoặc kéo dài thêm thời gian hoạt động của ISS. Tuy nhiên, các nhà phát triển trạm vẫn tỏ ra lạc quan, và công ty Vast gần đây đã công bố kế hoạch cho một trạm vũ trụ có phi hành đoàn thường trực mà họ dự kiến sẽ sẵn sàng trước năm 2030, trong khi Axiom đã cập nhật kế hoạch vào tháng 12 để triển khai một trạm có thể tiếp nhận phi hành đoàn sớm nhất vào năm 2028.
Các thành viên chủ chốt của Quốc hội đã nhắc lại vào tuần trước mong muốn duy trì sự hiện diện liên tục của Mỹ trong quỹ đạo Trái Đất tầm thấp. “Từ bỏ LEO trong một nỗ lực có thiện chí nhưng sai lầm (well-intentioned but misguided effort) nhằm chỉ tập trung vào Mặt Trăng hoặc Sao Hỏa sẽ chỉ tạo cơ hội cho Trung Quốc lấp đầy khoảng trống đó, gây chia rẽ (driving a wedge) giữa Mỹ và các đối tác của chúng ta,” Thượng nghị sĩ Ted Cruz (R-Texas), chủ tịch Ủy ban Thương mại Thượng viện, phát biểu tại Hội nghị Không gian Thương mại ngày 12-2. “Đó không phải là con đường mà chúng ta sẽ đi theo.”
Ông cho rằng ISS nên tiếp tục hoạt động cho đến khi các trạm thương mại kế nhiệm sẵn sàng. “Chúng ta đã đầu tư hơn 100 tỷ USD vào Trạm Vũ trụ Quốc tế, và sẽ là một sai lầm nghiêm trọng nếu vội vàng đưa toàn bộ cơ sở hạ tầng đó cùng với số tiền thuế khổng lồ xuống đáy đại dương.”
Hạ nghị sĩ Brian Babin (R-Texas), chủ tịch Ủy ban Khoa học Hạ viện, cũng đưa ra quan điểm tương tự tại hội nghị. “Trạm Vũ trụ Quốc tế là một kỳ quan công nghệ (a technological marvel) không thể phủ nhận và đã phục vụ chúng ta rất tốt trong nhiều thập kỷ,” ông nói. “Chúng ta phải suy nghĩ cẩn thận về cách mà cả ISS lẫn các nền tảng thương mại sắp tới sẽ đóng vai trò trong việc thực hiện các mục tiêu của Mỹ trong quỹ đạo Trái Đất tầm thấp.”
Hiện chưa rõ điều gì đã khiến Musk kêu gọi chấm dứt ISS sớm hơn dự kiến. SpaceX là một công ty quan trọng hỗ trợ hoạt động của trạm, cung cấp phương tiện chính để đưa phi hành gia NASA lên và rời khỏi trạm cũng như vận chuyển hàng hóa.
Tuy nhiên, bình luận của Musk xuất hiện chỉ vài giờ sau khi ông chỉ trích phi hành gia Andreas Mogensen của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu. Mogensen đã đến ISS trên tàu Crew Dragon trong sứ mệnh Crew-7 từ tháng 8-2023 đến tháng 3-2024. Trong một bài đăng trên X vào sáng ngày 20 tháng 2, Mogensen chỉ trích Musk vì những phát ngôn trong một cuộc phỏng vấn truyền hình ngày 18-2, trong đó Musk tuyên bố rằng các phi hành gia NASA Butch Wilmore và Suni Williams bị chính quyền Biden giữ lại ISS vì lý do chính trị. Không có bằng chứng nào được đưa ra để hỗ trợ tuyên bố này. “Thật là một lời nói dối,” Mogensen viết.
“Thằng ngu (Idiot),” Musk đáp lại, sử dụng ngôn từ còn gay gắt hơn (harsher language) để mô tả Mogensen. Musk cho rằng SpaceX đã đề nghị đưa Williams và Wilmore trở về sớm hơn nhưng chính quyền Biden từ chối. Ông không cung cấp thêm thông tin nào về đề xuất đó, điều mà cả ông, SpaceX, NASA lẫn chính quyền Biden trước đây chưa từng công bố.
Và, chưa đầy hai tiếng rưỡi sau khi phản hồi Mogensen, Musk đã đăng bài kêu gọi đưa ISS ra khỏi quỹ đạo sớm.